راهنمایی برای پیوند حوزه و دانشگاه

ضرورت و اهداف پیوند میان حوزه و دانشگاه با تکیه بر دیدگاه های آیت الله اعرافی در کتاب«حوزه و دانشگاه» بررسی می شود.

شاید بتوان پیشرو ترین شخصیت در عرصه وحدت و نزدیکی حوزه و دانشگاه را، شهید آیت الله دکتر محمد مفتح دانست که مقاله  «وحدت مسجد و دانشگاه» را در سال 1340 منتشر کرد. ایشان که از دانش آموختگان پرتوان حوزه ی علمیه  قم بود، با احساس خلأی که از جدایی نیروهای نخبه تربیت یافته در هر یک از دو نهاد علمی «حوزه» و «دانشگاه» مشاهده کرد؛ تلاش های خود را معطوف به نزدیک سازی این دو قشر نخبه و تأثیر گذار جامعه کرد که البته در ادامه، این رسالت مهم و سرنوشت ساز به عنوان یکی از اهداف عالیه¬ی انقلاب اسلامی تبدیل شد و با پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی، در قالب نهاد انقلابی «دفتر همکاری حوزه و دانشگاه» دنبال شد. این نهاد که ریاست و مسئولیت آن به عهده  یکی از فعالان این عرصه «حضرت آیت الله اعرافی» سپرده شده بود، بعدها و در پی گسترش فعالیت های آن به «پژوهشگاه حوزه و دانشگاه» ارتقاء یافت.
سخنرانی ها و مصاحبه های استاد اعرافی در این موضوع که در آن به تبیین ماهیت، ریشه ها و ابعاد وحدت این دو نهاد علمی و معرفتی پرداخته است، نوید بخش تنظیم و انتشار اولین کتاب تخصصی در این عرصه بود؛ گرچه پیش از این کتابی با عنوان «وحدت آرمانی نخبگان» از سوی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در موضوع مورد نظر منتشر شده بود؛ ولی آن کتاب، منژس کننده¬ی بخشی محدود از دیدگاه¬های استاد اعرافی در این موضوع بود.
 انتشار کتابی حاوی مجموعه کامل تری از دیدگاه های استاد اعرافی در این موضوع، آرزویی بود که با تحقیق و نگارش آقای علی بخشی تحقق یافت و در سال 1390 در قالب کتابی با عنوان «وحدت حوزه و دانشگاه» توسط موسسه فرهنگی اشراق و عرفان به چاپ رسید و ویراست جدید آن با اعمال اصلاحات و تغییراتی در سال 1392 به بازار اندیشه و فرهنگ تقدیم شد.
این کتاب در چهار بخش تنظیم شده است:
بخش اول مباحث مربوط به حوزه و شامل شش فصل است که در آن به موضوع حوزه و سیر تطور تاریخی، ویژگی ها، قوت ها، کاستی ها و چالش های حوزه علمیه شیعه و نیز راه های برون رفت از مشکلات آن پرداخته شده است.
بخش دوم کتاب «دانشگاه» نامگذاری شده و در ضمن چهار فصل به تعریف دانشگاه و بیان رسالت ها و نیز مزیت های نظام آموزشی و پژوهشی آن پرداخته؛ ضمن مروری آسیب شناختی به بایسته های اسلامی کردن دانشگاه ها نیز تأکید ورزیده است.

بخش سوم کتاب به «مواجهه حوزه و دانشگاه» اختصاص دارد. و نویسنده در پنج فصل این مواجهه را تشریح کرده است. نگارنده این بخش را با تبارشناسی مواجهه حوزه و دانشگاه آغاز می کند و محور این مواجهه را علوم انسانی می خواند. در ادامه با تبیین امکان سنجی ارتباط بین علوم انسانی و معرفت دینی به تعاملات علوم انسانی و دین می پردازد. سپس با بیان رویکرد های موجود نسبت به علوم انسانی دینی یا علم دینی، مکانیز های سازگاری علوم انسانی با آموزه های اسلامی را بر می شمارد.
بخش چهارم کتاب که در واقع مهم ترین بخش کتاب است با عنوان «وحدت یا جدایی» نام گذاری شده است و وحدت حوزه و دانشگاه را در هفت فصل تبیین و بررسی می کند.
در فصل اول پس از تعریف وحدت، به ضرورت و اهداف وحدت حوزه و دانشگاه می پردازد و در تعریف این وحدت سه دیدگاه؛ تعریف حداکثری، تعریف حداقلی و تلقی مناسب از این جریان را مورد بررسی قرار می دهد و ضرورت وحدت حوزه و دانشگاه را در این می داند که این دو نهاد علمی، در تثبیت پایه های فکری و اجرایی حکومت دینی، مسئولیت  یکسان دارند. در ادامه، نگارنده شش هدف کلی وحدت حوزه و دانشگاه را بر می شمارد که در صدر آن ها «احیا و ایجاد تمدن اسلامی» جای دارد.
وی در ادامه این بخش به آسیب شناسی وحدت می پردازد و به مواردی چون؛ وجود منازعه های سیاسی و جناحی، وجود گرایش های گوناگون در حوزه و دانشگاه، تحولات دین شناسی در غرب و بی اعتنایی نسبت به  اخلاق هم گرایی اشاره می کند.
نویسنده در بیان راهبردها و راه کارهای وحدت به پیش شرط های وحدت حوزه و دانشگاه اشاره می کند. ایجاد فضای سالم گفتگو و تعامل، کنار گذاشتن تعصب و رعایت اخلاق علمی، داشتن هدف، برنامه و دغدغه مشترک و زدودن تصورات نادرست از وحدت از جمله این پیش شرط ها است.
قلمروهای وحدت حوزه و دانشگاه از منظر نگارنده¬ی کتاب شامل؛ قلمرو معرفتی، قلمرو اجرایی و مدیریتی، قلمرو برنامه ریزی و مدیریت آموزشی و پرورشی و قلمرو فرهنگی، اجتماعی و سیاسی است.
نگارنده کتاب، رویکردهای موجود نسبت به وحدت حوزه و دانشگاه را با توجه به معرفت شناسی های مختلف، طبقه بندی و تحلیل می کند و پنج رویکرد را در آن خصوص بر می شمارد که از جمله می توان به رویکرد اخلاق گرا، رویکرد ساختارگرا و رویکرد معرفتی اشاره کرد.
در پایان نیز پس از بررسی کامیابی ها و ناکامی های وحدت حوزه و دانشگاه، منشوری مشتمل بر 21 بند بیان کننده اصول عملی راهنمای وحدت حوزه و دانشگاه را پیشنهاد می کند.
کتاب وحدت حوزه و دانشگاه توسط انتشارات موسسه اشراق و عرفان به بهای 10 هزار تومان در دسترس علاقه مندان است