برکینگ بد، قاتل ستایش بود؟

جسد، وان و اسید! آیا ماجرای ستایش ربطی به برکینگ بد داشت؛ این موضوعی است که اکنون باید مورد بررسی قرار گیرد.

والتر وایت و جسی پینکمن اصلا دوست نداشتند امیلیو کویاما، شریک قبلی پینکمن را به قتل برسانند. اما هنگامی که او سعی کرد آنها را بکشد، چاره ای به جز تبدیل شدن به جسد را باقی نگذاشت.
وایت یک معلم شیمی بود، و راه حلی برای جسد بر زمین مانده ارائه داد: اسید هیدروفلوئوریک. و برای انجام این کار از پینکمن خواست تا یک وان پلاستیکی بزرگ خریداری کند. برخلاف راهنمایی وایت، پینکمن جسد را درون وان چدنی حمام خانه اش انداخت. جسد کویاما کاملا حل شد، اما باعث شد وان و کف حمام هم سوراخ شوند و آبشاری از ژلاتین متعفن صورتی به طبقه پایین خانه سرازیر شود( اپیزود اول سریال برکینگ بد)
قاتل ستایش  کودک 6 ساله افغانی در آخرین سکانس جنایت خود کارهایی شبیه این اپیزود انجام داده است، جسد، وان، اسید و... . برخی از تحلیل ها این تشابه را بدون دلیل ندانسته و احتمال می دهند که قاتل، این سریال که همراه با مجموعه شهرزاد منتشر شده را دیده است.
قطعا ماجرای ستایش علل و ریشه های متفاوتی دارد که لازم است با واکاوی، نگذاشت این علل با گذر زمان همچون خود موضوع در حافظه تاریخ پاک شود بلکه  می بایست با بررسی عوامل و رفع آنها، از تکرار چنین حوادثی جلوگیری کرد.

متاسفانه نقش رسانه ها در وقوع جرائم و ناهنجاری ها به ویژه در قشر کودک و نوجوان نادیده گرفته می شود، آسیب هایی  که جز پدر و مادر ها  و مسئولین کسی در رخداد  آنها متهم ردیف اول نیست.
شاید به  اطمینان خاطر نتوان گفت که نوجوان ماجرای ستایش این سریال را دیده است اما این  چنین اتفاقی دور از ذهن نیست. در واقع یکی از خیانت هایی که این روزها پدر و مادرها به فرزندانشان می کنند، این است که تعامل آنها با رسانه ها  را مدیریت نمی کنند.

اذهان همیشه در مظان تاثیر از رسانه ها هستند اما این تاثیر برای قشر کودک و نوجوان حالتی خاص تر دارد. چرا که به دلیل شرایط سنی خود زودتر تحت تاثیر قرار خواهند گرفت، از خردسالان که در پیام ها  تمیز خوب و بد را نمی دهند تا نوجوانان که زود الگو پذیری می کنند. این مسئله باعث می شود پیام های نامناسب و  تکرار آنها  تاثیراتی که نباید را در ذهن و سبک زندگی و رفتار این قشر بگذارد و موجبات ظهور و بروز برخی از آسیب ها،ناهنجاری ها و حتی جرائم شود.
تاثیر فیلم ها بر ذهن کودکان موضوعی است که روانشناسان، جامعه شناسان و متخصصان علم ارتباطات آن را تایید کرده و همواره نسبت به این مسئله هشدار داده اند که باید مراقب بود که فرزندان چه می بینند و می شنوند اما هیچگاه پدر و مادرها به این مسئله دقت نکرده، فرزندانشان را با خود پای فیلم و برنامه هایی می نشانند که هر چند برای بزرگترها سرگرم کننده است اما برای آن کودک و نوجوان سم تلقی می شود.
علاوه بر والدین نهادهای مسئول هم تقصیری کمتر از والدین ندارند. هنوز نظام رده بندی سنی تماشا در کشور ما جایگاه خاصی ندارد . این مهم  آنطور که شایسته است نه در قوانین و نه در ارائه  محصولات مورد توجه  قرار نگرفته است. در سیما فیلم هایی هستند که از نظر خشونت، رفتارهای کلامی و .... مناسب قشر کودک و نوجوان نیستند با این حال معمولا هشداری در قالب زیر نویس یا علامتی تصویری این نکته را به والدین متذکر نمی شود که بعنوان مثال این فیلم  برای سن زیر ١٣ سال مناسب نیست.

علاوه بر این، در جدول پخش برنامه های سیما برخی از فیلم ها به جای اینکه در ساعتی پخش شوند که کودکان بیننده تلویزیون نباشند بر عکس در پیک پر مخاطب نمایش داده می شوند. بعنوان مثال در مجموعه طنز درحاشیه 2  زمان پخش به گونه ای بود که کودکان هنوز در ساعت بیداری خود بودند و اثرات منفی رفتارها و تیکه کلام هایی که مناسب آنها نیست به راحتی در رفتارشان قابل مشاهده بود. در مثال دیگر که پدر و مادر ها با عدم مدیریت خود باعث می شوند که کودکانشان از سیما آسیب ببینند برنامه خندوانه و برخی از دیالوگ های جناب خان در آن است که کودکان آنها را فراگرفته و در جاهای نامناسب به کار می برند. البته قابل ذکر است پیرامون این مسئله بیش از سیما در سینما به کودکان ظلم می شود. رده بندی سنی مخاطبان در فیلم ها موردی ضروری است که تا به حال تدبیری برای آن اندیشیده نشده است.

