تبیان، دستیار زندگی
هر جامعه ای که از اصول و مبانی انسان ساز اخلاقی، فاصله گیرد روح حیوانیت و ددمنشانه گی اساس و پایه زندگی جمعی آنان را در معرض فروپاشی قرار خواهد داد.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

عواملی که منجر به فروپاشی جامعه می شوند

رهپویان

مقدمه:
همدلی و هم‌زبانی عاملی بسیار مهم و کار آمد برای جذاب افراد گرد مشترکات دینی و اخلاقی است. هر گاه همدلی و هم زبانی از جامعه ای رخت بربندد، روح تعامل و یکپارچگی و اتحاد از آن جامعه برچیده خواهد شد، اضطراب،  تشویش و چند دستگی سایه شوم و سیاه خود را بر سر جامعه انسانی خواهد گستراند، از اینرو برای در امان ماندن از آسیب های اختلاف و چند دستگی سزاوار است قدری در خصوص عوامل مخرب همدلی و هم زبانی مطالعه و بررسی صورت گیرد، تا اینکه موانع رسیدن به این شاخص ارزشمند بر طرف گردد در در این نوشتار سعی داریم به طور اجمال به چند مؤلفه ی تأثیر گذار در تخریب همدلی و هم زبانی اشاره کنیم.

دور ماندن از اصول اخلاقی و شاخص های دینی

هر جامعه ای که از اصول و مبانی انسان ساز اخلاقی، فاصله گیرد روح حیوانیت و ددمنشانه گی اساس و پایه زندگی جمعی آنان را در معرض فروپاشی قرار خواهد داد.

۱-حرص و دنیا پرستی:
یکی از مهمترین شاخص های فروپاشی همدلی و هم زبانی در یک جامعه قوت گرفتن گرایش های حریصانه به دنیا است. هر گاه افراد به جای اینکه توجه به منافع هم نوعان خود داشته باشند،  تنها در فکر  خواسته های دنیایی خود باشد نمی توان انتظار داشت زندگی مسالمت آمیز توأم با عدلت و مهرورزی قوت گیرد. آموزه های وحیانی و اسلامی جامعه انسانی را یک جامعه همدل و هم افق می داند که بهره یکی بهره همه و رنج یکی رنج سایر به حساب می آید؛ از اینرو با حرص و طمع که با همدلی و هم‌زبانی در تعارض از به مقابله بر خواسته است و به شدت از این رذایل اخلاقی نکوهش کرده است. در روایتی از امام على (علیه السلام) نقل شده است: «اَلحِرصُ موقِعٌ فى كَثیرِ العُیوبِ؛[۱]حرص انسان را به عیب هاى زیادى مبتلا مى كند». هر گاه انسان به بلای خانمان سوز حرص دچار گردد تنها به فکر منافع دنیایی خود است به طوری که حتی خود را از ماندن در کنار ولی خدا نیز محروم می سازد کما اینکه در خصوص دنیا طلبی اطرافین پیامبر (صلی الله علیه واله و سلم) این چنین بیان شده است: «وَ إذا رَأوْا تِجارَةً أوْ لَهْواً انفَضوا اِلَیها وَ تَرَكُوكَ قائِماً قُل ما عِنْدَ اللهِ خَیْرٌ مِنَ اللَّهوِ وَ مِنَ التِجارَةِ وَ اللهُ خَیْرُ الرّازِقین؛[جمعه/۱۱]هنگامی كه تجارت یا سرگرمی و لهوی را ببینند، پراكنده می‌شوند و به سوی آن می‌رودن و تو را ایستاده به حال خود رها می‌كنند، بگو آنچه نزد خداست بهتر از لهو و تجارت است و خدا بهترین روزی دهندگان است.»

۲-بخل ورزی و تنگ نظری
از جمله موانع همدلی و هم‌زبانی بخل ورزی و تنگ نظری در روابط اجتماعی است. آموزه‌های اسلامی افراد به سخاوتمندی و دستگیری از دیگران دعوت می نماید، در طرف مقابل صفت رذیله بخل ورزی افراد را به امساک و عدم دستگیری و کمک به دیگران هدایت می کند. شخص بخیل همه چیز را تنها برای خود می خواهد، و حتی از محرومیت دیگران لذت می برد. بخل ورزی از از جمله صفات زشت و شومی است که در فرهنگ آیات قرآن مجید به شدت از آن نهی شده است. « وَ لا یَحْسَبَنَّ الَّذینَ یَبْخَلُونَ بِما آتاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ هُوَ خَیْراً لَهُمْ بَلْ هُوَ شَرٌّ لَهُمْ سَیُطَوَّقُونَ ما بَخِلُوا بِهِ یَوْمَ الْقِیامَةِ وَ لِلَّهِ میراثُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ خَبیرٌ؛[سوره آل عمران/۱۸۰] كسانى كه بخل مى‏ورزند، و آنچه را خدا از فضل خویش به آنان داده، انفاق نمى‏كنند، گمان نكنند این كار به سود آنها است بلكه براى آنها شر است بزودى در روز قیامت، آنچه را نسبت به آن بخل ورزیدند، همانند طوقى به گردنشان مى‏ افكنند. و میراث آسمانها و زمین، از آن خداست و خداوند، از آنچه انجام مى‏ دهید، آگاه است». به راستی چه جنونی مصیبت‌بارتر و چه حماقتی خسارت بارتر از اینکه انسان عمر شریف خود  و نیز توان و نیروی که خداوند متعال در اختیار او قرار داده در راه جمع آوری مال، و دریغ کردن از دیگران هزینه نماید. .[۲]

