تبیان، دستیار زندگی
حاج شیخ حسنعلی تهرانی علاوه بر مقام علمی، در بعد اخلاقی و کرامات نفسانی نیز شخصیتی برجسته و ممتاز بود. ایشان سال ها به تهذیب نفس پرداخته و انسانی وارسته بود. ایشان از ائمه جماعت مخلص مسجد گوهر شاد بود و به جهت کثرت تقوی و کمال و زهد و اخلاص صاحب کراماتی ب
عکس نویسنده
عکس نویسنده
نویسنده : هاجر نادعلی
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

احیاگر مساجد؛ در احوالات عارف ربانی شیخ حسنعلی تهرانی

حاج شیخ حسنعلی تهرانی علاوه بر مقام علمی، در بعد اخلاقی و کرامات نفسانی نیز شخصیتی برجسته و ممتاز بود. ایشان سال ها به تهذیب نفس پرداخته و انسانی وارسته بود. ایشان از ائمه جماعت مخلص مسجد گوهر شاد بود و به جهت کثرت تقوی و کمال و زهد و اخلاص صاحب کراماتی باهر گردید. آیت الله تهرانی به سبب عشق و علاقه وافر به اولیاء و پیمودن راه و رسم بندگی خدا از مقربان درگاه رضوی بود.

هاجر نادعلی - کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
مسجد

آیت  اللّه شیخ حسنعلی تهرانی، از اساتید بزرگ و اعلام مشهور خراسان در اوایل قرن چهاردهم هجری است. ایشان دانشمندی الهی، فقیهی ربانی، و در شمار عباد شایسته و صالح خداوند بود. ایشان در تهران در بیت حاج محمود تبریزی از اعاظم علمای عصر دیده به جهان گشود.

مقام علمی

ایشان مقدمات علوم دینی را در تهران فراگرفت. سپس در جوانی برای ادامه تحصیل عازم نجف اشرف گردید. وی سال ها از محضر علمی و اخلاقی اعاظم نجف بهره برد. آن گاه به سامرا هجرت کرد و در شمار شاگردان آیت اللّه العظمی میرزا محمدحسن شیرازی بزرگ درآمد. آیت اللّه تهرانی هر روز در آغاز درس مرحوم میرزا مقداری از نهج البلاغه را می خواند و در مواقعی نیز به جای ایشان، نماز جماعت را اقامه می کرد. پس از طی این دوره شاگردی در محضر این عالم برجسته و آموزگار بایسته و شایسته، مرحوم تهرانی محفل درسی در سامرا بنا نهاد و در غیبت استادش، رحل امامت جماعت افکند و تا سالهای سال در سامرا از محضر علمی میرزای بزرگ برخوردار گشت تا اینکه خود به مقام استادی تام و تمام رسید. از جمله آثار برجسته و کارهای بزرگ آیت الله تهرانی نگاشتن تقریرات درسی استادش بود که در فقه و اصول به رشته تحریر درآورد و پس از طی این دوران چیزی حدود دو سال پس از فوت میرزای بزرگ، در شمار مدرسین برجسته عتبات عالیات درآمد.

حاج شیخ حسنعلی تهرانی علاوه بر مقام علمی، در بعد اخلاقی و کرامات نفسانی نیز شخصیتی برجسته و ممتاز بود. ایشان سال ها به تهذیب نفس پرداخته و انسانی وارسته بود.

مدت زمان زیادی از سکونت ایشان در تهران نگذشته بود که به علت ناسازگاری با مشی حاکمان و دولت مردان قاجار، زادگاه خویش را ترک گفته و برای همیشه به جوار بارگاه ملکوتی حضرت امام علی بن موسی الرضا علیه آلاف التحیت والثناء تشرف حاصل نمود.

اهتمام به احیای مساجد

آیت اللّه تهرانی، اهتمام ویژه ای به اقامه نماز جماعت و احیای مساجد متروکه داشت. چنین نقل شده که آن مرحوم مدت مدیدی برای اقامه نماز به مساجد متروکه می رفت. قبل از آن که ایشان به مسجد بروند، به مردم محل خبر می دادند که یکی از علمای سامرا قرار است برای اقامه نماز به مسجد بیایند. با انتشار این خبر، مردم برای شرکت در نماز جماعت به آن مسجد هجوم برده و مسجد متروکه و احیاناً مخروبه را مهیای نماز می کردند و حاج شیخ چند صباحی در آن جا اقامه نماز می کردند؛ سپس عزم رفتن به مسجد دیگری با همین کیفیت می نمودند. آن مرحوم از این راه مساجد زیادی را در مشهد احیا و آباد کرد.

خصوصیات اخلاقی و عرفانی

حاج شیخ حسنعلی تهرانی علاوه بر مقام علمی، در بعد اخلاقی و کرامات نفسانی نیز شخصیتی برجسته و ممتاز بود. ایشان سال ها به تهذیب نفس پرداخته و انسانی وارسته بود. ایشان از ائمه جماعت مخلص مسجد گوهر شاد بود و به جهت کثرت تقوی و کمال و زهد و اخلاص صاحب کراماتی باهر گردید. تهرانی به سبب عشق و علاقه وافر به اولیاء و پیمودن راه و رسم بندگی خدا از مقربان درگاه رضوی بود. مرحوم شیخ آقا بزرگ تهرانی در توصیف ایشان در «طبقات اعلام شیعه» آورده است: «کان کثیرالبکاء، دائم المراقبه». (بسیار می گریست و همیشه در حال مراقبه بود) بر اثر همین اخلاص و مراقبت دائم، کراماتی از ایشان به ظهور رسیده که شرح آن ها در برخی کتب آمده است.

