بیا و چند لحظه معلول شو!

بیایید پیش از هر سخنی راجع به مناسب سازی فضاهای شهری جهت استفاده معلولان ، تنها دقایقی روی یک ویلچر بنشینیم و در خیابان نزدیک محل سکونت یا کار خود حرکت کنیم یا فقط برای چند لحظه چشمان خود را ببندیم و در پیاده رو قدم بزنیم. همین چند دقیقه و ثانیه کافیست تا متوجه سختی رفت وآمد معلولان و جانبازان در گوشه و کنار این شهر شویم.

برای شهروندان دارای محدودیت های حرکتی از یک سو موانع داخل پیاده روها زیاد است و از سوی دیگر دسترسی و یکپارچگی میان معابر وجود ندارد. ساختمان های شهرمان فقط برای افراد فاقد معلولیت احداث شده وارتفاع دستگاه های عابربانک با شرایط یک ویلچرنشین همخوانی ندارد. ظاهرا مردمان خودخواهی هستیم چراکه اگر درتمام این موارد هم وضعیت جسمانی کم توانان لحاظ شود بازهم ما در محل توقف خودروی ویژه جانبازان و معلولان خودرویمان را پارک می کنیم.
راه زیادی برای تبدیل کردن پایتخت و ساختمانهایش به شهری مناسب برای معلولان در پیش داریم و این استاندارد سازی کار پیچیده ای نیست.

بیائید با هم تلاش کنیم تا مناسب سازی برای معلولان به پیوست اجتماعی و فرهنگی تمامی پروژه ها تبدیل شود و بدانیم که تا این اتفاق نیفتد، کاری پیش نخواهد رفت. تولید و نصب دکمه های آسانسور مجهز به خط بریل، یکی از اقدامات ساده وکم هزینه ای است که اجرای آن در برخی ساختمان ها توانسته به معلولان کمک کند. معلولیت و کم توانی، سرنوشت محتوم کهنسالی است و همه به آن دچار می شویم. فاصله میان یک فرد عادی با معلول تنها یک ثانیه است آن هم در کشور پرتصادف ما. پس باید نگاهمان از وضعیت عادی شهروندان به غیرعادی تغییرکند.وظیفه ماست که شهرمان را "دسترس پذیر" بسازیم. خصوصیات این شهر فراتر از مناسب سازی است و آیِتم های فراوانی در ساخت آن دخیل هستند.
فضاهای شهری، فضاهای زندگی اجتماعی شهروندان است و باید قابلیت استفاده برای تمامی گروه های اجتماعی، سنی و جسمی جامعه را داشته باشد.
افراد معلول و کم توان یکی از گروه هایی هستند که در جوامع از دیرباز وجود داشته و یک ضرورت در طراحی شهر ها محسوب شده که نیاز بیشتری را به حمایت اجتماعی دارند.
شهر ها به واسطه رشد و توسعه روز افزون خود، باید در بر آوردن نیازهای شهروندان مناسب سازی شده تا بتوانند زیرساخت های لازم برای افراد مختلف را تامین کنند چرا که فراهم نبودن زیرساخت های لازم برای افراد معلول و کم توان جسمی و حرکتی، دسترسی آنان به امکانات شهری را با مشکل روبه رو می سازد.
نگاه فرودستانه به معلولین باعث شده تا این افراد هر روز در زندگی اجتماعی و مدنی خود در جامعه روز به روز گوشه گیر و ناتوان شوند، لذا توجه به مقوله معلولین و مناسب سازی فضاهای عمومی شهری جهت برخورداری از امکانات شهری، از الزامات طراحی در شهرهاست که توجه معماران، برنامه ریزان و طراحان شهری را به ویژه در کارا تر کردن شهر ها می طلبد.

