بخوانید و خود را محک بزنید!

امام صادق علیه السلام فرمودند: از شیعیان ما نیستند كسانى كه به زبان بگویند شیعه هستیم ولى با اعمال و رفتار ما مخالف باشند، شیعه آن است كه با زبان دل با ما همراهى كند، و در عمل بدنبال رفتار و كردار ما باشند، اینها (حقیقتاً) شیعه اند.

كلمه «شیعه» در عربی به معنی پیروان و یاران می باشد. (فیروز آبادی، قاموس اللغة، چاپ سنگی، ص332) و در اصطلاح به قول شهرستانی «شیعه كسانی هستند كه تنها علی علیه السلام را پیروی كرده و معتقد به امامت و خلافت او از طریق نص هستند و می گویند امامت از او خارج نمی شود مگر با ظلم» (شهرستانی، الملل و النحل، ج1، ص 131) در قرآن نیز در موارد متعددی شیعه به معنای پیروان و یاران آمده است و در روایات نبوی لفظ شیعه به معنای پیروان و دوستان علی علیه السلام آمده است و شیعه در منابع شیعی بیش از یك معنا و مفهوم ندارد و آن عبارت از كسی است كه اعتقاد به جانشینی علی علیه السلام و یازده فرزندش داشته باشد.

تاریخ پیدایش شیعه در چه زمانی بوده است؟

در مورد پیدایش تاریخى شیعه و ظهور آن نظریات گوناگونى از سوى مورّخان ارائه شده است. شیعه امامیه معتقد است که بذر اولیّه تشیع را خداوند در قرآن کریم نشانده و پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) در طول دوران رسالتش آن را آبیارى کرده است. (طباطبائى، سیدمحمد حسین، الشیعة فی الإسلام، ص 21) بنابراین شجره طیبه تشیع در زمان حضور نبىّ گرامى اسلام (صلی الله علیه و آله) به ثمر نشسته و به همین جهت عدّه اى در زمان پیامبر به این عنوان معروف بوده اند؛ مثل: سلمان فارسى، ابوذر غفارى، و مقداد بن اسود.

گروهى از صحابه در زمان پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) با شنیدن آیات و روایات در امر امامت و ولایت و خلافت امام على (علیه السلام)، بعد از پیامبر خدا، به او اعتقاد پیدا کرده زعامت و امامت او را پذیرفتند و از ارادتمندان آن حضرت قرار گرفتند. این گروه از همان زمان به «شیعه على (علیه السلام)» معروف شدند. ابن خلدون در این باره می نویسد: «جمعى از صحابه، شیعه على بودند و او را سزاوارتر از دیگران به خلافت می دانستند». (ابن خلدون، عبد الرحمن بن محمد، دیوان المبتدأ و الخبر فى تاریخ العرب و البربر و من عاصرهم من ذوى الشأن الأکبر (تاریخ ابن خلدون)، تحقیق، شحادة، خلیل، ج 3، ص 215)
همچنین گفته شده است: «گروهى از بزرگانِ صحابه، معروف به موالیان على (علیه السلام) در عصر رسول خدا (صلی الله علیه و آله) بودند. از آن جمله سلمان فارسى است که می گفت: ما با رسول خدا بیعت کردیم بر خیرخواهى مسلمانان و اقتدا به على بن ابی طالب و موالیان او.

طبق روایات نیز، پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) لقب «شیعه» را در حال حیاتشان به پیروان امیرمؤمنان علی (علیه السلام) عطا فرموده اند. مانند این که با اشاره به حضرت علی بن ابی طالب می فرماید: «وَ الَّذِی نَفْسِی بِیَدِهِ، إِنَّ هَذَا وَ شِیعَتَهُ لَهُمُ الْفَائِزُونَ یَوْمَ الْقِیَامَة»؛ (ابن عقده کوفی، احمد بن محمد، فضائل أمیر المؤمنین (علیه السلام)، ص 219) به آن خدایى که جان من به دست قدرت او است که این (علی) و شیعه او در روز قیامت رستگارانند.

ویژگیهای شیعه از منظر روایات

در روایات اوصاف شیعه به دو صورت بیان شده است:
1- به صورت كلى تحت عنوان مؤمن و مؤمنون: كه به این اوصاف بر مى خوریم: صبر و پایدارى، راستى، راز دارى، یقین و مردم دارى، قناعت و سپاسگذارى، مردم از دست آنها در آسایش، و در موقع عصبانیت سخن باطل نمى گویند، داراى توكل و تسلیم و رضا بر قضاى الهى مى باشند. (علیرضا جبارى، الحكم الزاهرة ،ج 1، ص 234 235. و ج 2، ص 382)
2- به صورت خاص: اوصافى به عنوان شیعه یا شیعیان نسبت داده شده است كه به بعضى از آنها اشاره مى شود:

الف) از نظر اعتقادى: داراى محبت اهلبیت (علیهم السلام) و بغض و دشمنى با دشمنان آنها. (علیرضا جبارى، الحكم الزاهرة، ج 2، ص 383. و ج 1، ص 237)
ب) از نظر رفتارى: مطیع امر خداوند، محزون در مصائب اهلبیت (علیهم السلام) و شاد در شادى آنها، ترس و امیدشان فقط به خداوند مى باشد. (علیرضا جبارى، الحكم الزاهرة، ج 1، ص 238) و همچنین تسلیم دستورات اهل بیت، عمل كننده به سخنان آنها، مخالفت با دشمنان آنها و داراى تقوا مى باشند. (علیرضا جبارى، الحكم الزاهرة، ج 2، ص 383)
ج) از نظر عبادى: برپا دارنده نماز، پرداخت كننده زكات، انجام دهنده حج خانه خدا و روزه داران ماه خدا مى باشند. (علیرضا جبارى، الحكم الزاهرة، ج 1، ص 237، روایت 1270) و حافظ اوقات نماز مى باشند. (علیرضا جبارى، الحكم الزاهرة، ج 2، ص 383 ، روایت 1285)
د) از نظر اخلاقى: داراى عفت، حافظ اسرار، انفاق مال به برادران دینى، اهل خیر مى باشند، و همچنین بذل كننده در راه احیاى مكتب اهلبیت، آنها كه در عصبانیت باطل نگویند، و در مصرف، اهل اسراف نمى باشند، و براى همسایگان بركت و دیگران از دست آنها در امان مى باشند. (علیرضا جبارى، الحكم الزاهرة، ج 1، ص 238 239)

و یک حسن ختام قابل تامل:

حسن ختام این قسمت را حدیثى از امام صادق (علیه السلام) قرار مى دهیم كه فرمود: از شیعیان ما نیستند كسانى كه به زبان بگویند شیعه هستیم ولى با اعمال و رفتار ما مخالف باشند، شیعه آن است كه با زبان دل با ما همراهى كند، و در عمل بدنبال رفتار و كردار ما باشند، اینها (حقیقتاً) شیعه اند. (علیرضا جبارى، الحكم الزاهرة، ج 1، ص 239، روایت 1281)