هشدار جدی سونامی سالمندی

بنابر آمار اعلام شده از سوی مرکز آمار ایران، هم اکنون 8.2 درصد جمعیت ایران سالمند هستند که تا سال 2025 به 10 درصد و در سال 2050 این میزان به 21 تا 24 درصد خواهد رسید.

هر انسانی به مرور زمان و در اثر تحلیل قوای ذهنی و جسمانی، با مشکلات متعددی روبروست و نیاز به حمایت های خاص و هدفمند دارد تا بتواند همانند سایر شهروندان به زندگی فردی و اجتماعی خود ادامه دهد. سالمندی پدیده ای گریز ناپذیر در هر جامعه ای است و همه کشورها از جمله کشورهای در حال توسعه با این پدیده مواجهند. ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست و در آینده ای نه چندان دور شاهد رشد نرخ جمعیت سالمندان خواهیم بود.
بنابر آمار اعلام شده از سوی مرکز آمار ایران، هم اکنون 8.2 درصد جمعیت ایران سالمند هستند که تا سال 2025 به 10 درصد و در سال 2050 این میزان به 21 تا 24 درصد خواهد رسید.

بنا به گفته رییس موسسه مطالعات و پژوهش های جمعیت آسیا و اقیانوسیه؛ تا 30 سال آینده بالاترین سرعت موج سالمندان به ایران اختصاص دارد. شاخص سالمندی یعنی نسبت افراد بالای 60 سال به جمعیت زیر 15 سال در كشورهای اروپایی 186 به 100 است در حالی كه كشورهای در حال توسعه دارای رقم 41 به 100 هستند كه این نشان می دهد كشورهای در حال توسعه در سال های آینده با پدیده سالمندی مواجه خواهند شد. افزایش جمعیت سالمندان در یک کشور چالش محسوب نمی شود به شرطی که برای آن برنامه ریزی صورت گیرد. از نگاهی دیگر این مساله یک توفیق محسوب می شود زیرا نشان دهنده افزایش سن امید به زندگی است.

نقش سالمند به عنوان کوهی از تجارب ارزشمند و به عنوان یک گنجینه معنوی در کانون خانواده انکار ناپذیر است. از آنجا که ایران از جمله جوامعی است که هنوز طبق آیین ها و سنت ها زندگی می کند، نگهداری و حمایت از سالمندان نیز شکل دیگری به خود می گیرد. تا جایی که برخلاف بسیاری از جوامع در حال توسعه، بسیاری از ایرانیان سالمندان را در خانه خود حمایت و نگهداری می کنند. آموزه های دینی ما نیز تاکید بسیاری بر احترام به سالمندان و تکریم آنان دارد.
نکته قابل توجه اینکه این قشر از جامعه نیازهای مخصوص به خود دارند و باید در فضایی زندگی کنند که احساس بیهودگی و ناامیدی نداشته باشند تا آنها هم به اندازه سایرین از زنده بودن و زندگی کردن لذت ببرند. در گذشته سالمندان تا آخرین لحظات زندگیشان مفید بودند و نقش مهمی در خانواده داشتند اما به مرور زمان و با صنعتی شدن جوامع و تغییر سبک زندگی اجتماعی، بسیاری از سالمندان سالهای پایانی عمر خود را به بیهودگی و بطالت می گذرانند. البته در محله های قدیمی تر و اماکنی که هنوز بافت سنتی شهری را حفظ کرده اند، سالمندان تعامل و رفت و آمد بیشتری با همسایگان و دوستان خود دارند و لذا احساس رضایت بیشتری نیز از زندگی دارند.
سالمندی یک حقیقت انکارناپذیر است؛ بنابراین بخشی از برنامه ریزی شهری و سیاستگذاری دولت باید در راستای خدمات رسانی به این قشر از اقشار جامعه باشد تا بین این افراد که با افزایش سن قادر به انجام برخی از امور خود در سطح جامعه نیستند، با کسانی که از توانمندی لازم برای انجام امورات خود برخوردارند، تبعیض نباشد. پوشش بیمه ای سالمندی در حوزه دارو و درمان یکی از مهمترین سیاستگذاری ها در این بخش است. کهولت سن خود یک سری مشکلات و تبعات ناخوشایند برای فرد در پی دارد. از طرفی با انواع بیماری ها نیز مواجه است از طرف دیگر قادر به انجام کار برای کسب درآمد نیز نیست؛ در این حالت هزینه های درمان بار مضاعفی بر دوش وی گذاشته می شود و یک سالمند را با چالش های جدی مواجه می کند.
سالمندان در فضای شهری نیز نیاز به امکانات دارند. از جمله این امکانات می توان به تعبیه معابر شیب دار، تسمه  یا پله  برقی در اماکن دارای پستی و بلندی، سرویس بهداشتی مناسب و ... اشاره کرد تا سالمندان به دلیل مواجهه با مشکلات مفصلی و دردهای عضلانی بتوانند از این معابر به راحتی عبور کنند. همچنین استفاده از نرده در سطح شهر نیز می تواند یک ابزار برای استفاده عمومی باشد تا راحت تر بتوانند در معابر قدم بردارند.
ناگفته نماند شهروندان نیز می توانند با رعایت برخی از قوانین و حقوق شهروندی به سالمندان کمک کنند به عنوان نمونه در وسایل نقلیه عمومی مانند مترو، اتوبوس و یا در مکان هایی که صندلی برای استراحت وجود دارد، اولویت با سالمندان و افراد کم توان است که با فرهنگ سازی و آموزش از کودکی می توان افراد را نسبت به سالمند و نیازهای آن حساس کرد.