طراحی شهربراساس نیازمعلولان

اگر همین حالا از معلولان منطقه درباره مشكلات روزمرهشان سؤال كنید بی درنگ آنها به پیاده روها، پلههای فراوان اماكن عمومی، حفره های خیابان هاو كارگاه های ساختمانی اشاره میكنند چراكه هرروزتعدادی ازآنها دربرخورد با این موانع دچارآسیب و خسارت میشوند. معلولان اغلب ترجیح میدهند كمتر به معابر عمومی آمده و كارهای روزمره خود را به طرق دیگری انجام دهند. «علیرضا یوسفی» كارشناس شهرسازی و عضو كارگروه تخصصی معلولان در شهرداری منطقه، درباره مشكلات پیش روی این گروه از شهروندان میگوید: «معلولان و جانبازان مظلومترین و بیدفاعترین قشر جامعه هستند زیرا به دلیل برخی محدودیت ها نمیتوانند مانند شهروندان عادی از امكانات و سرانه های عمومی بهره مند شوند. باید شرایطی فراهم شود تا آنها بتواند با كمترین دغدغه در معابرتردد كرده یا از خدمات عمومی به ویژه در حوزه حمل ونقل استفاده كنند.» این كارشناس به مقوله انطباق طراحی شهری با نیاز معلولان و افراد كم توان اشاره میكند و میگوید: «فرد معلول به امنیت روانی احتیاج دارد و این مهم با طراحی درست فضاها و نمادهای شهری به دست میآید. خوشبختانه در سالهای اخیر قواعد شهرسازی تهران تغییر كرده و بسیاری از مشكلات و موانع اصلاح شده اند اما تا رسیدن به وضعیت ایده آل فاصله زیادی وجود دارد. جای امیدواری است كه منطقه 5 در چند سال گذشته توانسته با به سازی و مناسب سازی فضاهای عمومی گام بزرگی برای كاهش مشكلات و دغدغه های معلولان بردارد. البته تداوم این اقدامات دربسیاری ازمحلهها لازم و ضروری است.»

جایگاه اجتماعی معلولان

معلولان، جسم و ذهن سالم و پویایی دارند و قدرت استدلال و استنباط فكری آنان قابل توجه است. این عامل باعث شده تا آنها بین تحصیلات پایه یا تكمیلی از پیشرفت سریعتری درمقایسه با افراد عادی جامعه برخوردار باشند. «مرتضی احسانی»مددكار اجتماعی میگوید: «اگر امكانات متوسط برای معلولان و افراد كم توان فراهم شود آنها به ندرت شاهد ناكامی بوده و شكوفایی استعدادهایشان افزایش مییابد؛ متأسفانه بیشتر محدودیتها ناشی از عوامل محیطی است. از سوی دیگر جامعه به نوعی تغییر نگرش نسبت به حقوق، جایگاه و توانمندی های معلولان نیاز دارد زیرا امروز بازار كار به این اقشار روی خوش نشان نمیدهد. در صورتی كه آنها میتوانند همپای شهروندان عادی به كار و زندگی روزمره بپردازند و مسئولیتهای اجتماعی مختلفی برعهده بگیرند. در حال حاضر نبود یا نارسایی قوانین مرتبط با معلولان مهمترین چالش آنان است.» این كارشناس توانبخشی گفت: «مدارس، سراهای محله و فرهنگسراهای منطقه میتوانند با دعوت از معلولان موفق استعدادها و توانمندیهای آنان را به جامعه نشان داده و از آنها در حل مسائل ومشكلاتشان كمك بگیرند.
اما سوال بزرگی که امروز باید از خود بپرسیم شاید این باشد که سهم ما در نزدیک کردن سطح زندگی افراد معلول به سطح زندگی سایر آحاد جامعه چه میزان است و در مسئولیت و جایگاه اجتماعی که قرار داریم ، به چه میزان برای ساده ترین انتظار شهروندی افراد معلول که همان سهولت دسترسی و استفاده از اماکن عمومی است تلاش کرده ایم؟!
مناسب سازی محیطی حق همه شهروندان بوده و نیازمند رویکردی جامع نگر و الزام آور به این مقوله می باشد

منابع: دانا/ همشهری