۳-اهانت و تحقیر دیگران
اهانت و تحقیر افراد از هیچ کس و با هیچ بهانه ای پذیرفتنی نیست. عقده حقارت که از بلاهای بزرگ جوامع انسانی و منشأ بسیاری از شکست ها، محرومیت ها بیمارهای روانی، انحراف اخلاقی و جرایم بی شمار اجتماعی است، در موارد زیادی ریشه در تحقیر و اهانت انسانها و برخورد غیر انسانی با آنان دارد. به همین جهت آموزه های اسلامی به شدت با این رویه غیر اخلاقی برخورد نموده است. «عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنِ اسْتَذَلَ‏ مُؤْمِناً وَ اسْتَحْقَرَهُ لِقِلَّةِ ذَاتِ یَدِهِ‏ وَ لِفَقْرِهِ شَهَرَهُ اللَّهُ‏ یَوْمَ الْقِیَامَةِ عَلَى رُءُوسِ الْخَلَائِقِ‏؛[۳]حضرت صادق علیه السّلام فرمود: هر كه مؤمنى را بخاطر ندارى و فقرش پست و كوچك شمارد، خداوند روز قیامت او را در برابر خلائق رسوا كند (و بزشتى شهره سازد)». هر انسانی از هر ملت و نژادی علاقه‌مند است و آرزو دارد در نظر دیگران از جایگاه شایسته و قابل توجهی بر خوردار باشد به همین جهت سازگاری و حسن تفاهم در میان شهروندان یک جامعه بدون آنکه شخصیت اعضای آن مورد توجه و احترام کامل سایرین قرار داشته باشد،  ممکن نخواهد بود.[۴]

۴-عیب جویی و عیب تراشی
از جمله موانع سخت همگرایی و همدلی اجتماعی گناه شوم عیب جویی و عیب تراشی است. عیب جویی دردی کشنده، بلایی خانمان سوزی، گناهی بزرگ است، که نفس را تیره، جسم را بیمار، جامعه را آلوده و روح برادری، صمیمت و اعتماد را نابود می سازد. در میان خلق های فاسد و گناهان تباه کننده، کم ترین گناهی تا این اندازه بذر تنفر را در دل مردم به وجود می آورد.کسی که به این گناه دچار می شود نمی تواند با دیگران تعاملی توأم با مهرورزی و هم زبانی داشته باشد، چرا که از دیگران چیزی جز بدی و نقص مشاهده نمی کند. در روایتی از امام صادق علیه السلام نقل شده است: «مَن اَحصى عَلى اَخیهِ المُؤمِنِ عَیبا لِیَعیبَهُ بِهِ یَوما ما كانَ مِن اَهلِ هذِهِ الآیَةِ قالَ اللّه عَزَّوَجَلَّ: اِنَّ الَّذینَ یُحِبّونَ (اَن تَشیعَ الفِاحِشَةُ فِى الَّذینَ آمَنوا لَهُم عَذابٌ اَلیمٌ فِى الدُّنیا وَ الآخِرَةِ وَ اللّه یَعلَمُ وَ اَ نتُم لا تَعلَمونَ ؛)[۵]هر كس درصدد عیب‏جویى برادر مؤمنش برآید، تا با آن روزى او را سرزنش كند، مشمول این آیه است: كسانى كه دوست دارند(، زشتى ‏ها در میان مردم با ایمان شیوع پیدا كند، عذاب دردناكى براى آنان در دنیا و آخرت خواهد بود و خداوند مى ‏داند و شما نمى‏ دانید.)»

سخن آخر:
برای دستیابی به یک جامعه همدل و هم زبان علاوه بر، توجه داشتن بر نکات و شاخص های تقویت همدلی و هم زبانی، نیازمند برطرف نمودن موانع شوم و رذایل اخلاقی  است که سدی محکم و سخت در برابر این هدف عالی می باشند.
پی نوشت ها:
[۱]. تصنیف غررالحکم و درر الکلم ص ۲۹۵ ، ح .۶۳۹
[۲]. فرهنگ صفات، عباس اسماعیلی یزدی، ص۵۶۵.
[۳]. الكافی (ط - الإسلامیة) ؛ ج‏۲، ص۳۵۳.
[۴]. فرهنگ صفات، ص۶۲۲.
[۵]. مستدرك الوسایل و مستنبط المسایل ج ۹، ص ۱۱۰، ح ۱۰۳۷۹

رهپویان قرآن
این مطلب صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای بازنشر شده و محتوای آن لزوما مورد تایید تبیان نیست .
مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.