هیئت انتخاب: مشك آن است كه خود ببوید
گزارش سینمای ما از اعتراضهای این چند روزه محمد نوری‌زاد و بازتاب‌هایش
جوابیه رسمی هیئت انتخاب به اعتراضهای محمد نوری‌زاد منتشر شد. وقتی هیئت انتخاب جشنواره فیلم فجر، فیلم‌های محمد نوری‌زاد یعنی «پرچم» و «شعر من سرزمین من» را از میان آثار انتخاب شده كنار گذاشت، نوری‌زاد خیلی صریح واكنش نشان داد و اعتراض‌هایش را به فضای رسانه‌ای كشاند. امروز آخرین جوابیه از سوی هیئت انتخاب خطاب به او صادر شد. جوابیه‌ای كه در آن دلیل نبود این فیلمها در فهرست انتخابی، كیفیت نه چندان بالای این آثار عنوان شده بود. بد نیست كه به این بهانه، مروری داشته باشیم بر ماجراهای اتفاق افتاده در این چند روز.
نخستین بار نوری زاد بود كه اعتراض‌هایش را با ارسال چند نامه به رییس جمهور، وزیر ارشاد، مدیر عامل بنیاد فارابی شروع كرد:
در نامه او به رییس جمهور آمده است: روزی كه در ضیافت افطار سال جاری، جنابعالی را به ضعف مدیریتی وزارت ارشاد و معاونین و مدیران این دستگاه هشدار دادم، اطمینان داشتم با این سخن، بسیاری از فرصـت‌ها را از خویش دریغ می‌كنم، اما نمی‌دانستم انتقاد از یك وزیر، به جایگاه قضاوت و داوری نیز راه می‌برد.
وزارت ارشاد كه در دولت شما مرتب بر سینمای ملی تاكید ورزیده است، به راحتی آب خوردن، دو كار كم‌نظیر سینمایی حقیر را كه از ساختاری بدیع و جذاب و متفاوت و از محتوایی ملی و مذهبی برخوردارند، از حضور در جشنواره فیلم فجر كنار گذارده است. از آنجا كه سخت بر ادعای بی‌نظیر بودن دو فیلم سینمایی خود اصرار دارم، از جنابعالی و همه منتخبین و همراهانتان دعوت می‌كنم در هر شرایط ممكن، فرصتی را برای تماشای این دو اثر استثنایی اختصاص دهید تا بدانید دوستان شما در دولت عدالت‌خواه و مهرورز، چگونه و با چه صراحتی با زحمت‌ها و غیرتمندی‌های ناب فرهنگی برخورد می‌كنند.
وی همچنین در نامه‌ای دیگر به مدیرعامل بنیاد فارابی آورده است: هركس نداند شما نیك می‌دانید كه چرا دو فیلم سینمایی «پرچم» و «شعر من و سرزمین من» توسط داوران انتخابی ارشاد كنار گذارده شدند. اما هرچه هست، این اتفاق را به فال نیك می‌گیرم و هوشمندی شما را به تحلیل دو نكته اساسی فرا می‌خوانم:
1_ طبعا فیلم‌های انتخاب شده بایستی از جایگاه فراتری نسبت به فیلم‌های حقیر برخوردار باشند، در غیر این صورت، خواهید پذیرفت كه جایگه شریف داوری، به ورطه توصیه‌ها و نگرش‌های نازیبا در خواهد غلتید و شان داوری را به زیر خواهد كشید.
2_ اگر جنابعالی و معاون سینمایی و شخص وزیر ارشاد از نقدهای صریح اینجانب رنجیده‌اید، این رنجش دلیل نمی شود كه زحمت هنرمندانی كه با من در تهیه و تولید این دو اثر متفاوت و شكوهمند همكاری كرده‌اند، به هیچ گرفته شود. با این مهم، مسئولیت این دو اتفاق نامبارك، مستقیما متوجه جنابعالی است و صرف تشخیص داوران، صورت مسئله را پاك نمی‌كند.
