پول دوستی یا دوستی با پول؟

بسیاری از کارشناسان برای این باورند که نگرانی های مالی، لزوماً مالی نیستند و در امور دیگری ریشه دارند

عده زیادی از ما با مشکلات مالی رو به رو هستیم. اجاره خانه، خرج دکتر و دارو، مدرسه و ابزار تحصیل فرزندان به اضافه قسط، بدهکاری و دسته زیادی از مشکلات مشخص و اضطراری دیگر وجود دارند که ما در برابرشان مسئولیم. مشکلات مالی ممکن است از پی هم سراغ فرد را بگیرند و او را گرفتار خود کنند، اما راه حل هایی مشخص و الزام آور دارند. بالاخره کرایه خانه را می پردازیم. قسط اتومبیل مان تمام می شود، فرزندمان مدرسه را تمام می کند و بدهی های خود را می دهیم. بله، هر کدام از مشکلات مالی راه حلی دارند و از همه این راه حل ها مهم تر، زمان است. زمان می گذرد و با تلاش های ما، مشکلات خاک می شوند هر چقدر هم که مصیبت بار و غم انگیز باشند.
اما مشکلات مشخص مالی تنها بحرانی نیستند که انسان در ارتباط با پول احساس می کند. تنش دیگر در این ارتباط، نگرانی مالی است. نگرانی مالی با مشکل مالی متفاوت است. ما اغلب دغدغه ها و ناراحتی هایی که داریم در دسته دوم یعنی نگرانی مالی پیچیده است و راه حل های دورتری دارد. نگرانی مالی شبیه بیماری های روحی و روانی است که هم تشخیص اش دشوار است و هم راه حل هایی عینی و در دسترس ندارد.
نمی توان دو تا قرص خورد و پس از مدتی نگرانی مالی را حل کرد. شاید به هیچ کس بدهکار نباشیم. بهترین خانه و ماشین را نقدی خریده و فرزندمان را به بهترین مدرسه شهر فرستاده باشیم. اما همچنان نگرانی مالی داشته باشیم. اغلب نگرانی های مالی ارتباطی مستقیم و معنادار با مشکلات مالی ندارند. انسان می تواند زندگی متوسط و شغلی معمولی داشته باشد که فقط اموراتش را بگذراند، ولی در عین حال نگرانی مالی کمتری نسبت به یک میلیاردر داشته باشد، هرچند همواره میلیاردها راحت تر مشکلات مالی خود را حل می کنند.

چرا نگران پول می شویم؟

تصور زندگی بدون پول اضطراب آور و افسرده کننده است. نداشتن پول کافی برای زندگی آبرومند اولین نگرانی مالی همه انسان هاست. زندگی بدون پول تحقیرآمیز، زشت و بدبختی است. در ضمن گویا هر آنچه مطلوب و دوست داشتنی است، فارغ از پول میسر نخواهد شد.
نگرانی دوم این که ما برای زندگی مطلوب به لحاظ مالی مجبور شویم بسیاری از فعالیت های مورد علاقه خود را تعطیل کنیم. کسب پول آن قدروقت انسان را می گیرد که عملاً بیشتر از آنچه تصور می شود باید کار کرد و دیگر وقتی برای امور معنوی و فرهنگی مورد علاقه باقی نمی ماند و انسان کمتر موفق می شود روی خود کار کند. همین مسأله تلاش برای پول را به یک تنش درونی و روحی تبدیل می کند.
پول به خودی خود نه عامل بدبختی است و نه عامل خوشبختی. خوشبختی و بدبختی حاصل رفتار ما و عواملی است که برخی از آنها را می توان با پول در زندگی ایجاد کرد.
نگرانی سوم هم این که پول اساساً نسبت به انسان بی تفاوت است. پول الزاماً ارتباط مستقیمی با عدالت، شایستگی، تحصیل و ... ندارد. این نگرانی اغلب برآمده از نظام های اقتصادی معیوب و نوع مواجهه هر فرد با توانایی پول سازی خود است. در خیلی از مواقع آدم هایی با تحصیلات و توانمندی برابر به لحاظ مالی وضع یکسانی ندارند! بنابراین در نظر بیشتر افراد منطق پول بی رحم، بی تفاوت و غیرقابل فهم می نماید.
آنچه پشت این نگرانی هاست الزاماً مالی نیست. اگر با دقت به نگرانی های مالی خود نگاه کنیم و آنها را روی کاغذ بیاوریم متوجه خواهیم شد نگرانی های ما غیرمالی هستند، اما چون همه چیز در زندگی ما با پول ارزشگذاری می شود و قیمتش را بازار تعیین می کند، ناخودآگاه نگرانی های خود را به نگرانی برای پول ترجمه می کنیم. پول نوعی ارزشگذاری ساده است. در بازار عرضه و تقاضا هر چیزی قیمتی پیدا می کند و این قیمت به منزله ارزشی روشن و قابل محاسبه است. با این اوصاف در وسایلی که روزانه مصرف می کنیم آن چیزی که قیمت بالاتری دارد، ارزش بیشتری هم دارد.
جان آرمسترانگ، نویسنده کتاب «چگونه کمتر نگران پول باشیم؟ در این مورد از زبان هر یک از ما می نویسد: یکی از نگرانی هایم این است وقتی فرزندانم بزرگ شوند، به قدر کافی پول نخواهند داشت. از حالا سعی می کنم برای آنها پول پس انداز کنم تا در آینده از رفاه شان مطمئن باشم. اگر هر هفته مقداری پول کنار بگذارم، در 50 سال چقدر می توانم برای آنها پول پس انداز کنم؟ اما حالا که فکر می کنم نگرانی واقعی من از استقلال فرزندانم و شخصیت نامعلوم آنها در آینده است.
با توجه به این مثال آرمسترانگ روشن است نگرانی من در مورد آینده مالی فرزندم، از اساس یک نگرانی مالی نیست؛ بلکه نگرانی از این نظر است که نمی توانم توانمندی و استقلال این کودکی را که اینک جلوی چشمم چهار دست و پا راه می رود، تصور کنم. مسأله این است که تصور درست و روشنی از بزرگ شدن، تربیت و توانمندی فرزند خود ندارم. پس اینجا شاید لازم باشد به جای نگرانی و کار بیشتر، وقت بیشتری برای ساخته شدن شخصیت مستقل فرزندم بگذارم و نگرانی مالی خود را به او انتقال ندهم. مشکل من بیشتر در رابطه ای مضطرب و تنش آلود با پول است که خود سمی است که اگر به فرزندم هم منتقل شود حتی اگر او را غرق پول کنم، رابطه او را با پول مانند رابطه من تنش آلود و از موفقیت های مالی خود او جلوگیری می کند.

