تثبیت رتبه پانزدهم ایران در تولید علم جهان
بر اساس آخرین آمار تولیدات علمی نمایه شده در پایگاه اسکوپوس، محققان ایرانی در پایان سال 2015 با تثبیت جایگاه خود در جغرافیای تولید علم جهان در بین 140 کشور در جایگاه پانزدهم جهان قرار دارند.
شاخص های متعددی همچون آمار تولیدات علمی، دستاوردهای فناورانه و دانش بنیان و زیرساخت های پژوهش و فناوری از پایگاه های معتبر بین المللی و منطقه ای نشانگر تداوم رشد علمی ایران در دهه های اخیر است.
رتبه علمی به لحاظ کمی و کیفی که یکی از شاخص های اصلی عملکرد و جایگاه علمی هر کشور به شمار می آید برای ایران در سالهای گذشته همواره رو به رشد بوده به طوریکه رتبه بین المللی تولید علم ایران در 15 سال اخیر از 48 به 15 رسیده است .
دستیابی به رتبه اول در تولید علم جهان اسلام و کشورهای عضو اوپک و رتبه دومی تولید علم ایران در جمع کشورهای عضو صنعتی و تثبیت این موقعیت، عدم تعهد نشانگر سبقت گرفتن جمهوری اسلامی ایران از بسیاری کشورها نه تنها در سطح منطقه بلکه در سراسر جهان در زمینه رشد علمی است.
مدیرکل کمیسیون انجمن های علمی ایران درباره وضعیت علمی کشور در دولت یازدهم اظهار داشت: در دو سالی که از فعالیت دولت یازدهم می گذرد وضعیت علمی کشور بر اساس گزارش رسمی پایگاه معتبر استنادی جهان نه تنها کاهش نداشته بلکه با رشد قابل ملاحظه ای نیز همراه بوده است.
دکتر محمود صادقی تاکید کرد: با توجه به رشد علمی کشور در دو دهه اخیر رقبای فعلی علمی کشورمان، کشورهای توسعه یافته از نظر علمی و فناوری هستند بنابراین کاملا طبیعی است که در چنین سطحی از رقابت، شیب پیشرفت علمی ملایم تر ولی کیفی تر باشد.
وی به تاکیدات جدی و صریح مقام معظم رهبری مبنی بر ضرورت تداوم شتاب پیشرفت علمی کشور اشاره کرد و گفت: همانطور که رهبری معظم تصریح کردند، بدیهی است که 'هرچه جلوتر برویم، طبعاً این شتاب کمتر خواهد شد؛ یعنی وقتی خیلی عقب هستیم، ظرفیت های استفاده نشده بیشتری وجود دارد که هرچه جلوتر بیاییم، این ظرفیت ها طبعاً کمتر میشود، چون استفاده میشود'.
صادقی ادامه داد: از سوی دیگر باید این نکته را مدنظر داشت که ظهور آثار سیاست های متخذه در رشد علمی کشور معمولا چندسال طول می کشد و روند کاهشی شتاب رشد علمی از اواخر دولت نهم شروع شده و در دولت دهم ادامه یافته است بنابراین نسبت دادن افت یک پله ای رتبه علمی به دولت یازدهم در سال 2013 که هنگام شروع به کار آن عملا سه چهارم سال سپری شده بود و در سال آغازین دولت نیز بخشی از توان وزارت علوم مصروف پاسخگویی به سؤال ها و استیضاح بود، دور از انصاف است.
وی درعین حال تاکید کرد: با این وجود، ما نباید به بهانه تنگ تر شدن عرصه رقابت یا مشکلات و محدودیت ها از تلاش و اهتمام برای صعود به رتبه های بالاتر بکاهیم و همانطور که رهبر معظم انقلاب هشدار داده اند باید مراقب بود که 'آن شتاب لازم و متناسب در پیشرفت علمی کم نشود" اما با وجود این هشدارها بر اساس آخرین آمار تولیدات علمی نمایه شده در پایگاه اسکوپوس، محققان ایرانی در پایان سال 2015 با تثبیت جایگاه خود در جغرافیای تولید علم جهان در بین 140 کشور در جایگاه پانزدهم جهان قرار دارند.
دکتر جعفر مهراد رییس بخش علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه شیراز با بیان این که در چند سال اخیر مفهوم تولید علم در دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی کشور به یک گفتمان رایج تبدیل شده است، افزود: در راستای تولید علم مفاهیم دیگری مانند نهضت تولید علم و جنبش نرم افزاری نیز مورد توجه جدی مسؤولان آموزش عالی کشور قرار گرفته است.
