خسارات ناشی از جرم چگونه جبران می شود؟

وقتی خسارتی به شما وارد می شود و مسئول خسارت، آن را جبران نمی کند، روانه دادگاه می شوید و با تقدیم دادخواستی خسارت خود را مطالبه می کنید؛ دادگاه هم بر اساس درخواست شما رای می دهد؛ این مسیر در مورد خسارت هایی که ناشی از جرم نباشد، تا حدود زیادی روشن و واضح است؛ اما اگر در نتیجه جرمی به شما خسارتی وارد شود، تکلیف چیست؟

به جرایم در دادگاه های کیفری رسیدگی می شود، در حالی که پرداخت خسارت جنبه کیفری ندارد. این خسارت را باید از کجا مطالبه کرد؟

معنی خسارات ناشی از جرم

جرمی به وقوع پیوسته و مجنی علیه (کسی که جرم بر او واقع شده است) متحمل خسارت شده است.

انواع خسارات ناشی از جرم

1- زیان های مادی (خسارت به جان و مال)  2- زیان های معنوی (ضرر به حیثیت و آبرو)  3- عدم النفع
 نکته1:  خسارت عدم نفع در زمانی به وقوع می پیوندد که مجنی علیه می تواند از طریق مشروع درآمدی به دست آورد؛ اما ارتکاب جرم از سوی مجرم باعث می شود تا او درآمد یا نفع مزبور را از دست بدهد و متحمل خسارت شود.

مطالبه عدم النفع

1- به طور معمول در دادگاه ها، علی رغم صدور رای به جبران خسارات مادی و گاه معنوی، در مورد عدم نفع رایی صادر نمی شود.
2- بسیاری از دادگاه ها اعتقاد دارند که عدم نفع، خسارتی قابل مطالبه نیست.
3- با نگاه دقیق به قانون می توان دریافت که منظور قانونگذار پرداخت خسارت است
- مسئولیت مدنی تكلیف به جبران خسارت وارد به اشخاص است كه منشأ آن عدم اجرای قرارداد ، زیان ناشی از جرم یا شبه جرم می باشد.

جبران منافع ممکن الحصول

1- بر اساس قانون تنها آن دسته از خسارات قابلیت مطالبه دارند که بی واسطه و به طور مستقیم از جرم ناشی شده باشند. 
2- تنها عدم نفعی که ممکن الحصول باشد قابلیت مطالبه را دارد و عدم نفع غیرقابل حصول قابل مطالبه نیست. 
3- مرز میان عدم نفع و منافع ممکن الحصول بسیار ظریف است تا آنجا که حتی عده ای این دو را یکی می دانند.
نکته 1: اگر مجنی علیه نتوانست یا اینکه نخواست در حین رسیدگی به اتهام اصلی دادخواست جبران خسارت ارائه کند، می تواند پس از صدورحکم دادگاه کیفری حسب مورد به شورای حل اختلاف یا دادگاه حقوقی صالح مراجعه و با استناد به حکم صادره، دادخواست جبران خسارت خود را تقدیم کند.

شرایط مطالبه خسارت

1-  مطالبه خسارات ناشی از جرم در گرو ارائه دادخواست است.
2- پس از صدور کیفرخواست، پرونده جرم از دادسرا خارج و به دادگاه کیفری صالح ارسال می شود. 
3- دادگاه کیفری صالح علاوه بر تکلیف رسیدگی به اتهام مطروحه وظیفه دارد تا در صورت درخواست مجنی علیه مبنی بر جبران خسارات وارده به آن تقاضا نیز رسیدگی کند.
4- درخواست زیان دیده در خصوص جبران خسارات باید در قالب ارائه دادخواست صورت بگیرد؛ به این معنی که مجنی علیه باید با ارائه دادخواستی به دادگاه رسیدگی کننده به جرم، جبران خسارات ناشی از جرم را مطالبه کند.

شرایط اقامه دعوای ضرر و زیان در دادگاه

شرایطی برای اینکه متضرر از جرم بتواند دعوای ضرر و زیان خود را در مقابل دادگاه اقامه کند:
1- دارا بودن اهلیت              2- ذی نفع بودن در دعوا

طلب خسارت از سوی وارث

در برخی مواقع، وراث و قائم مقام های قانونی بزه دیده هم می توانند تحت شرایطی خسارت ناشی از جرم را مطالبه کنند بنابراین می توان گفت:
1-  خسارت ناشی از جرم قابل مطالبه است.  2- این خسارت با اموال ناشی از جرم متفاوت است؛ چرا که اموال حاصل از جرم بدون نیاز به دادخواست به مالک آن برگردانده می شود؛ اما خسارات ناشی از جرم برای اینکه پرداخت شود، نیازمند تقاضای خسارت دیده است.  باید با خسارت های قابل مطالبه آشنا شد  3- خسارت ناشی از جرم را می توان در قالب دادخواستی از دادگاه کیفری مطالبه کرد 4- اگر این خسارت را مطالبه نکردید، می توانید بعد از صدور رای از طریق شورای حل اختلاف یا دادگاه حقوقی این خسارت را مطالبه کنید.

ارتباط خسارت ناشی از جرم با دعوای عمومی

قانون برای جلوگیری از صدور تصمیم های متفاوت در موضوعاتی که منشأ واحد دارند، تسریع در رسیدگی، اجرای صحیح تر عدالت و استفاده از دلایل مشابه در دعوی عمومی و خصوصی، به شاکی خصوصی اجازه می دهد تا ادعای خود را به عنوان مدعی خصوصی در دادگاه (رسیدگی کننده به امر کیفری) طرح و اقامه دعوا کند.
اگر در ضمن معامله شرط شده باشد كه در صورت تخلف متخلف مبلغی به عنوان خسارت تادیه نماید حاكم نمی تواند او را به بیشتر یا كمتر از آنچه ملزم شده است محكوم كند.

جرم چیست؟

جرم یعنی فعل یا ترک فعل برخلاف قانون که دارای مجازات است.

جنبه های مختلف جرم

1- عمومی: از آنجایی که فعل یا ترک فعل برخلاف هنجارهای جامعه بوده و نظم عمومی را بر هم می زند، دارای جنبه عمومی است.
2- جنبه خصوصی: جرمی که فقط به شاکی ضرر وارد کند
3- جرایمی که هر دو جنبه را دارند: پاره ای از جرایم علاوه برآن که جنبه عمومی دارند، واجد جنبه خصوصی نیز هستند مانند کلاهبرداری و سرقت که علاوه بر برهم زدن نظم عمومی و داشتن جنبه عمومی، به اموال شخص دیگری ضرر می رسانند.

کدام خسارت ها قابل مطالبه هستند

1- خسارت مادی و معنوی قابل مطالبه است.    2- منافع ممکن الحصول را هم می توان گرفت.
3- اما خسارت بر خسارت قابل مطالبه نیست.