آیا این سخت گیری ها لازم است؟

اما جای سوال اینجاست که چرا این اثرات را جدی نمیگیریم و اهمیت آن برایمان محسوس نیست. اینکه قاتل ستایش از فیلمی چون برکینگ بد الهام و تاثیر گرفته باشد اصلا دور از ذهن نیست. ناهنجاری های موجود در برنامه ها به مرور زمان برای کودکان عادی سازی، الگو سازی و حتی ارزش خواهد شد.
دکتر الهه میرآخورلی در خصوص این تأثیرات مخرب می گوید: «واقعیت این است که تماشای صحنه های خشن برای تمامی افراد نه تنها کودکان ،مخرب است و هیچ گاه توصیه نمی شود. لیکن این تأثیرات برای کودکان به دلیل عدم قدرت تمیز مسائل، بسیار مخرب تر است؛ کودکان در سنین پایین تر غرق در دنیای تخیلات هستند و ممکن است صحنه های حاوی خشونت را وارد دنیای بازی های خود کنند. از طرفی تماشای این صحنه ها خواب کودکان را دچار اختلال می کند و باعث وقوع کابوسهای شبانه می شود؛کودکان اغلب از راه تقلید و تماشای دیگران آموزش می بینند و بیشتر از رفتارها الگو می پذیرند تا گفته ها. بنابراین تماشای صحنه های خشن در فیلم ها و بازیهای کامپیوتری درذهن کودک ضبط می شود و کودک را به تقلید وا می دارد.»
وی در ادامه می افزاید: «در سنین بالاتر، نوجوان به دنبال یافتن الگوهای رفتاری است و این الگو می تواند یک شخصیت تلویزیونی،سینمایی و یا یکی از بستگان باشد و از این جهت تماشای فیلمهای خشن که شخصیت آن برای کودک یا نوجوان الگو است بسیار مخرب بوده ودر الگوبرداری او نقش دارد.» ( سلامت نیوز)

جهان چه می کند؟

فیلم برکینگ بد که  آموزشی همگانی برای کاربرد گسترده از اسید دارد با انتقادهای فراوانی در آمریکا روبرو شد . اینچنین اتفاقاتی در همه کشور ها رخ می دهد اما آنچه حائز اهمیت است این است که در آمریکا و بسیاری دیگر از کشورها نظام رده بندی سنی تماشا وجود دارد و هر چند رسانه های بسیاری این حوزه را می شکنند اما قانون های مشخصی نیز تعریف شده است.
در سال ۱۹۰۷ شیکاگو به همراه چند شهر دیگر لیستی از فیلم ها و تئاتر هایی که نباید برای کودکان نشان داده می شد را تهیه کردند و این  لیست به مرور زمان تکمیل شد. حال  MPAA انجمنی است که قوانین موجود برای رده بندی های فیلم و تئاتر و تلویزیون را از سال ۱۹۶۸ تدوین می کند و آن را به صورت بخش نامه به تمام کمپانی های فیلم سازی می فرستد. این انجمن همچنین نظارت بر درجه بندی فیلم های تولیدی را که قرار است به بازار بیاید را به عهده دارد.

. این رده بندی عبارت است از:
۱- عمومی (G یا GENERAL): بدین معنا که فیلم هیچ مسأله ای برای مخاطبانی از سنین مختلف ندارد و هم اعضای خانواده می توانند به راحتی آن را در کنار هم تماشا کنند.
۲- با راهنمایی والدین (PG یا PARENTAL GUIDE): فیلم های این رده محتویاتی دارند که لازم است کودکان این فیلم ها را همراه با والدین شان تماشا کنند و والدین توضیحات لازم را دربار آن بخش های خاص به کودکان ارائه کنند.
۳- با راهنمایی والدین برای زیر ۱۳ سال (PG-۱۳ یا PARENTAL GUIDE -۱۳): فیلم های این رده کمی حساس تر از رد قبل اند و بعضی از قسمت های آن ها مناسب افراد زیر ۱۳ سال نیست، لذا والدین باید در انتخاب این فیلم ها دقت کرده و با احتیاط های لازم کودکان شان را در تماشای آن ها همراهی کنند.
۴- محدود شده (R یا RESTRICTED): بدین معناست که فیلم های این گروه دارای محتواهایی هستند که برای افراد بالغ مناسب است و افراد زیر ۱۸ سال تنها با حضور و صلاحدید والدین شان و با تمهیدات لازم از طرف آنان می توانند فیلم را تماشا کنند.
۵- برای افراد ۱۸ سال به بالا (NC-۱۷): فیلم های این رده به هیچ عنوان برای افراد ۱۷ ساله یا کمتر از آن مناسب نیستند و مخاطبان باید حتماً دست کم ۱۸ سال داشته باشند. در سینماهایی که رده بندی فوق را رعایت می کنند به افراد زیر ۱۸ سال اجاز ورود به سینما داده نمی شود.

در ایران چه می کنیم؟

خلا بزرگ در کشور ما پیرامون این مسئله، به رسانه ها و نهادهای مسئول باز می گردد که هنوز قوانین کارآمد و  نظارتی نظامند را چه در اجرا و چه در آموزش تعریف نکرده اند. نظام رده بندی سنی تماشا موضوعی لازم است که در کنار ارزیابی های محتوایی باید بدان توجه جدی داشت. از طرف دیگر نقش پدر و مادر ها بسیار حائز اهمیت است که هم با توجه خلاهای قانونی و نظارتی و هم فضای تکثر رسانه ای امروز می بایست تعامل فرزندانشان با رسانه ها را مدیریت کنند.

البته رفتار ما در شبکه های اجتماعی شامل خیانت های فراوان به یکدیگر در این زمینه ها است که در مقاله بعدی بدان خواهیم پرداخت.