چرا باید یک هدیه ی پدری را از دختری بگیرند؟

سرزمینی یهودی نشین که با تاریخ اسلام گره خورده است

"فدک" سرزمینی است که سرنوشتش به تاریخ اسلام سخت گره خورده است. هنگامی که یهودیان، آن را به پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله) واگذار کردند، فدک آنقدر خبرساز نشد که هنگامی که در روز روشن، ستمکارانه و غاصبانه از چنگ صاحب قانونی اش بیرون کشیده شد.
پس تعجبی نیست اگر بیشتر اسناد و مدارک مالکیت فدک، در آن برهه از تاریخ که غصب شده است، به دست ما رسیده باشد.

فدک؛ از ابتدا تا مالکیت رسول خدا (صلی الله علیه و آله)

فدك قریه اى در حجاز، و فاصله ى آن تا مدینه دو یا سه روز راه بود. این قریه از آغاز تاریخ خود، سرزمینى یهودى نشین بود، كه طایفه اى از یهود، در آن زندگى مى كردند. این وضع سالها ادامه داشت، تا با قدرت یافتن اسلام، در سال هفتم هجرى، خداوند در دل ساكنان آن آتش رعبى افكند، و یهود به قصد امان یافتن از این بیم و هراس به قولى به نیمه فدك و به روایتى به تمامى آن با رسول خدا (صلی الله علیه و آله) مصالحه كردند.
از این جا حیات تاریخى فدك در اسلام، آغاز مى شود. چون فدك به نیروى نظامى و قواى قهریه فتح نشده بود، به مالكیت خاص رسول خدا (صلی الله علیه و آله) درآمد. (فدک در تاریخ، سید محمدباقر صدر، ترجمه: محمود عابدی، نسخه الکترونیک.)

فدک، پس از پیامبر چه شد؟

اموال هر فرد، پس از وفاتش به خویشان نزدیکش می رسد؛ اما حضرت زهرا (سلام الله علیها)، فدک را از پدر بزرگوارش به ارث برده بود؛ یا آن را در زمان حیات پیامبر، از او هدیه گرفته بود؟
امام صادق (علیه السلام) این بخش از داستان فدک را از زبان مادر بزرگوارشان چنین تعریف می کنند که حضرت به یکی از غاصبان فدک گفت:
"اما درباره ی فدک؛ همانا خداوند بزرگ قرآن را بر پیامبرش نازل فرمود و در آن امر کرد که حق من داده شود: قَالَ اللَّهُ تَعَالَى فَآتِ ذَا الْقُرْبى حَقَّهُ (روم،38) چون من و فرزندانم نزدیکترین مردم به پیامبر بودیم. رسول خدا فدک را به من و فرزندانم اعطا فرمود." (مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل، ج 7، ص: 291)

مالکیت فدک؛ با یک سند رسمی و یک استشهاد عمومی

در مناقب ابن شهرآشوب آمده است: وقتی آیه ی وَ آتِ ذَا الْقُرْبى حَقَّه نازل شد، جبرئیل به رسول خدا عرض کرد:  أَعْطِ فَاطِمَةَ فَدَكا (فدک را به فاطمه عطا کن). پیامبر (صلی الله علیه و آله) دختر خویش را از نزول این آیه مطلع فرمود اما آینده ی فدک را هم، چنین پیش بینی کردند: پس از من آن را غصب می کنند و از تو می گیرند. حضرت فاطمه (سلام الله علیها)  از پدر خواستند تا اثبات حق ایشان را نسبت به فدک، محکم سازند. پس پیامبر مردم را در منزل خود جمع نمود و حکم الهی را به همگان ارائه کرد.
امام باقر (علیه السلام) نقل فرموده اند که رسول خدا سند فدک را به نام حضرت زهرا سلام الله علیها نوشتند که پس از غصب فدک، حضرت آن سند مالکیت را به غاصبان نشان داده و فرمودند: " این را پیامبر برای من و فرزندانم نوشته است" (إعلام الورى بأعلام الهدى، طبرسى، فضل بن حسن ، ج 1، ص: 209)

