سرنوشت یک سرباز

نگاهی به فیلم «پایان خدمت» ساخته حمید زرگرنژاد

دوران سربازی به واسطه موقعیت ویژه ای که در زندگی یک مرد دارد مثل دوری از خانواده، تمرین استقلال، تجربه زندگی جمعی و هویت طلبی اجتماعی و البته حوادث و اتفاقاتی که در آن رخ می دهد به شدت ظرفیت دراماتیکی داشته و ازدل آن می توان قصه های زیادی را بیرون کشید.

سید رضا میرکرمی قبلا در «کودک و سرباز» آن را تجربه کرده بود و اینک حمید زرگر نژاد نیز در «پایان خدمت» از منظر دیگری به این مساله پرداخته است. «پایان خدمت» که توسط بخش بین الملل مؤسسه رسانه های تصویری کشور به مدیریت  علی قاسمی  در سطح جهان پخش بین المللی می شود؛ تاکنون در بخش رقابتی ششمین دوره جشنواره بین المللی فیلم بغداد در کشور عراق و در ششمین دوره جشنواره فیلم های ایرانی لندن در کشور انگلستان به نمایش درآمده است و در نخستین نمایش خود نیز در بخش رقابتی نگاه نو (مسابقه فیلم های اول) در سی و دومین دوره جشنواره بین المللی فیلم فجر روی پرده رفت و در بخش های بهترین فیلمنامه، بهترین بازیگری مرد و همچنین بهترین فیلمبرداری کاندید دریافت جایزه بود که امیر جدیدی توانست جایزه بهترین بازیگری مرد بخشنگاه نو را از آن خود کند.
«پایان خدمت» ماجرای سربازی است در روزهای پایانی خدمتش و مشکلاتی که در جاده پیش رو دارد. او بر خلاف دستور مافوقش عمل می کند. مافوقی که با او رابطه ای صمیمی و پدرانه دارد. این امر باعث حوادث بعدی این فیلم می شود. در واقع با فیلمی جاده ای- حادثه ای مواجه هستیم که فراز و نشیب هایی دارد و بدون اینکه وارد فضای شهری شود تنها از کنار آن می گذرد و مسیری از جنوب تا مرکز را طی می کند.

«پایان خدمت»  فیلمی سخت از حیث پروداکشن و تولید است که در مسیرهای کوهستانی و بعضا صب العبور گذر کرده و دوربین را از وضعیت تنبل و راکت و ایستای خود خارج نموده است. اگرچه تولیدات فیلم هایی از این دست دشوار است اما سینمای کم جان و کم تحرک ما به فیلم هایی از این دست نیاز دارد تا به تغییر فضای درام و تجربه های غیر شهری و خانوادگی نیز بپردازیم. زرگرد نژاد با رجوع به تجربه های شخصی خود از دوران سربازی و برخی اتفاقاتی که به چشم دیده به سراغ این قصه رفته است تا نخستین اثرش را در یک موقعیت دشوار به ثبت برساند. فیلم درباره شخصیت های قصه قطره چکانی اطلاعات می دهد و ما در پیتزا خوری و در اتوبوس و ٦ . به مرور متوجه می شویم که این سرباز می خواهد دختری را که از خانه فرارکرده به پزشکی قانونی ببرد و می داند که در این صورت شرایط بدی برای دختر از طرف خانواده اش فراهم خواهد شد.
سابقه مستند سازی کارگردان نیز به کمک روایت قصه آمده و لحن رئالیستی آن کاملا مشهود است. لحنی که می توان بر مبنای آن به خلق فضای واقع گرایانه از یک موقعیت ملموس انسانی اما دشوار فراهم کرد تا در دل آن کارگردان به نسل جدید حرف دلش را بزند حرفی از جنس نصایح اخلاقی اما با پرهیز از کلیشه های رایج و مستقیم گویی. اینکه برای رسیدن به هدف یک شبه نمی توان و نباید ره صد ساله رفت و باید به دشواری ها و پیچیدگی های راه تن داد.
امیر جدیدی زمانی که در این فیلم بازی کرده بود هنوز به شهرت امروز نرسیده بود اما به خوبی از پس نقش پوریا برآمد و توانست خرده فرهنگ ها یک سرباز را با ویژگی های فردی پوریا به درستی پیوند بزند و به خلق شخصیتی باور پذیر کمک کند. انتخاب سعید راد در نقش آقای بابکان با توجه به شباهت های فیزیکی او با امیر جدیدی البته با لحاظ کردن تفاوت سنی آنها به منطق درونی درام کمک زیادی کرد و به یک هماوردی خوبی رسید.
فیلم توانسته ریتم منطقی خود را با توجه به ساختار جاده ای بودنش حفظ کند و در نهایت فیلم خوش ساختی از کار دربیاد. اگرچه «پایان خدمت» از حیث درام و فضاهای جاده ای یک فیلم بیرونی است اما ریتم درونی آن به واسطه مواجهه پوریا به عنوان سرباز ماموریتی که در آن قرار گرفته واجد سویه های روانشناختی نیز بوده ومبتنی بر آن تنظیم می شود. تعادل بین این دو سویه درونی و بیرونی به هدایت و اندازه نگه داشتن میزانسن و دکوپاژهای کارگردان برمی گرددکه زرگرنژاد از پس آن برآمده است.
شناسنامه پایان خدمت
کارگردان: حمید زرگرنژاد
نویسنده: بهروز افخمی
بازیگران: سعید راد، امیر جدیدی، هدی زین العابدین، حسین سلیمانی، پیام احمدی نیا، رامین راستاد، محمد فیلی، علی اوسیوند، سعید داخ، فرهاد بشارتی، حسین توشه
خلاصه داستان فیلم : دختر متهمی در مسیر انتقال به پزشکی قانونی توسط سرباز نیروی انتظامی ربوده شده و ٦