لزوم داشتن مبلمان شهری

برای هر یک از ما پیش آمده که در کوچه و بازار، آنگاه که خستگی طاقت آدم را تاب می کند، چشم می گردانیم تا شاید جایی برای نشستن و استراحت کردن بیابیم. یافتن یک صندلی، در سایه و در جای مناسب، آن هم خالی، در چنین مواقعی بسیار لذت بخش است. اما چه اصولی را باید در ساخت مبلمان شهری رعایت کرد؟ بابک یوسف شاهی در این نوشتار تلاش دارد به این پرسش پاسخ دهد.

یک طراح صنعتی فعال در حوزه مبلمان شهری گفت: برای داشتن فرم های زیباتر در شهرها، المان های کاربردی و در عین حال هنری، تمام متخصصان باید خود را مسئول بدانند، در این زمینه پژوهش شود و پیش از انجام هر کاری، شهر از ناهماهنگی و نازیبایی ها پیرایش شود.
بابک یوسف شاهی اظهار کرد: یک نفر برای تهیه وسایل خانه و مبلمان آن، به جز فاکتور زیبایی و جنبه هنری به ابعاد دیگری مانند نیاز ، مکان، ابعاد و محل قرارگیری، فرهنگ و سنت های خانوادگی، کیفیت ، دوام و قیمت محصول نیز فکر می کند، با تعمیم این موضوع ها به فضای شهری، همین فاکتورها باید در نصب مبلمان شهری در سطح بسیار وسیع تر نیز مورد توجه باشد، زیرا در این زمینه با چند هزار نفر از مردم در سن، جنسیت ، سطح آگاهی و فرهنگ های متفاوت، مواجه هستیم که این موضوع، کار طراح و مسئولان را پیچیده تر می کند.
او با بیان این که معنای هنر در طراحی مبلمان شهری به خلاقیت برمی گردد، ادامه داد: طراح باید برای طراحی یک عنصر شهری همزمان که به فرمی خلاق و زیبا فکر می کند، باید به فاکتورهای یادشده نیز توجه کند.
این طراح صنعتی اظهار کرد: مبلمان شهری دایره بسیار وسیعی را دربرمی گیرد و شامل عناصر زیادی از بناهای کوچک گرفته تا صندوق های مختلف است که ارگان های متفاوت آن ها را نصب می کنند. متولی همه این موارد هم یک نفر نیست، این متفاوت بودن متولیان موجب می شود ناهماهنگی فرمی و نازیبایی به وجود آید. بسیاری از عناصری که نصب شده یا می شوند، به جز موضوع نبودن هماهنگی، فرم زیبایی هم ندارند و حتی به نیازهای استفاده کننده هم پاسخ نمی دهند.
یوسف شاهی بیان کرد. فرم زیبا و خلاق، اگر با هویت شهری و فرهنگ شهر هماهنگ نباشد و هدف نداشته باشد، توسط مردم، پس زده می شود و توسط سازمان زیباسازی شهر نیز پذیرفته نمی شود، حتی اگر یک فرم بسیار جذاب و مجسمه وار باشد، اما به نیاز استفاده کننده جواب ندهد، فقط در موارد خاصی به صورت تک سازه در گوشه ای از شهر نصب می شود که صرفا پیامی را منتقل کند و بیشتر از مبلمان شهری، به مجسمه و هنر مفهومی شباهت می یابد.
او با اعتقاد به این که پیرایش و رفع این گونه نازیبایی ها نسبت به خلق یک فرم جدید هرچند کامل، اولویت دارد، گفت: این دیدگاه در میان متخصصان نیز وجود دارد که اگر فرم جدید به ناهماهنگی های گذشته اضافه شود، قطعا به آشفتگی های شهر اضافه می کند. اول باید این موضوع ها هماهنگ شوند و سپس فرم هایی که پیش از این نصب شده و زیبایی یا کارایی لازم را ندارند، جمع آوری شوند تا از نظر بصری به سبکی برسیم و بعد از آن، برای نصب فرم های جدید اقدام کنیم.
وی تأکید کرد: این که فکر کنیم یک ارگان به تنهایی می تواند تمام این کارها را انجام دهد، اقدام محالی است، تمام ارگان های مربوط در این حوزه باید هماهنگ شوند یا هیئتی واحد آن ها را مدیریت کند. شهرداری ناظر کلی در این زمینه است، اما تا به حال فیلترهایی که شهرداری برای المان های شهری و ساخت وسازها قرار داده، رعایت نشده و به شکل قانون درنیامده و به همین دلیل، الزامی نیز برای رعایت آن ها به وجود نیامده است.
این طراح صنعتی اظهار کرد: با توجه به وسعت عناصر شهری، بیشتر از یک متخصص برای طراحی نیاز است، یعنی طراحی باید با تیمی شامل جامعه شناس، روان شناس، مهندس و برنامه ریز شهری انجام شود. از سوی دیگر، تیم های طراحی و معماران و هنرمندانی که این عناصر شهری را طراحی می کنند، هنوز نیاز چندانی به حضور دیگر متخصصان احساس نکرده اند. ضمن این که همان دیگر متخصصان تلاشی برای ورود به این عرصه، حتی در زمینه پژوهش و تحقیق نکرده اند.
یوسف شاهی ادامه داد: در زمینه مبلمان شهری، تا کنون در ایران کاری پژوهشی انجام نشده، در حالی که وسعت این حوزه تا اندازه ای زیاد است که همه ی متخصصان نام برده باید درباره اش ایده ، نظریه و پژوهش داشته باشند و این ها را به دست طراح برسانند تا به خلق فرمی جدید منجر شود. فرمی که این گونه به دست بیاید، زیبا و خلاق، پاسخگوی نیاز جسمی و روانی و همچنین نتیجه فرهنگ و هویت جامعه ی ایرانی است.