غصب فدک؛ با نقشه ی محاصره ی اقتصادی اهل بیت (علیهم السلام)

پس در تاریخ سخن از بخشیدن و هدیه دادن سرزمین فدک است به حضرت فاطمه (سلام الله علیها) نه به ارث رسیدن آن. اما چرا باید یک هدیه ی پدری را از دختری بگیرند؟ باز هم روایت امام صادق (علیه السلام) از داستان فدک، پاسخگوی ماست که فرمودند: "(یکی از غاصبان فدک به دیگری) گفت: مردم بنده  و عبید دنیایند؛ غیر از آن چیزی نمی خواهند؛ پس خمس و فیء و فدک را از علی بگیر (زیرا) وقتی شیعیان او از این ماجرا با خبر شوند، علی را ترک می کنند..."
بر این اساس، غاصبان فدک، قصد محاصره اقتصادیِ اهل بیت پیامبر (علیهم السلام) و به ویژه خلیفه ی برحق و بلافصل ایشان، علی بن ابیطالب (علیهم السلام) را داشتند. نقشه این بود که همه ی منابع مالی اهل بیت قطع شود تا در یک تنگنای اقتصادی، خاندان پیامبر در انزوای اجتماعی نیز قرار بگیرند. و یکی از منابع مالی قابل توجه برای شیعیان اهل بیت علیهم السلام، عایدات فدک بود. پس فدک را به زور و بدون منطق، غصب کردند.

شبهه ی میراث انبیاء و پاسخ های قرآنی دختر پیامبر(سلام الله علیهما)

حضرت فاطمه (سلام الله علیها) که مالک قانونی فدک بود، پس از غصب فدک، به سراغ غاصب رفته و بازگشت حق خویش را خواستار شدند. غاصب، دست به دامان یک ادعا یا یک بدعت یا یک شبهه شد که: انبیاء ارث نمی گذارند.
حضرت فرمود: آیا سلیمان از داوود ارث نبرده است؟ (وَ وَرِثَ سُلَیْمانُ داوُد- نمل، 16)
غاصب عصبانی شد و تکرار کرد: پیامبران ارث نمی گذارند.
حضرت فاطمه پاسخ داد: آیا زکریای پیامبر نفرمود که خدایا فرزندی به من عطا فرما تا از من و از آل یعقوب ارث ببرد؟ (فَهَبْ لی مِنْ لَدُنْكَ وَلِیًّا  یَرِثُنی وَ یَرِثُ مِنْ آلِ یَعْقُوبَ وَ اجْعَلْهُ رَبِّ رَضِیًّا (مریم، 6)
و غاصبِ بی منطق، همان جمله را تکرار کرد: پیامبران ارث نمی گذارند.
و باز حضرت زهرا (سلام الله علیها) با قرآن پاسخش را فرمود: آیا قرآن کریم نفرموده است که فرزندان پسر دو برابر دختر ارث می برند؟ (یُوصیكُمُ اللَّهُ فی أَوْلادِكُمْ لِلذَّكَرِ مِثْلُ حَظِّ الْأُنْثَیَیْنِ (نساء، 11) پس چگونه من از پدرم ارث نمی برم؟

سخن آخر:

در زمان حیات رسول اعظم اسلام صلی الله علیه و آله، درست مثل همین روزگار، عده ای بودند که باور نداشتند که پیامبر خدا هر چه میکند، دستور الهی برایش دارد.
آنچه  که مالکیت حضرت فاطمه (سلام الله علیها) را بر فدک، در زمان حیات رسول گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله) اثبات میکند، در منابع معتبر شیعه و سنی فراوان است. اما ماجرای تلخ غصب ستمگرانه ی فدک هم، چنین است. قضاوت، باشد به عهده ی اهل بصیرت و تحقیق.