عکسی سرنوشت ساز

قدرت نفوذ برخی عکس ها در اذهان عمومی به حدی است که گاه سر نوشت یک جامعه را می تواند تغییر دهد ، حال از نسخه اصلی عکسی که قدمتی انقلابی دارد سخن به میان است، در چهلمین مراسم در گذشت حسین پرتوی ، عکسی از او  رونمایی شد.

37 سال از روزی که حسین پرتوی با حضور در مدرسه علوی یکی از مهم ترین عکس های تاریخ معاصر ایران را ثبت کرد، می گذرد؛ عکسی که به تنهایی توانست عکاسش را در یک رویداد مهم تاریخی سهیم کند.

از این دست عکس ها در تاریخ عکاسی و تاریخ جنگ ها و رویدادهای مهم دنیا کم نبوده است. عکسی که جف وایدنر، عکاس آمریکایی حاضر در جریان اعتراض های سال 1989 دانشجویان در میدان تیان آن من چین از ایستادن یک مرد در مقابل تانک های ارتش گرفت، به نماد سرکوب جنبش آزادی خواهی تبدیل شد و نام عکاسش را بر سر زبان ها انداخت.

عکس وایدنر از اعتراضات 1989 تیان آن من

عکسی که رابرت کاپا، عکاس، فتوژورنالیست و یکی از مؤسسان آژانس بین المللی عکس «مگنوم»، در سال 1936 از لحظه کشته شدن یک سرباز در جنگ داخلی اسپانیا گرفت نیز یکی از جنجالی ترین عکس های قرن بیستم نام گرفت و بر روند این جنگ تأثیر گذاشت.
اِدی آدامز، خبرنگار و عکاس خبرگزاری آسوشیتدپرس و مجله تایم نیز به خاطر عکس معروفی که سال 1968 از اعدام یک ویت کنگ در جنگ ویتنام گرفت، توانست بر روند این جنگ تأثیر بگذارد.
در جریان انقلاب اسلامی هم عکسی گرفته شد که در مهم ترین و سرنوشت سازترین روزهای بهمن ماه 57 بر جریان انقلاب تأثیرگذار بود و نام حسین پرتوی را به عنوان عکاس در ذهن ها حک کرد، به گونه ای که پرتوی را تا سال ها بعد از ثبت این عکس به عنوان عکاس عکس دیدار همافران با امام (ره) می شناختند.

عکس کاپا از جنگ داخلی اسپانیا

19 بهمن ماه 1357 بود که حسین پرتوی از دیدار و بیعت پرسنل نیروی هوایی با امام خمینی (ره) در مدرسه علوی عکسی گرفت که در صفحه اول روزنامه کیهان چاپ شد. انتشار این عکس واکنش دولت بختیار را درپی داشت. دولت خبر را تکذیب کرد، عکس را دستکاری و مونتاژ شده دانست و دستور دستگیری حسین پرتوی را صادر کرد. امام (ره) به تکذیب آن خبر توسط دولت واکنش نشان داد و دیدار خود با همافران را تأیید کرد. تأیید عکس و خبر توسط امام (ره) حمله گارد شاهنشاهی به پادگان نیروی هوایی و حمایت مردم و تظاهرات آن ها را درپی داشت.
عکس منتشرشده، همافران نیروی هوایی ارتش را در لباس رسمی و از پشت سر نشان می دهد که با حضور در مدرسه علوی که محل اقامت امام خمینی (ره) در آن روزها بود، به ایشان احترام نظامی گذاشته و با او بیعت کرده اند. گویا آن روز همافران صبح زود با لباس های رسمی شان به مدرسه علوی تهران رفته بودند و پس از سخنرانی امام (ره)، با خواندن قطعنامه ای بیعت خود را رسمی کرده بودند.
حسین پرتوی در روزی که همه عکاس ها را از مدرسه علوی بیرون کرده بودند تا کسی از چهره همافران برای حفظ امنیت آن ها عکس نگیرد، با هوشمندی در آنجا ماند و از زاویه ای، آن اتفاق را در قاب دوربینش ثبت کرد که عکس به یک سند مهم تبدیل شد. عکس بیعت همافران با امام خمینی (ره) در یک اقدام بی سابقه، دو روز پیاپی در صفحه ی اول روزنامه کیهان چاپ شد. پیام این عکس آن قدر مهم بود که برای اثبات حقیقت آن، خود امام خمینی (ره) پیامی صادر و آن را تأیید کردند.

عکس آدامز از اعدام یک ویت کنگ در جنگ ویتنام

در چهلمین روز درگذشت زنده یاد مرحوم حسین پرتوی از نسخه اصلی عکس ماندگار بیعت همافران با امام خمینی (ره) رونمایی شد. این عکس از سال 1387 در اختیار سازمان فرهنگی - هنری شهرداری تهران است و در گنجینه موزه هنرهای دینی امام علی (ع) نگهداری می شود.
حضور مردم در فرودگاه مهرآباد در روز ورود  امام خمینی به ایران در ۱۲ بهمن و اعدام مقام های حکومتی پیش از انقلاب ایران در دبیرستان علوی از دیگر رویدادهایی است که پرتوی از آنها عکاسی کرده بود.
حسین پرتوی متولد سال ۱۳۲۱ در اردبیل بود. او پس از گذراندن دوران کودکی همراه خانواده خود به تهران مهاجرت کرد و پس از گذراندن دوران تحصیل در روزنامه کیهان مشغول به کار شد. در سال ۱۳۳۸ نیز به صورت حرفه ای با عکاسی ورزشی کار خود را شروع کرد و در سال های جنگ ایران و عراق به عنوان دبیر سرویس عکس روزنامه کیهان فعال بود.
او پس از ۳۱ سال کار در روزنامه کیهان، ۲۷ شهریور ۱۳۶۸ بازنشسته شد و به دلیل دوستی و علاقه ای که به پروفسور حسابی داشت، با بخش فرهنگی بنیاد حسابی همکاری خود را شروع کرد.
از جمله آثار این هنرمند می توان به عکس مربوط به بسته شدن فرودگاه توسط نظامیان به فرمان بختیار در ۴ بهمن ماه ۱۳۵۷، عکس مربوط به اعدام سران حکومت پهلوی در دبیرستان های علوی و رفاه، عکس مربوط به ورود امام خمینی (ره) به ایران در فرودگاه مهرآباد ۱۲ بهمن ۱۳۵۷ و عکس مربوط به بیعت همافران با امام خمینی (ره) در تاریخ ۱۹ بهمن ۱۳۵۷ اشاره کرد.

حسین پرتوی در آخرین روزهای عمر

پرتوی همچنین برگزار کردن چند نمایشگاه عکس با موضوعات انقلاب و دفاع مقدس، دریافت لوح تقدیر از نخستین جشنواره تخصصی مطبوعات ورزشی در ایران، دریافت لوح و تندیس از دومین همایش تجلیل از فجرآفرینان عاشورایی - بهمن ۱۳۸۵، دریافت لوح و مدال در همایش راویان نور و بزرگداشت عکاسان انقلاب - بهمن ۱۳۸۶ و دریافت تقدیرنامه از فرماندهی نیروی هوایی ارتش در آستانه بیست ونهمین سالروز بیعت همافران با امام خمینی (ره) - بهمن ۱۳۸۶ را در کارنامه هنری خود دارد.
این عکاس 28 اردیبهشت ماه 1393 پس از تحمل یک دوره بیماری در 72 سالگی درگذشت.

منابع:
- همشهری
- ایسنا