او با بیان این که یک متخصص آی تی نیز باید تخصص و علم خود را در مسیر تولید مبلمان شهری که عمومی ترین و پرکاربردترین محصول در سطح شهر است، قرار دهد، افزود: یک متخصص شاید اختراعی داشته باشد که به درد یک عنصر مبلمان شهری می خورد و کارکرد جدیدی را به آن اضافه می کند و این کارکرد جدید، فرم جدیدی را نیز می طلبد و این گونه است که طراح دست به خلق فرم جدیدتری می زند.
یوسف شاهی همچنین درباره نقش شهرداری به عنوان ناظر کلی در حوزه مبلمان شهری، گفت: شهرداری در نظر دارد یکسری سیاست های کلی را به شکل کتابچه هایی قانون مند درآورد تا اگر مسئولیت ها جابه جا شد، سلیقه های شخصی اعمال نشود و همان خط مشی کلی ای که توسط کارشناسان تدوین شده، ادامه یابد و ارگان های دیگر و مردم عادی نیز آن را رعایت کنند.
او بیان کرد: در یک محصول شهری خوب، نکته مهم دیگر این است که استفاده عمومی داشته باشد، به این معنا که همه ی مردم در تمام سنین بتوانند از آن استفاده کنند. از سوی دیگر، محصول باید متناسب با مکان نصبش طراحی شود، مثلا نمی توان یک نوع مبلمان شهری را هم در اصفهان به کار برد و هم در همدان یا همزمان در بافت تاریخی و محیطی مدرن آن را نصب کرد. طراح تمام تلاش خود را می کند تا کارکردها و فرم های نوین را بیرون بکشد و اضافه کند، شهر خیلی زنده و پویاست و این پویایی هر روز یک نیاز جدید را تعریف می کند و خواهان فرم جدیدی است. به همین دلیل، هنرمندان به تنهایی نمی توانند این کار را انجام دهند.
این طراح صنعتی با اعتقاد به این که سازمان زیباسازی مسئول است که این نیازها را کشف و دریافت کند، اظهار کرد: وقتی یک نیاز جدید کشف می شود به کارکردی جدید نیز منجر می شود و کارکرد جدید، فرمی جدید را می طلبد. اگر طراح در دفتر کارش و به اتکای خلاقیت و هنرش به یک فرم زیبا رسیده باشد، در بهترین حالت، اگر خطایی نکرده باشد، یک اتفاق را شکل داده است، اتفاقی که در یک گوشه شهر رخ می دهد و موج و جریان نخواهد شد.
یوسف شاهی افزود: اولین اولویت برای داشتن یک مبلمان شهری خوب، پیراستن شهر از المان های نازیبا بدون انحصارطلبی برای گسترش نگاه است و سپس پرهیز از کپی کاری از محصولات خارجی است. اگر محصولی بر پایه هویت ایرانی طراحی شده باشد، مردم با آن راحت تر هستند، باورپذیرتر است و به نیازها بهتر پاسخ می دهد.