در این مطلب نوشین راسخی، دانشجوی کارشناسی فیزیوتراپی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در خصوص تاثیر فیزیوتراپی در پیشگیری و درمان ناتوانی‌های روانی بیشتر توضیح می‌دهد. گفتنی است که این مطلب زیر نظر دکتر فریده دهقان منشادی، دکتری تخصصی فیزیوتراپی و عضو هیات علمی‌دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تهیه شده است.

سلامت روانی یک اصل اساسی

سلامت روانی مناسب یک اصل بنیادین در سلامت فرد و خانواده او است، در حالی که سلامت روانی نامناسب به عنوان یکی از دلایل بزرگ ناتوانی، کیفیت پایین زندگی و کاهش بهره وری درنظر گرفته می‌شود.

در عصر کنونی اصلاحات در نوع زندگی خصوصا برای افرادی که دارای بیماری روانی جدی هستند اهمیت زیادی دارد و یک راه مقرون به صرفه جهت بهبود سلامت می‌باشد.

بیشتر این افراد دارای خطر ابتلای بالای بیماری‌های شدید و کم تحرکی و تاثیرات جانبی دارویی مانند بیماری‌های قلب و عروق می‌باشند. به علاوه، سطح پایین فعالیت بدنی افرادی که دچار اختلالات روانی هستند، به عنوان عامل اصلی چاقی تصور شده و به افزایش دیابت و برخی سرطان‌ها کمک می‌کند.

فعالیت های بدنی: بهبود کیفیت زندگی

فعالیت بدنی از دو طریق یعنی بهبود سلامت جسمی و همچنین تسکین ناتوانی‌های اجتماعی و روانی، دارای پتانسیل بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا به بیماری‌های روانی جدی است. به طور خاص، در طول فرایند پیر شدن، تمرینات بدنی یک درمان کمکی برای اختلالات عصبی و شناختی محسوب می‌شوند و به تاخیر آغاز فرایندهای عصبی کمک می‌کنند.

مزایای تمرینات منظم

انجام تمرین‌های منظم و داشتن فعالیت بدنی مناسب مزایای زیادی برای بهبود و ارتقای سطح سلامت این افراد دارد که از جمله می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:

• بهبود خواب
  - تحمل بهتر
  - بهبود قدرت عضله و انعطاف پذیری
  - مدیریت درد بدون دارو
  - جلوگیری از زمین خوردن و دیگر مشکلات حرکتی در بیماران سالمند
  - کاهش وزن
  - کاهش کلسترول خون و بهبود تناسب قلبی عروقی

سلامت روان در اثر تحرک بدنی

نتایج بررسی‌های علمی نشان داده است که تمرین‌های هوازی مانند شناکردن، دوچرخه سواری، پیاده روی و حرکات موزون، اضطراب و استرس را کاهش می‌دهند. بهبود خلق و خوی به علت افزایش جریان خون به مغز و از طریق تاثیر بر محور هیپوتالاموس- هیپوفیز - آدرنال صورت می گیرد.

از مزایای انجام این تمرینات نیز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- افزایش اعتماد به نفس
- بهبود خلق  و خوی و ارتقای سلامت از طریق برنامه تمرینی
- تقویت انگیزه بیماران و ارتقای خودمدیریتی در مسائل سلامت روان
- کاهش انزوای اجتماعی
- بهبود کیفیت زندگی

تمرین‌های تجویز شده برای بیماران دچار اختلالات روانی

همانطور که گفته شد سطح پایین فعالیت های بدنی در افرادی که دچار اختلالات روانی هستند روی کیفیت زندگی و سلامت بدنی آنها تاثیر منفی دارد. از تمرین‌های مناسب شرایط بدنی این افراد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

- تمرین‌های انعطاف پذیری و استقامتی
- تکنیک های تمدد اعصاب
- آب درمانی
- تمرین‌های تحرک عمومی
- بازخورد زیستی یا بیوفیدبک
- بازآموزی حالت ایستادن و حرکت همراه با درد شدید و مزمن
- آموزش تعادل

نتایج مطالعات انجام شده در زمینه ی اثرات فعالیت های جسمی بر روی حالت های احساسی، اضطراب و افسردگی نشان می‌دهند که تمرین‌های ریتم دار و هوازی و استفاده از گروه‌های عضله‌‌ای بزرگ (در فعالیت هایی مانند شناکردن، پیاده روی و ...) با شدت متوسط و کم، بیشترین بهبودی را در وضعیت این افراد به وجود می آورند.

لازم است که تمرینات بدنی (انعطافی و مقاومتی) برای 15 تا 30 دقیقه انجام شده و حداقل سه بار در هفته و در برنامه‌های 10 هفته‌‌ای یا بیشتر انجام شوند.

نتایج مطالعات انجام شده، اثرات مثبت تمرینات انجام شده را تایید می‌کنند که از جمله می‌توان به کاهش اضطراب و افسردگی پس از یک جلسه تمرین اشاره کرد. این تغییر در خلق و خوی به وجود آمده بعد از تمرین، اغلب توسط هورمون‌های اندورفین و مونوآمین ایجاد می‌شوند.

همچنین ممکن است این تمرینات دمای بدن و جریان خون را در مغز افزایش داده و بر محور هیپوتالاموس- هیپوفیز- آدرنال و واکنش فیزیولوژیکی نسبت به استرس تاثیر بگذارند.

فیزیوتراپی نتیجه‌‌ای بهتر

می‌توان از درمان‌های فیزیوتراپی برای بهبود کیفیت زندگی بیماران با ناتوانایی‌های روانی استفاده کرد که این بهبود از طریق افزایش اعتماد به نفس، بهبود حالات خلق و خوی، اضطراب کاهش یافته، انعطاف پذیری نسبت به استرس یا بهبود خواب حاصل می‌شود. بنابراین، فیزیوتراپیست‌ها تسهیل کننده بهبود سلامت روانی مرتبط با سلامت جسمی بیماران خود هستند.