اینترنت ، فاتح عصر اطلاعات

روزگاری بود كه انتشار اخبار توسط افرادی كه شهر به شهر می گشتند صورت می گرفت و گاهی ممكن بود افراد برای نقل اخبار و وقایع ، روزهای متمادی را طی كنند تا مردم را مطلع سازند و در این میان طبیعتاً مشكلات بسیاری وجود داشت و بعضاً منجر به مرگ خبررسان یا تغییر و تحول اخبار مربوطه می شد. اما امروز در قرنی زندگی می كنیم كه به عصر ارتباطات مشهور است و فناوری ارتباطات و اطلاعات سرتاسر زندگی ما را فرا گرفته است و ناخودآگاه به ریزترین ابعاد زندگی ما راه یافته است.

كامپیوتر و اینترنت همراه جدا نشدنی این قرن است.این فن آوری مدرن ،تمامی مرزها را از پیش رو برداشته و با سرعتی باور نكردنی منجر به ارتباط افراد با یكدیگر و با بنگاه های اطلاع رسانی اینترنتی شده است.

تنها با قرار گرفتن بر پشت صفحه ای مجازی در كمتر از چشم بر هم زدنی امكان ارتباط با فردی كه در آن سوی كره زمین زندگی می كند، منحصراً جذاب و درخور توجه است.

اما در توصیف اینترنت و بیان ویژیگی ها و اهمیت آن از مفاهیمی مانند شبكه شبكه ها، تار عنكبوت الكترونیك،فضای مجازی، فضای سیبرنتیك و ... نیز استفاده شده است. هر چند در این زمینه عناوین بسیار مختلف است اما همه در این نكته اشتراک نظر دارند كه اینترنت،انقلابی با همان درجه از اهمیت چاپ، تلفن و تلویزیون است و قطعاً هیچ كس نمی تواند در جهان معاصر موجودیت آن را نادیده بگیرد.

اینترنت منجر به ایجاد عكس العمل هایی در دنیای رسانه ها شده است و به این اعتبار در گروه بزرگراههای اطلاعاتی در مقام اول قرار گرفته و غول"انفورماتیكی شدن جامعه" تلقی شده است و از آنجا كه منشا تغییراتی در قلمرو فرهنگ بوده است، ضروری است كه به شناخت ویژگی های آن بپردازیم.

اینترنت را از نظر جامعه شناسی می توان یك سیستم یا نظام دانست و یا به عبارت دیگر عامل مداخله كننده در "جامعه الكترونیك". جامعه ای كه از عناصر اصلی سیستم اینترنت یعنی تولید كنندگان واسطه ها و مصرف كنندگان كه در واقع همان كاربران می باشند، تشكیل شده است.

نكته مهم وجالب توجه این است كه تعداد شهروندان این جامعه بدون گذرنامه، همواره رو به افزایش است و جمعیت آن تقریباً هر سال 2 برابر می شود و البته لازم به ذكر است كه این جامعه سرشماری پذیر هم نیست.

اما این گسترده ترین شبكه كامپیوتری جهان در واقع مخزنی از اطلاعات خوب و بد،‌زشت و زیبا، اخلاقی و غیر اخلاقی و ... می باشد. هرچند در اینجا این نكته نیز حائز اهمیت است كه در این زمینه مسئله اینجاست كه مرز میان صفات دوگانه را جوامع مختلف چگونه تعریف می كنند. چون حد و حدود این مرز در جامعه و فرهنگ ما كاملاً مشخص است و نیازی به توضیح ندارد.

با اتصال به این شبكه می توان به برقراری ارتباط پرداخت.از اطلاعات علمی، فنی، سیاسی، ادبی، تاریخی و ... بهره مند شد و به دوران اوراق غیر قابل دسترس ترین كتابها نفوذ كرد، فیلم یا نوار ویدئویی مورد علاقه خود را تماشا كرد، برای عده زیادی در زمانی كوتاه نامه فرستاد، فعالیت علمی و پژوهشی انجام داد. به آموزش پرداخت، از فروشگاه خرید كرد و عملیات بانكی انجام داد، ازدواج كرد و خلاصه آنكه رویای قدیمی بشر كه زمانی تحت عنوان ”طی الارض“ از آن یاد شده بود تقریباً محقق شده است.

