تحلیل یک افسر اطلاعاتی آمریکا از «عملیات بدر»

در آستانه عیدنوروز سال 1363 رزمندگان اسلام با خلق حماسه ای دیگر، تلاش کردند کام ولی نعمتان خود،ملت بزرگ و خداجوی ایران را با اهدای ظفری دیگر در مقابل خصم زبون بعثی شیرین کنند.

جملات بالا بخشی از یادداشت سرهنگ محمد احدی از سازمان حفظ آثار و نشر ارزش های دفاع مقدس ارتش جمهوری اسلامی ایران در مورد عملیات بدر است که در اختیار به گزارش سرویس فرهنگ حماسه خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، قرار داده است. در ادامه این یادداشت می خوانیم: بیستم اسفندماه یادآور آغاز تلاشی دیگر از سوی جوانان این مرز و بوم برای به ذلت کشاندن متجاوز و دادن درسی دیگر به اوست. این تلاش حماسی که از 20 تا 26 اسفندماه ادامه داشت، تحت عنوان عملیات «بَدر» یادآور اولین پیروزی بزرگ ارتش اسلام بر ارتش کفر و شرک و اولین گام در فتوحات بزرگ رزمندگان اسلام بود.

کیفیت عملیات:

عملیات بدر با هدایت قرارگاه مشترک خاتم الانبیا(ص) و حضور واحدهای متعددی از رزمندگان نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و مشارکت گسترده نیروهای داوطلب بسیج و پشتیبانی هوانیروز و نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران مقارن ساعت23 در منطقه عمومی هورالهویزه آغاز شد.در واقع منطقه هورالهویزه تا قبل از ورود رزمندگان اسلام که طی عملیات خیبر با بکارگیری ابتکارات نوی جنگی صورت گرفت،مورد توجه دشمن نبود و به آن بیش از یک منطقه عملیاتی،به عنوان یک مانع پدافندی نگاه می کرد اما با اجرای عملیات موفقیت آمیز «خیبر» و تصرف بخشی از «هور» از جمله جزایر مجنون و فراهم شدن امکان عبور از آن که می توانست ارتباط منطقه جنوب عراق به ویژه بصره با مرکز این کشور را تهدید کند، فرماندهی عالی ارتش بعث اقدام به اتخاذ تدابیر گسترده پدافندی در این منطقه با تشکیل یک فرماندهی مستقل تحت عنوان فرماندهی نیروهای شرق دجله کرده و موانع گسترده ای را در منطقه ایجاد کرد.برای اجرای این عملیات که ادامه عملیات خیبر و نفوذ به عمق خاک عراق مورد توجه فرماندهان عالی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران قرار گرفته بود، طرح ها و راهکارهای مختلفی مطرح و مورد بحث قرار گرفت و نهایتاً با در نظر گرفتن نقاط ضعف و قوت دشمن و خودی، طرح نهایی عملیات مورد تائید قرار گرفته و ابلاغ شد.

یگان های شرکت کننده:

در این عملیات سازماندهی نیروهای خودی متشکل از 12 لشکر و پنج تیپ از نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در قالب چهار قرارگاه بود، در مقابل نیروهای دشمن که در منطقه پدافند می کردند، استعدادشان 21 تیپ برآورد شده بود. لشکرهای 21 حمزه، 28 پیاده کردستان، 77 پیروز خراسان، 92 زرهی اهواز و تیپ 55 هوابرد شیراز واحدهای عمده عمل کننده از نیروی زمینی ارتش و «لشکرهای 31 عاشورا، 27 محمدرسول الله (ص)، 5 نصر، 7 حضرت ولی عصر(عج)، 17 علی بن ابیطالب(ع)، 25 کربلا، نجف و تیپ های 33 المهدی(عج)،44 قمر بنی هاشم(ع)، 21 امام رضا(ع) و امام حسین(ع) » از واحدهای عمل کننده عمده سپاه پاسداران بودند که از پشتیبانی مستقیم واحدهای توپخانه ارتش بهره مند بودند.