پول دوستی یا دوستی با پول؟

پولدوستی در مجموع در همه فرهنگ ها امری چندان پسندیده نیست. این که انسان زندگی خود را خلاصه در پول کند، به معنای همین پول دوستی است و این به همان اندازه بد است و جلوی پیشرفت را می گیرد که نفرت از پول آسیب زاست.
اساساً با چیزها نمی توان رابطه ای سرشار از عشق و نفرت داشت، چون رابطه با چیزهای بی جان، چه شیء باشند و چه چیزی مانند پول، دوطرفه نیست. بنابراین هر گونه رابطه مبتنی بر عشق و نفرت به منزله این است که تصوری واقعی و درست درباره پول نداریم. اما به این معنا نیست که با پول رابطه نداریم. پول یک امر مهم در کیفیت و ارتقای زندی ماست. پول سبب می شود چیزهایی را که دوست داریم بخریم، اتومبیلی بخریم که کمتر به طبیعت لطمه می زند، به خیریه ها کمک کنیم و وقتی بیمار شدیم خود را به دست بهترین متخصصان بسپایم. رابطه با پول، رابطه ای مهم و اساسی است. هر رابطه ای اگر با عقده، کینه، پیشداوری و احساسات منفی همراه باشد، رابطه ای بد خواهد بود. در کنار این احساسات منفی، اگر رابطه با پول مبتنی بر شیفتگی باشد، می تواند انسان را کور و نادان کند. نگرانی مالی با عشق به پول هم برطرف نمی شود، چرا که باید برای آرامش مالی، دیدی باز و مدبرانه نسبت به نقش پول در زندگی داشت و عشق به این ابزار، آن هم یک طرفه جز جنون جمع آوری ثروت چیز دیگری به بار نمی آورد.
با این اوصاف دوستی با پول، بهترین نوع رابطه با آن است. پول به خودی خود نه عامل بدبختی است و نه عامل خوشبختی. خوشبختی و بدبختی حاصل رفتار ما و عواملی است که برخی از آنها را می توان با پول در زندگی ایجاد کرد. پس پول یکی از وسایل مهم خوشبختی است که با آن می توان اطمینان بیشتری به زندگی داشت و مشکلات مختلف را راحت تر حل کرد.

چگونه در ارتباط با پول موفق شویم؟

برای تدبیر مالی داشتن باید حقیقت مالی خود را شناسایی کنیم. به این معنا که بدانیم درآمد و پس اندازمان چقدر است. نیازهای ما و هزینه هایی که داریم به چه میزان است. برای ارتقای سطح زندگی، شادی بیشتر و زندگی پربارتر معنوی، به چه میزان پول نیاز داریم و توانمندی هایمان در بالا بردن سطح درآمد چه چیزهایی است. یکی از نکات مهم و مورد توجه آرمسترانگ در تشخیص مسائل مالی، ایجاد نظم مالی در کنار شناخت موقعیت مالی است. پس از پذیرش حقیقت مالی، باید نظم خود را در تشخیص نیازها بالا ببریم. هر خواسته ای که ما داریم، نیاز ما نیست و هر نیازی اولویت نیست. این به آن معنا نیست که باید روی نیازها و خواسته های غیرضروری خود خط بکشیم و قیدشان را بزنیم، بلکه به این معناست که باید با اولویت بندی و نظم، به هر کدام اجازه دهیم در زندگی ما حضوری بموقع داشته باشند و مزاحم یکدیگر نشوند.
نیازهای بالاتر و خواسته های دور، مثل تعویض و ارتقای وسایل منزل، اتومبیل و سفرهای خارجی، به این معناست که باید تلاش خود را بیشتر کنیم نه این که فراموششان کنیم. باید واقعیت مالی را با توجه به این نیازهای ارتقابخش و لذت آفرین تغییر دهیم. نیازهای اصلی را از نیازهای بالاتر و فرعی تشخیص دهیم و اولویت هایمان را روشن کنیم.
نگرانی های مالی ریشه در کودکی و گذشته، تجربیات پدر و مادر و وضع جامعه دارند. همه اینها دست به دست هم می دهند تا یک گرفتاری و دغدغه روانی (و اغلب غیرواقعی) به نام نگرانی مالی در ما ایجاد شود. با واقع بینی و تأمل در باب وضع فعلی مالی و شناخت نیازها و خواسته هایمان (زندگی ایده آل مان) می توانیم نگرانی های مالی خود را تقلیل دهیم و از پول، ابزار و دوستی ای برای زندگی بهتر بسازیم.