چرا صورتی برای دختر است و آبی برای پسر؟

معمولاً هنگام خرید برای نوزاد یا کودک ، لباس های رنگ آبی را برای پسر انتخاب می کنیم و لباس های صورتی رنگ را برای دختر . اما به راستی این قانون نانوشته را چه کسی ابداع کرده است؟ آیا این نرم های جنسیتی برخی تفاوت های زیست شناختی میان دختر و پسر را بازمی تابانند یا آنها در بستر فرهنگ ساخته می شوند؟

این بستگی دارد به این که چه کسی به این پرسش پاسخ دهد. بررسی و مطالعه تاریخدان دانشگاه مریلند جوپائولتی به این نکته رسیده که تا دهه پنجاه قرن بیستم نوعی آشفتگی و هرج و مرج در رنگ لباس های کودکان مشاهده می شود . وی می گوید:" هیچ نوع سمبل سازی برای رنگ های مربوط به هر جنس در هیچ جایی نبوده است؛ هنجارهای اجتماعی برای انتخاب رنگ صورتی دخترانه و آبی پسرانه، در قرن بیستم درایالات متحده آمریکا به وجود آمد و در واقع هیچ رابطه ای میان تفاوت های میان رنگ مطلوب دختر یا پسر وجود ندارد."
 " کتاب های کودک، اطلاعیه های تولد کودک، و کارت های تبریک، هدایا، و نیز مقالات روزنامه ها از اوایل دهه اول قرن بیستم نشان می دهند که صورتی به همان اندازه ای که به پسران اختصاص یافته به همان میزان هم به دختران اختصاص یافته است. مثلاً در نسخه ای از مجله ای تجاری در مورد تولیدکنندگان لباس نوزادان در ماه ژوئن می نویسد:" تنوع بسیاری در این رابطه وجود دارد، اما به طور کلی قانون پذیرفته شده این است که صورتی برای پسر و ابی برای دختر به کار رود. دلیل این که صورتی بیشتر برای پسر انتخاب می شود این است که صورتی رنگی قوی تر است پس برای پسرها مناسب تر است؛ در حالی که آبی لطیف تر است و برای دختر زیباتر است."

اما این تلاش برای چنین قانونی در میان خرده فروشان و تولید کنندگان به وضوح مشخص نیست. پائولتی می گوید :" در مجله تایم در سال 1927، جدولی بود که مغازه های شهرهای مختلف از آنها خواسته شد تا بگویند چه رنگ هایی برای دختران و چه رنگهایی برای پسران استفاده می کنند. پاسخ آنها در قالب یک نقشه درج شده بود. اما قانون صورتی برای دختران و آبی برای پسران بعد از جنگ جهانی دوم در دوران مدرن قوت گرفت، و تا دهه هشتاد گسترش یافت؛ اما رعایت شدید قانون آبی برای پسر و صورتی برای دختر از دید فیلیپ کوهن، جامعه شناس دانشگاه مریلند، معتقد است که این قانون شگرد بازاریابی است. وی می گوید:" این قانون نانوشته برای تخصیص رنگ ها به جنس، در زمان بازاریابی گسترده و عمده ظهور یافت. اگر خرده فروشان بتوانند شما را قانع کنند که مطابق هنجار جنسیتی عمل کنید ؛ به این معنا است که شما محصول خاصی- اعم از مواد آرایشی بهداشتی، جراحی زیبایی و رنگ صورتی و آبی لباس و...-  را بخرید، جزئی از این هنجار بودن برای همه ما مهم است و سازوکاری بازاریابانه است ٓ کوهن معتقد است که اینها از دید تولید عمده و بازاریابی عمده فروشی انجام می شود. اما این که چرا در گذشته آبی برای دختران بود و صورتی برای پسران و امروز کاملاً برعکس شده است؛ پائولتی می گوید:"  این قانون که ما امروز رعایت می کنیم اثر مدهای فرانسوی است. فرهنگ سنتی فرانسه صورتی را برای دختران و آبی را برای پسران در نظر می گیرد( در حالی که در بلژیک و فرهنگ ژرمن آلمان برعکس این قانون رعایت می شد) و چون فرانسه مد قرن بیستم را می ساخت و صادر می کرد، فرهنگ آنها در انتخاب رنگ ها غالب شد. اگرچه یادداشتی که در جراید پیدا شده که ریشه این داستان و قانون پذیرفته شده صورتی برای دختر و آبی برای پسر را بررسی کرده است. 

در پژوهشی دیگر جامعه شناسی به نام مارکو دل گوئیدیس 1 در دانشگاه تورین ایتالیا، در مطالعه ای ساده  همه کتاب هایی که در ایالات متحده در فاصله زمانی 1880 تا 1980 چاپ شده بود و گوگل آنها را اسکن کرده بررسی کرد،. وی دریافت که همواره صورتی به دختر و آبی به پسر اختصاص یافته است. در حالی که پیش از سال 1880 این گونه نبوده است. همچنین مشخص شد که در نظر گرفتن رنگ صورتی برای دختران یا به طور عمده برای جنس مؤنث از اواخر قرن نوزده به وجود آمده است. دل گوئیدیس می گوید: " اگر دختران رنگ صورتی را ترجیح می دادند و پسران رنگ آبی را، ممکن بود که این انتخاب ریشه ای زیست شناختی داشته باشد؛ اما در واقع هیچ کس نمی داند. در سال 2007 نتیجه مطالعه ای نشان داد که زنان و مردان ممکن است در اثر فرهنگ و زیست شناسی بدن شان به بخش های خاصی از طیف رنگی علاقمند باشند؛ اما توضیح این موضوع همچنان مورد توجه پژوهشگران بوده و تفکر برانگیز باقی مانده است. البته دیگر کسی روی این موضوع کار نمی کند؛ چون مطالعات نشان می دهد که هیچ کدام ریشه ای زیست شناختی ندارد.

گذشته، حال و آینده تخصیص رنگ ها

با وجود این یافته ها، نوعی آشفتگی در میان مقالات روزنامه ها و مجلات دو قرن پیش مشاهده می شود. کوهن در این زمینه می افزاید؛ همه  شواهد نشان می دهد که امروز ما کودکان را بیش از صدوپنجاه سال پیش با جنسیت جدا می کنیم، در حالی که زمان تولد نوزاد، لباسی به رنگ سفید به او می پوشانند. متعلقات رنگی برای هر جنس محصول قرن پیش و قرن حاضر است و ریشه در فرهنگ دارد. " اما اگر شما هیچ دلیلی برای اثبات این تعلقات رنگی ندارید و هیچ دلیل زیست شناختی هم ندارید؛ پس این ها همه ساختگی است". زیرا دقیقاً در یک قرن پیش طرز تفکر درست برعکس بوده؛ یعنی آبی برای دختر و صورتی برای پسر!

پی نوشت:

1- Marco Del Guidice