محو گروه های مرجع به برکت فضای مجازی/چرا جوان امروز شکست را نمی پذیرد؟!
حسین خزایی، عضو گروه فرهنگ پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در گفت و گو با خبرنگار اندیشه خبرگزاری شبستان به نفل از تبیان در پاسخ به این سوال که چه آسیب هایی متوجه جوان امروز در فضای مجازی است، گفت: چالش های متعددی در فضای مجازی وجود دارند که باید احصاء و بررسی شود.
وی با بیان این موضوع که در این راستا برخی از کشورها توانسته اند این چالش ها را به فرصت تبدیل کنند اما متاسفانه ما برنامه ریزی دقیقی در این باره نداریم، ادامه داد: در کشور ما به شکل منفعلانه با این مسئله برخورد می شود اما در بسیاری از کشورها همچون چین مسئولان ذیربط توانسته اند در این فضاهای مجازی، ارتباطات اجتماعی را کنترل کرده و در مجرایی که مورد علاقه متولیان فرهنگی و تربیتی کشور است، این مسیر را هدایت کنند.
وی یکی دیگر از چالش های موجود در فضای مجازی را مربوط به سبک زندگی دانست و ابراز کرد: فرهنگ به عنوان یک فرآیند مسئله و موضوع میان افراد یک جامعه به اشتراک گذاشته می شود، لذا اگر این رویکرد طولانی و فراگیر شود می تواند به فرهنگ تبدیل شود. در حقیقت اول می تواند به صورت خرده فرهنگ درآید و سپس به صورت فرهنگ.
مولف کتاب «زندگی سیاسی اردشیر جی ریپورتر» تصریح کرد: ما امروز در فضای مجازی شاهد این تغییرات و چالش ها هستیم که تضادهای فرهنگی در این فضا ترویج می شود و این تضادها متاسفانه پس از گذشت مدتی به شکل خرده فرهنگ درآمده و اگر این تغییرات، طولانی مدت و همه گیر شوند، تبدیل به فرهنگ خواهند شد.
به گفته وی از آنجا که در فضای مجازی ممکن است به صورت هدفمند، ارزش های انسانی و مکارم اخلاقی که در جامعه مطلوب اسلامی و دینی وجود دارد، رعایت نشود و در این فضا تکرار شوند، لذا این تکرار می تواند باعث شود افراد نسبت به خود و جامعه تصویری داشته باشند که این تصویر مبنای عمل آنها خواهد شد.
خزایی بیان کرد: تصویرسازی به عنوان عامل اساسی برای کنش افراد است یعنی فرد نگاه می کند چه تصویری نسبت به خود دارد سپس این تصویر را به افراد عرضه می کند در جامعه نیز به همین صورت است که ممکن است این دیدگاه همه گیر شده و به اشتراک گذاشته شود ما در جامعه شاهد بروز و ظهور آن شویم.
وی با بیان اینکه موضوعات بهداشتی و سلامتی نیز یکی دیگر از چالش ها و آسیب هایی است که در بحث استفاده از فضای مجازی مطرح است، تاکید کرد: در حقیقت گرایش به فضای مجازی به صورت مستقیم و غیرمستقیم به سلامتی افراد آسیب می زند. کمترین آسیب این فضا، بحث فقر فرهنگی در میان جوان هاست.
عضو گروه فرهنگ پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی بیان کرد: افرادی که گرایش بالایی به فضای مجازی دارند به لحاظ عدم تحرک فکری، دچار فقر فرهنگی می شوند؛ دانش ارگونومی عواملی که باعث رفتارها و عوارض ناشی از تکنولوژی مدرن است را بررسی می کند و به این بحث می پردازد.
وی تاکید کرد: یکی دیگر از آسیب ها و چالش هایی که در فضای مجازی قابل اعتنا بوده، این است که ما با توجه به گستره روزافزون اینترنت در دنیا، شاهد شکل گیری ارزش ها و هویت یابی پیش روی جوان ها هستیم، در این میان از موضوعاتی که می شود بر آن تاکید داشت بحث گروه های مرجع و تغییری که این فضای مجازی بر گروه های مرجع گذاشته، است.
خزایی در توضیح گروه های مرجع بیان کرد: این گروه، افرادی هستند که ما به واسطه تجارب، علم، قداست یا احترامی که برای آنها قائل هستیم در چالش ها و مشکلات به آنها اقتدا می کنیم اما امروز می بینیم در فضای مجازی کنونی استفاده از این گروه های مرجع دچار تغییراتی شده اند یعنی اگر افراد پیش از این پدر، مادر، استاد، معلم و کسی که مورد اعتنا برای رفع مشکلات بود را قبول داشتند و به آنها مراجعه می کردند امروز در دنیای مجازی نقش این گروه ها کمرنگ شده یا به آنها اعتنا نمی شود یا تغییراتی در این گروه ها اتفاق افتاده است.
وی اظهار کرد: این تغییر باعث مشکلاتی می شود از جمله آنکه جوان هایی که گروه های مرجع آنها تغییر کرده دچار مشکلات عدیده ای می شوند. به عبارت دیگر با توجه به اینکه فضای مجازی، فضایی کاملا مطمئن نیست و چه بسا مراجع دیگر این فضا همچون برخی از سایت ها و وبلاگ ها خود را علمی تر، مطلع تر، قابل اعتمادتر و منطقی تر از آنچه که هستند، نشان می دهند در نتیجه ممکن است مرجع جوان ها قرار گرفته و این تغییر مرجع باعث می شود افراد به گونه ای خود مرجع برای خود باشند و فرد دیگری را قبول نداشته و معتقد باشند خود باید به تنهایی به نتیجه برسند.
عضو گروه فرهنگ پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی خاطرنشان کرد: بنابراین یکی از علت هایی که جوان ها شکست های متعدد را تجربه می کنند و گاه اصرار به تکرار آن نیز دارند همین موضوع است که در رابطه با گروه های مرجع سنتی مطرح شد چراکه نقش آنها امروز کمرنگ تر شده و مراجع دیگر جایگزین آنها شده اند که لزوما اعتبار و اعتنای گروه های مرجع سالم را ندارند. در صورتی که در ادبیات تعلیم و تربیت سنتی علیرغم اینکه این محیط ساده بود افرادی تحت عنوان رهبر، استاد راهنما، مرشد و راهروی مسیر وجود داشتند که با توجه به تجارب و اطلاعاتی که داشتند، قابل اعتنا بودند و افراد با بهره مندی از تجارب و رفتارهای این افراد، رفتارهای خود را تنظیم می کردند.
خزایی در پایان یادآور شد: موضوع دیگری که در فضای مجازی قابل بررسی است، امکان پنهان نگاه داشتن هویت و شخصیت افراد و کاربران فضای مجازی است از آنجا که گفت و گوها در این فضا به صورت چت روم یا گفت و گوی دوستانه جوانانی که با نیت ارضای کنجکاوی یا آشنایی ممکن است به شکل سرگرمی چه بسا به صورت شیطنت و ماجراجویی باشد، این مسئله نیز می تواند به عنوان یکی از چالش های عمده در استفاده بیش از حد یا گرایش به این فضا وجود داشته باشد. بنابراین، فارغ از بحث های ارزشی که ممکن است در این فضا شود از طرفی اینترنت دست کاربران را باز می گذارد که در یک دریای پرتلاطم شنا کنند و اینکه آیا این مسیر آنها را به ساحل مطلوب می رساند یا نه، جای تردید است.