اهداف عملیات:

هرچند این عملیات به هدف نهایی خود که قطع اتوبان بصره ٓ العماره و توسعه منطقه نبرد به سمت شمال و جنوب عراق بود، نرسید، اما رزمندگان اسلام در بدو عملیات توانستند این بزرگراه را قطع کنند، اما با مقاومت شدید نیروهای بعثی روبرو شده و به عقب برگشتند. عقب نشینی از این منطقه به معنای بازگشت به خطوط پدافندی اولیه نبود بلکه بخشی از اهداف خود که در داخل هورالهویزه قرار داشت از جمله «پد خندق» را تأمین کرده و مهمتر اینکه ابتکار عمل خود را با اجرای عملیات آفندی گسترده به رخ دشمن و حامیان او کشیده و در انهدام نیروی دشمن نیز موفق عمل کردند. در این عملیات حدود 12 هزار نفر از نیروهای بعثی کشته و حدود 3000 نفر نیز به اسارت رزمندگان اسلام درآمدند.بعثی ها در این عملیات نیز برگ سیاه دیگری از خود در تاریخ به جا گذاشتند و آن هم استفاده مجدد از گازهای شیمیایی علیه رزمندگان اسلام بود.

دیدگاه افسر اطلاعاتی آمریکا:

«استفان سی پلتی یر» افسر اطلاعاتی آمریکا که در طول دفاع مقدس مسئول پرونده جنگ ایران و عراق بوده است، در کتابی تحت عنوان "جنگ ایران ٓ عراق: هرج و مرج در یک خلا" با اعتراف به اینکه اکثر تحلیلگران از این عملیات به عنوان یک شکست برای عراق یاد کرده اند، می نویسد: "نیروهای ایرانی به ساحل نزدیکی «قرنه» رسیدند جایی که رودخانه فرات اتوبان بغداد ٓ بصره را پوشانده بود. نیروهای ایرانی در اینجا در کنار اتوبان مستقر شدند. آنها موفق به قطع این اتوبان شده بودند قبل از اینکه ژنرال فخری عراقی آنها را وادار به عقب نشینی کند.(سرلشکر) فخری یک لشکر زرهی برای حمله از شمال بکار گرفت و یک لشکر گارد ریاست جمهوری، واحدهای حفاظت شخصی صدام را از پایتخت فراخواند. نیروهای مرکب، ایرانی ها را با یک حرکت گازانبری گرفتار کردند و جلوی تهاجم ایران را با ایراد تلفات سنگین به آنها گرفتند. دو نکته مهم در مورد این عملیات وجود دارد: اول: عراقی ها از شبکه جاده ای جدید خود به نحو مؤثری استفاده کردند و نیروهای گارد از آن طریق به منطقه نبرد رسیدند. نکته بعدی اینکه برای اولین بار از نیروهای گارد به عنوان نیروهای ذخیره متحرک استفاده کردند. می تواند بحث شود که در تطبیق با چنین تاکتیکی، عراقی ها نبرد ووبان و وانیو را احیا کردند.
فرانسوی ها که هنر ایجاد استحکامات ماهرانه را توسعه داده بودند، عموماً خوب جواب داده بود. بنابراین در کیس مانیو که تأثیر کمتری با شکست دولت فرانسه در تامین نیروهای احتیاط متحرک همراه بود،با آنچه که در کمک به خط دفاعی و محاصره مناطق مورد نفوذ اتفاق افتاده بود، متفاوت بود. عراقی ها این نقص را بوسیله استفاده از گارد جمهوری برای کمک به نیروهایی که تحت فشار قرار می گیرند، پوشاندند. علاوه بر این، آنها بیش از 2000 دستگاه تریلی برای حمل تجهیزات سنگین داشتند که آنها را قادر می ساخت تا عناصرشان را تا حد یک سپاه در یک زمان کوتاه در فواصل قابل توجه جابجا کنند.در نتیجه، عراقی ها با تحرک پهلویی خود را آماده ساخته بودند؛ اگرچه برای عملیات در جبهه های موازی، آنها خطوط داخلی ایجاد کرده بودند. این نوع فعالیت بوسیله ارتش عراق عموما شناخته شده نبود. این برای هرکسی مشخص بود که همه تهاجمات هوایی عراق علیه کشتیرانی در خلیج فارس ادامه می یافت. اما در سطح نیروهای زمینی، احساس مردمی این بود که چیز زیادی اتفاق نیفتاده بود.