وی ادامه داد: بر این اساس و با تاکید اسناد بالا دستی بر توسعه علم و فناوری، تولید علم یکی از مقوله های مهمی است که در ارزیابی علم و فناوری از آن استفاده می شود، ضمن آن که در رتبه های دانشگاهی نیز تعدادی شاخص وجود دارد که عملکرد دانشگاه ها را طبق برخی از مولفه های تولید علم اندازه گیری می کند.
وی با اشاره به توسعه دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی و دوره های تحصیلات تکمیلی در کشور، خاطر نشان کرد: تولید در دانشگاه ها با مدیریت علمی استادان و توسط دانشجویان تحصیلات تکمیلی صورت می گیرد.
رییس بخش علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه شیراز با اشاره به پایان سال 2015 افزود: عملکرد کشورها از جمله جمهوری اسلامی ایران قابل بررسی و مقایسه با سایر کشورهای جهان امکان پذیر است.
به گفته وی کل مدارک علمی این کشورها که تا کنون در اسکوپوس ثبت و نمایه شده به شرح ذیل است:
رتبه نام کشور تعداد مدارک 1 آمریکا 13788303 2 چین 4132708 3 انگلستان 3659646 4 آلمان 3331216 5 ژاپن 3038837 6 فرانسه 2442208 7 کانادا 1766415 8 ایتالیا 1717973 9 هند 1656967 10 اسپانیا 1180216 11 استرالیا 1119799 12 هلند 970793 13 کره جنوبی 841584 14 برزیل 718493 15 سوییس 716990 16 سوئد 691985 17 لهستان 586307 18 تایوان 569561 19 ترکیه 452237 20 ایران 336044
عضو هیات علمی دانشگاه شیراز اضافه کرد: چنانچه آمار تولید علم را بر اساس سالهای معین رده بندی کنیم نتایج حاصله متفاوت خواهد بود.
وی اضافه کرد: انتشارات علمی 20 کشور برتر برای سال 2016 میلادی به شرح ذیل است:
چین 11419 مدرک
آمریکا 9215 مدرک
انگلستان 3034 مدرک
آلمان 2884 مدرک
هند 2803 مدرک
ایتالیا 2271 مدرک
فرانسه 2262 مدرک
اسپانیا 2158 مدرک
ژاپن 1905 مدرک
استرالیا 1866 مدرک
کانادا 1747 مدرک
کره جنوبی 1742 مدرک
ایران 1442 مدرک
برزیل 1432 مدرک
لهستان 1052 مدرک
هلند 985 مدرک
ترکیه 846 مدرک
تایوان 817 مدرک
سوئد 729 مدرک
سوییس 668 مدرک
13 دانشگاه ایران در جمع یک درصد دانشگاه های برتر جهان
درحالیکه تا سال 2012 هیچ دانشگاهی از کشورمان در رتبه بندی جهانی لایدن در بین یک درصد دانشگاه های برتر نبوده است ولی در سال 2014، 12 دانشگاه و در ماههای نخست سال 2015، تعداد 13 دانشگاه جمهوری اسلامی ایران در بین یک درصد دانشگاه های برتر تأثیرگذار قرار گرفته اند.
ارتقای چشمگیر رتبه علمی ایران در رشته های فنی مهندسی و فناوری های نوین
رتبه علمی ایران در رشته های مختلف مهندسی شیمی، کامپیوتر، سلول های بنیادی، نانو تکنولوژی و میکروالکترونیک نیز طی 15 سال اخیر بهبود قابل ملاحظه ای داشته است.
به عنوان مثال، رتبه تولید علم ایران در رشته مهندسی شیمی با یک جهش چشمگیر از 29 در سال 2000 به رتبه سوم جهان در سال 2015 ارتقا یافته و در این مدت، رتبه 41 تولید علم ایران در رشته مهندسی کامپیوتر نیز به رتبه 14 رسیده است.
رتبه کمی تولید علم کشورمان در رشته میکروالکترونیک از 48 در سال 2000 به 18 در سال 2015 رسیده و این موفقیت در شرایطی به دست آمده که ایران با تحریم ها و محدودیت های جدی در این رشته کلیدی و مهم روبه رو بوده است.
در زمینه نانوتکنولوژی نیز توفیقات چشمگیری به دست آمده به طوریکه طی 15 سال اخیر، رتبه تولید علم ایران در این رشته از 64 به 7 ارتقا یافته است.
منابع : ایرنا / باشگاه خبرنگاران
