چرایی قیام شیخ خیابانی

شیخ محمد خیابانی در نهضت خویش بر ارشاد افکار عمومی و ارتقای میزان آگاهی آنان به منظور نیل به اهداف خویش تأکید داشت، به همین دلیل، در صدد تجهیز قوای مسلح خویش برای دفاع از نهضت برنیامد.

شیخ محمد خیابانی از جوانی به فراگیری علوم دینی روی آورد و به سرعت مدارج علمی را طی نمود. پس از نهضت مشروطه، زندگی او وارد مرحله جدیدی شد. و با تشکیل جمعیتی مبارز، در راه پیروزی مشروطه، گام های مهمی در تبریز برداشت.
وی در این میان روزنامه تجدد را منتشر کرد و خواهان اجرای قوانین مشروطه و احیای آن شد. خیابانی سپس به رهبری فرقه دموکرات آذربایجان برگزیده شد و همگام با انتشار روزنامه تجدد، به کارهای سازنده دیگری در جهت پیشبرد اهداف و تامین آسایش مردم دست زد. همچنین نقش وی پس از محاصره تبریز در دوره استبداد صغیر بسیار حساس بود. پس از راه یابی شیخ محمد خیابانی و پنج تن از دوستانش به مجلس شورای ملی، وثوق الدوله صدر اعظم قاجار تصمیم گرفت که شیخ را از سر راه خود بردارد.
لذا عده ای از صاحب منصبان نظامی را با افراد تعلیم دیده به تبریز فرستاد. با ورود متجاوزان به شهر تبریز، خیابانی بر ضد دولت قیام کرد و در کمتر از دو روز تمام ادارات شهر را به تصرف درآورد. این پیروزی و نهضتِ خیابانی، بیش از پنج ماه ادامه داشت. شیخ در حیاط ساختمان تجدد به ایراد نطق هایی می پرداخت و مردم با اشتیاق تمام، پای صحبتش می نشستند. این سخنان به زبان آذری بود و ترجمه فارسی اش هر روز در روزنامه تجدد چاپ می شد.
در این پنج ماه، خیابانی و جنبش او با خطرهای فراوانی مواجه بودند، اما بر همه پیروز شدند و آتش توطئه ها را خاموش کردند. شیخ محمد خیابانی در نهضت خویش بر ارشاد افکار عمومی و ارتقای میزان آگاهی آنان به منظور نیل به اهداف خویش تأکید داشت، به همین دلیل، در صدد تجهیز قوای مسلح خویش برای دفاع از نهضت برنیامد. وی همچنین در جریان جنگ جهانی اول، در برابر فشار روس ها مقاومت کرد و در عین حال از نفوذ کمونیسم نیز جلوگیری می کرد. عاقبت با ورود مخبرالسلطنه، والی جدید تبریز و شکست محاصره این مبارز انقلابی، در 21 شهریور 1299 ش برابر با 29 ذیحجه 1338 ق توسط نیروهای دولتی بازداشت شد و به شهادت رسید.

*درگذشت فقیه بزرگ عالم تشیع "مقداد بن عبداللَّه حلّی" (826 ق)

ابوعبداللَّه شرف الدین مقداد بن عبداللَّه بن محمد حلی سَیوری معروف به فاضل مقداد و فاضل سیوری، فقیه، متکلم، محقق، جامع معقول و منقول و از علمای بزرگ شیعه بود. فاضل مقداد پس از اتمام تحصیلات مقدماتی برای فراگیری فقه، اصول و حدیث در محضر درس «شهید اول» حضور یافت تا آن گاه که خود در این علوم استاد گشت. وی از اکابر علمای امامیه در عصر خویش بوده و آثار متعددی از خود به جای گذاشت که: آداب الحج، آیات الاحکام، شرح اَلفیّه ی شهید اول، شرح مبادی الاصول علامه و کَنزُالعرفان فی فقه القرآن از آن جمله اند. وفات فاضل سیوَری در نجف اشرف واقع شد و مقبره ی او را در نزدیکی بغداد در مسیر زائران عتبات عالیات می دانند.

**رویدادهای مهم این روز در تقویم میلادی ( 5 آوریل 2016)

*تولد «هنری راوْلینْ سون» محقق و مستشرق انگلیسی (1810م) (ر.ک: 5 مارس)

هنری کروزویک راولین سون خاور شناس معروف انگلیسی در تاریخ5 آوریل سال 1810 میلادی در نزدیکی آکسفورد انگلستان به دنیا آمد. وی پس از طی تحصیلات متوسطه، وارد ارتش شد و از طریق شرکت هند شرقی عازم هندوستان شد. راولین سون در جریان این سفر، به فراگیری زبان و ادبیات فارسی تشویق شد و این زبان را آموخت. آشنایى و تسلط او به زبان فارسی باعث شد تا به همراهی جمعی از افسران انگلیسی جهت آموزش نظامی به ایران اعزام شود. از آنجایى که راولین سون فارسی را به روانی حرف می زد، مورد توجه شاه ایران و مقامات دربار قرار گرفت. وی پس از چندی به کرمانشاه عزیمت کرد و به تحقیق و بررسی درباره سنگ نوشته های آثار باستانی کرمانشاه مشغول شد.

از این رو، تا زمانی که در ایران بود از کتیبه های تخت جمشید، کتیبه های میخی طاق بستان و کوه بیستون رونوشت برداشت و سال ها بر روی آن ها مطالعه نمود تا توانست به کشف آن ها نائل آید.
خواندن کتیبه های بیستون مانند کلیدی بود که درهای بسته تاریخ قدیم را باز کرد. هم چنین نبوغ راولین سون در پیدا کردن این کلید و ترجمه سنگ نوشته های میخی، از کامیابی هایى است که نصیب وی شد. او این متون را ترجمه کرد و ترجمه ای از آن را به زبان فارسی به محمدشاه قاجار اهدا کرد. توفیق او در این امر باعث شد تا کمپانی هند شرقی به او مدال طلا دهد و به عنوان نماینده پارلمان انگلستان انتخاب شد.  راولین سون چندی پس از آن به عنوان وزیرمختار به ایران آمد اما کار اصلی او هم چنان تحقیق در تاریخ ایران و متون میخی بود.
هرچند در این میان به عنوان وزیرمختار بریتانیا، سیاست های استعماری انگلستان را نیز در منطقه دنبال می کرد و در جست وجوی مطامع استعمار پیر هم بود. در کنار آن، موفقیت های علمی راولین سون موجبات عضویت وی در انجمن های علمی متعددی را فراهم آورد و القاب و عناوین زیادی را دریافت کرد. از راولین سون آثاری به جای مانده که کتب «کتیبه میخی فارسی در بیستون»، «مطالعات درباره کتبیه های میخی آسیای غربی» و «یادداشت هایی درباره قدیمی ترین ادوار تاریخی بابل» و مقالات متعدد دیگر از آن جمله اند. هنری کروزویک راولین سون سرانجام در پنجم مارس 1895م در سن هشتاد و پنج سالگی درگذشت.

منبع: فارس