از این پرتره ها لذت ببرید

درباره ی «خواب گرگ» نوشته ی ان بیتی، ترجمه امیر امجد

از نویسنده ی «خواب گرگ» آثار فراوانی در ایران ترجمه و منتشر نشده اما علاقه مندان ادبیات داستانی او را می شناسند. کتاب «لاتاری، چخوف و چند داستانِ دیگر» ترجمه ی «جعفر مدرس صادقی» را به خاطر دارید؟ سال 1371 نشر «مرکز» آن را به چاپ رساند. داستان کوتاهی با عنوان «خانه ی واندا» در این مجموعه بود نوشته ی «ان بیتی». شاید هم مجموعه داستان «ساعت گرینویچ» ترجمه ی «احمد اخوت» را خوانده باشید. آن مجموعه هم در سال 1383 منتشر شد؛ شامل شش داستان کوتاه از این خانم. باز هم هست؛ کتابِ «صدای سومِ» اخوت. این مجموعه هم، منتخبی از داستان های کوتاه نسل سوم آمریکا بود با سه داستان از «ان بیتی»؛ «برف»، «صحنه های مجسم» و «ویلینگ».
این خانم متولد 1947 در ایالت واشنگتن آمریکاست، در دانشگاه مریلند رشته ی نویسندگیِ خلاق تدریس می کند و مدرک کارشناسی ارشد در رشته ی زبان و ادبیات انگلیسی از دانشگاه اوهایو دارد. او فعالیت داستانی اش را با چاپ دو داستان در مطبوعات آغاز کرد و بعد از آن توانست به جرگه ی نویسندگان نشریه ی «نیویورکِر» درآید؛ نشریه ای که در دهه های اخیر نویسندگان خلاق فراوانی را به ادبیات دنیا معرفی کرده. ضمناً او را جزو نویسندگان نسل سوم می دانند. در توضیح این نسل باید گفت با آغاز دهه ی شصت، بسیاری نویسندگان آمریکایی به این نتیجه رسیدند که کارِ داستان دیگر رونق سابق را ندارد؛ نه به لحاظ مسائل مالی یا فروش، بیشتر به جهت ارضای روحی. جای یک «فاکنر» یا «همینگوی» در ادبیات انگلیسی زبانِ دنیا خالی بود، پس در صدد برآمدند تا این فقدان را جبران كنند. به خصوص، آنچه تأثیر شگرفی بر این اعتقاد گذاشت مقاله ای بود از «جان بارت» با عنوان «ادبیات فرسودگی».

ادبیات به اعتقاد «بارت» دیگر رمق نداشت. برای جان بخشی به این ادبیاتِ بی جان، سه نحله پدید آمد؛ یکی گروهی که کوشیدند به مستندنویسی رو بیاورند (که از این نحله آثاری چون «رَگتایمِ» دکتروف پدید آمد). گروه دوم کسانی که سنت متعارف را شکستند و به نوشتن ضدقصه یا ضد داستان معروف شدند (مثل دونالد بارتلمی). و گروه سوم کسانی بودند که به بازگشت اعتقاد داشتند؛ نویسندگانی مثل «ریموند کاروِر». آنها به مستندنویسی و آوانگاردیسم (و گاهی آوانگاردبازی) هیچ علاقه ای نداشتند و تصور آنها از ادبیات داستانی چیزی فراتر از این ها بود. این گروه خواستار چخوفی دیگر بودند که بیاید و با داستان های کم و بیش بی حادثه اش، حادثه ای نو بیافریند. نویسنده ای که بتواند با کم ترین اتفاق و پیچیدگیِ فُرمی، داستان را پیش ببرد و مخاطب را به حالات روحی شخصیت ها و جزئیاتِ فضا معطوف کند. راه نجات ادبیات داستانی به اعتقاد این گروه این بود. «کارور» بزرگترین صدای این گروه است و پس از آن «ان بیتی»، «توبیاس وولف»، «جان آپدایک» و دیگران.
با این مقدمه میتوانید «خواب گرگ» را بردارید و از آن لذت ببرید. و بدانید با پیچیدگی های فرمی طرف نخواهید بود. داستان هایی خواهید خواند که اتفاقات محیرالعقول ندارد اما شما را تا پایان، همراهِ خود خواهد کشاند. و البته بدانید شیوه ی نویسندگی «ان بیتی»، در عین حال که شباهت بسیاری به دیگر نویسندگان نسل سوم آمریکا دارد، مخصوص به خودِ اوست. و یکی از این ویژه گیها، پراکندنِ اطلاعات فراوان در داستان است. «ان بیتی»، ریز و درشت، اطلاعات در داستان میریزد و سعی میکند کمتر راجع به خودِ شخصیتِ اصلی صحبت کند. آنقدر حول و حوش شخصیت و گذشته و آینده و فک و فامیل و دوست و آشنای قهرمان صحبت می کند تا خودتان شمایی کلی از شخصیت اصلی به دست بیاورید. تفاوتی هم ندارد که داستانش بلند یا کوتاه باشد؛ ممکن است داستان بلند «کاسموس» باشد یا داستانی کوتاه مثل «زالا». پس وقتی «خواب گرگ» را می خوانید به خاطر داشته باشید با مشتی اطلاعات طرف هستید که قرار نیست، جایی گِرِهی از داستان باز کند. تمام این اطلاعات با هم گره گشا خواهند بود. این خرده روایت ها چندان اهمیتی هم در کلیت داستان ندارند! و جالب اینجاست که داستان های «ان بیتی» محصول همین خرده روایت ها هستند. اگر برخی خرده قصه های داستان «توماس کوچولو» را از این داستان بیرون بیاورید، هیچ اتفاقی نخواهد افتاد. یعنی داستان با مشکلی اساسی روبه رو نخواهد شد، بلکه تعبیر بهتر آن است که بگوییم کم رنگ خواهد شد. داستان های «ان بیتی»، پرتره هایی محو هستند که با هر سطر، روشنتر و شفافتر می شوند و به نمایش گذاشته می شوند. از این پرتره ها لذت ببرید.