کرامات

از مرحوم حضرت آیت  اللّه میرزا حسنعلی مروارید، نوه مرحوم حاج شیخ حسنعلی تهرانی، به این مضمون نقل شده که: «حاج شیخ حسنعلی تهرانی در سامرا در منزل خود روضه می گرفت و خودش منبر می رفت و از روی کتاب «جلاء العیون» روضه می خواند.

آیت اللّه تهرانی هر روز در آغاز درس مرحوم میرزا محمد حسن شیرازیی مقداری از نهج البلاغه را می خواند و در مواقعی نیز به جای ایشان، نماز جماعت را اقامه می کرد.

روزی در یکی از همین مجالس، هرچه مردم منتظر ماندند، حاج شیخ برای منبر نیامد. جمعی برخاسته و به خدمت شیخ رفته و درب اتاق اندرونی را زدند. حاج شیخ در حالی که چشمانش بر اثر گریه، کاسه خون شده بود، درب را باز کرد. مردم از سبب تأخیر و گریه ایشان پرسیدند. حاج شیخ پاسخ داد: دیشب مشغول ذکر بودم؛ ناگهان حضرت سیدالشهدا علیه السلام در مکاشفه ای فرمودند: حاج شیخ، امروز روضه عطش را بخوان...». حضرت آیت  اللّه مروارید در یادداشت های خود با واسطه، به نقل یکی دیگر از کرامات جدشان پرداخته اند که مضمونش چنین است: «مرحوم میرزا حسن تنکابنی از تقوا و علمیت یکی از علمای نواحی طبرستان تعریف می کردند که او گفته:. .. مشغول عبادت بودم؛ ناگاه حالتی در من پدید آمد و در پی آن، برخی از اشخاص پیرامونم را به صورت حیوانات مختلف دیدم. چنان وحشتی مرا گرفت که قدرت ایستادن از من گرفته شد. در همین اثنا شیخی سر به گوشم گذاشت و فرمود: «برخیز! تو باید با همین ها زندگی کنی!» این را به من گفت و از درب خارج گردید. دنبال او رفتم. از کفشداری خارج شد. از کفشدار پرسیدم: این آقا کیست؟ پاسخ داد: ایشان حاج شیخ حسنعلی تهرانی هستند».

تردید در نهضت مشروطه

موضع حاج شیخ حسنعلی در ماجرای نهضت مشروطه با نوعی تردید همراه بود. گروه های مختلف، نظر به موقعیت و جایگاه علمی و اجتماعی حاج شیخ، مکرر به ایشان مراجعه می کردند و خواستار تأیید و امضای مشروطه بودند.

آیت اللّه تهرانی، اهتمام ویژه ای به اقامه نماز جماعت و احیای مساجد متروکه داشت. چنین نقل شده که آن مرحوم مدت مدیدی برای اقامه نماز به مساجد متروکه می رفت.

ایشان از این امر سر باز زده و با نگاه تیزبینی که داشت، می فرمود: «من هنوز یقین پیدا نکرده ام که در مشروطه، وضعیت بهتر از وضع فعلی خواهد شد».

وفات

این عارف و عالم ربانی پس از یک عمر تلاش صادقانه و خدمت به مکتب اهل بیت عصمت و طهارت چند صباحی در بستر بیماری افتاد و در چهارم ماه مبارک رمضان و ضیافت الهی دعوت حق را لبیک گفته و روح مطهرش به دیار باقی پر کشید. پیکر پاک آن عبدصالح خدا پس از تشییع در میان حزن و اندوه علما و ارادتمندانش تشییع گردید و در حرم مطهر حضرت امام علی بن موسی الرضا علیه السلام به خاک سپرده شد.

سخن آخر

احوال و آثار آیت الله شیخ حسنعلی تهرانی شاگرد برجسته میرزای بزرگ شیرازی و جدّ مادری آیت الله میرزا حسنعلی مروارید در کتاب «گوهر پاک» منتشر شده است.در توضیح مطالب کتاب آمده است: فقیه بزرگوار آیت الله حاج شیخ حسنعلی تهرانی (م1325ق) از اوتاد و علمای اخلاق و از اقدم شاگردان میرزای بزرگ شیرازی و مورد عنایت خاص ایشان بوده است.در این اثر به شرح احوال، فضائل اخلاقی و سیره علمی استادان و شاگردان، آثار علمی و معاشران و ارادتمندان ایشان به تفصیل پرداخته شده است. این کتاب تالیف محمدجواد نورمحمدی از سوی موسسه کتابشناسی شیعه منتشر شده است.


منابع:
١. گوهر پاک، محمدجواد نورمحمدی
٢. طبقات أعلام الشیعة، محمدمحسن آقابزرگ طهرانی
٣. مروارید علم و عمل؛ گلشن ابرار، ج 6؛ علمای بزرگ شیعه
٤. دانشنامه اسلامی، موسسه تحقیقات و نشر معارف اهل البیت علیهم السلام

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.