نوری زاد همچنین در نامه دیگری به وزیر ارشاد نوشته است: باورم بر این است كه به فرض محال اگر در هر وزارتخانه‌ای تعقیب غرض‌ها و كینه‌ها مجاز باشد، در وزارت ارشاد اسلامی نباید شاهد این صفات ناپسند باشیم. انتقاد صریح حقیر از جنابعالی و معاونین شما در محضر رئیس جمهوری لطمه‌های فراوانی برایم داشته است كه بخشی از این لطمه‌ها را كتبا برای شما ارسال داشته‌ام. جدید‌ترین واكنش دوستان شما به دو فیلم سینمایی «پرچم» و «شعر من سرزمین من» كه در نوع خود بدیع و بی نظیرند و من و دوستانم سال‌ها برای ساخت آنها زحمت كشیده‌ایم، این بود كه این دو فیلم فاخر را از گردونه حضور در جشنواره فیلم فجر كنار گذاردند. اگر همچنان همان هرندی سابقید كه به انصاف و عدالت شهره بود، شما را به تماشای این دو اثر طرد شده فرا می‌خوانم تا بدانید توصیه‌های پشت پرده، چه نرم و راحت بر دو اثر موثر حقیر خط كشیده است.
در واكنش به این اتفاق، حسن برزیده یكی از اعضای كمیته انتخاب به خبرنگار سینمایی فارس گفت: آنچه آقای نوری‌زاد در نامه‌شان نوشته‌اند، تهمتی است كه به اعضای هیات انتخاب جشنواره فیلم فجر زده‌اند. وی افزود: اگر چه ایشان را در زمره انسان‌های متدین می‌شناسیم اما آنچه در نامه‌اشان نوشته‌اند حكم تهمت به هیات انتخاب را دارد. برزیده ادامه داد: آقای نوری‌زاد دراین زمینه باید به وجدانش رجوع كند .
و بالاخره امروز هیئت انتخاب به شكل رسمی به اعتراضهای محمد نوری‌زاد پاسخ گفت. متن پاسخ هیئت انتخاب به این شرح است:
هیأت انتخاب بخش مسابقه سینمای ایران در بیست و پنجمین جشنواره بین المللی فیلم فجر ضمن سپاس از تمامی فیلمسازانی كه فیلم هایشان را برای بررسی بیشتر و انتخاب به دفتر جشنواره ارائه داده اند اعلام می دارد كه این هیأت پس از بازبینی دقیق و از سرحوصله هر 99 فیلم ارسال شده تا روز آخر به مقتضای ظرفیت نمایش اعلام شده از سوی دبیرخانه جشنواره، تعدادی را برای بخش مسابقه و تعدادی دیگر را برای بخش میهمان به دبیر محترم جشنواره معرفی نمود.
در ادامه این نامه آمده است: اگرچه پس از جمع بندی نهایی نظرات یكایك اعضا و ارائه اسامی فیلمها پاسخگویی به برخی گلایه ها و نارضایتی های انگشت شمار را ضروری نمی دانیم با این وجود پس از انتشار نامه سرگشاده جناب آقای نوری زاد وظیفه خود می دانیم كه با توضیحی اجمالی یادآوری شود، تنها دلیل حذف هر دو فیلم پرچم و شعر سرزمین من ضعف ساختاری، فقدان كیفیت هنری و زیبایی شناسانه و به ویژه ضعف كارگردانی و پرداخت نارسای آنها بوده است به نحوی كه حتی به مضمون اصلی و بالقوه ارزنده این آثار نیز آسیب رسانده و نتوانسته است به خودی خود به حاصل تلاش های فیلمساز ارزش و اعتباری در خور اعتنا ببخشد.
هیأت انتخاب بخش سینمای مسابقه ایران در این نامه اظهار امیدواری كرده است كه هر دو فیلم مورد اشاره جناب آقای نوری زاد كه در نامه سرگشاده خود از آنها به عنوان آثاری فاخر ، بدیع و كم نظیر یاد كرده اند در آینده ای نه چندان دور فارغ از تب و تاب طبیعی دوران جشنواره پس از بازبینی كارشناسانه از سوی منتقدان حرفه ای، سینماگران و سینما دوستان به درستی مورد ارزیابی مجدد قرار گیرند و به مصداق معروف مشك آن است كه خود ببوید نه آنكه عطار بگوید اهالی سینما و هنردوستان رنگ و بوی خلاقیت و ابتكار و نوآوری را از آنها استشمام نمایند.
احمد امینی، حسن برزیده، عزیزالله حاج مشهدی، مجید رضا بالا، جمال شورجه، یدالله صمدی، حسین كرمی، مجتبی مشیری و محمدحسین نیرومند اعضای هیأت انتخاب بخش سینمای ایران جشنواره فیلم فجر هستند.