نکته قابل توجه اینکه سالمندان اوقات فراغت بیشتری نسبت به سایر افراد جامعه دارند بنابراین می توان برای اوقات فراغت آنان نیز برنامه هایی در نظر گرفت تا هم از افسردگی و خمودگی جلوگیری شود و هم از بسیاری بیماری های روحی و جسمی آنان کاست. ورزشهای آبی و استخر رایگان یکی از بهترین این برنامه هاست؛ استخر علاوه بر افزایش سلامت جسمی، موجب افزایش شادابی و سرزندگی این افراد می شود. از دیگر امکانات می توان به ایجاد برنامه های تفریحی در پارک ها مخصوص سالمندان، بازدید رایگان از موزه ها، فراهم کردن امکانات آموزشی، تشویق سالمندان به کتابخوانی، پرکردن اوقات فراغت، استفاده از تجربیان سالمندان، برگزاری مسابقات ورزشی و .... اشاره کرد تا از این طریق برخی از مشکلات آنان را مرتفع ساخت.
سالمند در بستر زمان نباید به ورطه فراموشی سپرده شود. صدا و سیما می تواند نقش بسیار مهمی در این خصوص ایفا کند. آموزش و فرهنگ سازی رفتار با سالمندان، تکریم آنان و ایجاد نگرش مثبت نسبت به این قشر از افراد جامعه از جمله برنامه ها در این حوزه می تواند باشد. همچنین آموزش به سالمندان درخصوص چگونگی گذراندن اوقات فراغت، القای مفید بودن و چگونگی اداره زندگی به صورت مستقل و بدون کمک به دیگران در برنامه های رسانه ملی نیاز است.
متاسفانه با وجود افزایش سالمندی در کشور هنوز برنامه ریزی دقیقی برای کاهش مشکلات آنان صورت نگرفته است. ایجاد بستر و زمینه مناسب جهت رشد و شکوفایی استعداد و علاقمندی های سالمندان، زمینه رشد و توسعه کشور را نیز فراهم می کند. مشارکت سالمندان در عرصه ها و فعالیت های مختلف اجتماعی و استفاده از آنان در حد توان و بضاعتشان نیز نیاز به برنامه ریزی دارد تا از این پتانسیل نهفته، در جهت رشد و توسعه کشور استفاده بهینه کرد.