در واقع، اگر ما فقط به تلاش بسیج نیرویی عراق نگاه کنیم، یک استمرار وجود داشت. نیروی انسانی ارتش عراق به بیش از 450 هزار نفر از 180 هزار نفر در ابتدای جنگ رسیده بود. عراق در فرآیند تبدیل شدن به یک جامعه با بیشترین درصد نظامی قرار داشت. آن نیروهای بیشتری از اسراییل در خدمت داشت و جایی که اسراییلی ها اکثرا در احتیاط قرار داشتند، عراقی ها بسیج شده بودند. نهایتا، فشار عراق برای رسیدن به رقم باورنکردنی بیش از یک میلیون نفر بود، یک بسیج بی نظیر. در کنار همه اینها، در حوزه تاکتیکی، ابتکار قابل ملاحظه ای وجود داشت. ما استفاده فخری از گاز شیمیایی در مجنون را یادآوری کردیم. عراقی ها بعدا برای استفاده از سایر ابزارها جهت حملات شیمیایی تلاش کردند تا زمانی که نهایتا آنها آن را در مجموعه زرادخانه خود ثبت کردند ٓ نه به معنای فراهم ساختن آن، زمانی که مواد شیمیایی شدیدا نیازمند ابتکار در بکارگیری هستند."
نتیجه گیری:
عملیات بدر در ادامه سلسله عملیات های گسترده رزمندگان اسلام در طول دفاع مقدس، از جمله افتخارات ملت بزرگ ایران است که پس از گذشت 5/4 سال از جنگ و به رغم حمایت های وسیع قدرت های بزرگ و کشورهای منطقه ای از رژیم بعث صدام و در حالی که تحت شدیدترین تحریم های شرق و غرب قرار داشتند، توانستند چنین عملیات گسترده ای را سازمان دهی و اجرا کنند. هرچند این عملیات به همه اهداف پیش بینی شده دست نیافت ولی نمایش قدرت به دشمنان از جمله اهداف اجتناب ناپذیر چنین عملیاتی بود که حاصل شد و بار دیگر نشان داد که اولاً حامیان صدام نه تنها از حمایت از او دست برنخواهند داشت بلکه روز به روز بر این حمایت ها خواهند افزود و ثانیاً آنها از هیچ اقدامی هرچند برخلاف موازین و مقررات صریح بین المللی برای حفظ صدام دریغ نخواهند کرد که سکوت در برابر بکارگیری مکرر تسلیحات شیمیایی از سوی صدام دلیلی بر این مدعاست و روسیاهی آن برای همیشه در تاریخ برای این قدرتها باقی خواهد ماند. نکته آخر اینکه ملت ایران طی هشت سال مقاومت در برابر فشارهای سنگین سیاسی و نظامی دشمنان درس های بزرگ و ارزشمندی فرا گرفت و اگر امروز در مقابل تمامی دنیا برای احقاق حقوق خود ایستادگی می کند، به پشتوانه درسی است که از رزمندگان خود در طول دفاع مقدس فرا گرفته و همواره به جوانان خود و عزم و اراده آنها می بالد. یاد و خاطره کلیه شهدای دفاع مقدس بویژه سرداران شهید مهدی باکری، عباس کریمی و ابراهیم جعفرزاده که در این عملیات به فیض شهادت نائل آمدند، گرامی باد.