اینترنت توانسته است كامپیوترهای حرفه ای را از انزوا خارج كرده و با عمومی كردن آن موجبات در دسترس بودن همگانی آنرا فراهم كند. به گونه ای كه انسان جهان معاصر بیش از گذشته با فضای رایانه ای خو گرفته است.

اما این وسیله پیشرفته ارتباطی با قدرت بسیار در سرتاسر دنیا ریشه یافته و تاثیرات خاصی را نیز به دنبال دارد و همچون سایر وسایل ارتباطی مدرن علاوه بر داشتن سودمندیها و مزیت های بسیار، از آسیب ها و خطرات خاصی برخوردار است. به طوریكه در بسیاری از موارد آسیب رسانی این تكنولوژی به حدی می رسد كه فواید آن به اموری حاشیه ای تبدیل می شوند و در برخی موارد به نظر می رسد كه حذف شده باشند.

اینجاست كه این نكته حائز اهمیت بسیار جلوه می كند كه شاید عمومی كردن اینترنت و فراهم كردن موجبات در دسترس بودن آن امری جالب توجه به نظر می آید. اما طبق معمول پیشرفته شدن، تبعات سنگینی را برای جامعه بشری فراهم می آورد و شاید مهم ترین مسئله در این زمینه از میان برداشته شدن مرزهای پی در پی و حتی وارد شدن به خصوصی ترین عرصه های زندگی افراد باشد. روزگاری افراد برای صاف كردن حسابهای شخصی خود از روش هایی ابتدایی و سنتی بهره می بردند. اما اكنون اینترنت كار را برای كسانیكه در جستجوی راه و روش های مختلف آزار رسانی هستند به راحتی و به سرعت باور نكردنی فراهم كرده است.

هرچه از فواید این رسانه بگوئیم شایسته است.اینكه شما از پشت كامپیوتر شخصی اتاقتان بتوانید به كتابخانه ای در استرالیا سفر كنید و كتاب مورد نظر خود را بیابید، یا از نظرات و مقالات و فعالیت های دانشگاه آكسفورد و هاروارد بهره مند شوید. اما بهتر آن است كه ببینیم چند درصد از جوانان و نوجوانان كشور ما در جستجوی چنین مطالبی هستند و میزان هرزه نگاریهای اینترنتی در چه حد است و آیا آخرین راه، تنها و تنها فیلتر گذاشتن بر سایت های اینترنتی است؟...

اگر باور داشته باشیم كه آموزش زمانی موثر است كه از ریشه و بن باشد و فرهنگ سازی درست و كلیدی، بهترین راه حل است، شاید به گونه ای دیگر عمل كنیم. روزگاری كه صحبت از ورود اتومبیل به زندگی افراد بود، همه خوشحال و متحیر بودند تا وسیله ای را ببینند كه در كمترین زمان وسیله جا به جایی آسان و سریع آنها را فراهم می كند و همگان مشتاقانه منتظر بودند تا شاهد حركت یک وسیله چهار چرخی باشند كه به سرعت حرکت می كند، در حالیكه آنزمان بهتر بود بیشتر به این نكته می اندیشیدند كه برای ورود این وسیله و برای حركت آسان آن، بستر و راههای مناسب آن را در نظر گیرند تا این تكنولوژی با قرار گرفتن در فضایی مناسب و مشخص به بهترین نحو ممكن دارای كاركردهای مثبت بیشتری شود.

باشد كه اكنون نیز بیش از گذشته به بسترسازی مناسب بیاندیشیم و قبل از آنکه تکنولوژی ما را شیفته و مسحور خود کند،ما آنرا در جهت مقاصد خود به کار بریم.چرا كه در روزگاری به سر می بریم كه فاصله چندانی با ورود به دهكده جهانی نداریم.

فاطمه ناظم زاده - موسسه تبیان

منابع:

دنیای اینترنت. نشریه فرهنگ و پژوهش.شماره 199

مجله الکترونیکی پژوهشگاه اطلاعات و مدارک علمی ایران.شماره3.دوره پنجم.خرداد1385