سال های زیمباوه ، خاطرات و مردم نگاری

"سال های زیمباوه" کوششی است در راستای شناسایی چهره ی واقعی آفریقا که برای دوست داران مطالعه در مورد کشورهای مختلف به ویژه کشورهای قاره ی آفریقا نوشته شده است.

مریم سمیعی - بخش کتاب و کتابخوانی تبیان

کتاب "سالهای زیمباوه؛ خاطرات و مردم نگاری"، تألیف امیر بهرام عرب احمدی به تازگی منتشر شده است. این کتاب دارای چهارچوبی پژوهشی است و مبتنی بر خاطرات و تجربیات دکتر عرب احمدی در کشور زیمباوه است. در این کتاب مسائل مختلف اجتماعی، فرهنگی و هنری کشور زیمباوه پوشش داده شده و کمتر از مسائل سیاسی سخن به میان آمده است. مطالب مطرح شده در این کتاب ماحصل سفری است که دکتر عرب احمدی در سالهای 1385-1382 به عنوان رایزن فرهنگی ایران در کشور زیمباوه داشته اند. پیش از این کتاب رازهای جاویدان در سال 1381 از همین نویسنده منتشر شد. در ادامه به خلاصه ای از جلسه ی نقد و رونمایی کتاب سالهای زیمباوه که در تاریخ سوم آذرماه در دانشکده ی مطالعات جهان دانشگاه تهران برگزار شد، می پردازیم:
در این جلسه آقای عرب احمدی، مدیر گروه مطالعات آفریقا، دکتر خامه یار، معاون بین الملل سازمان فرهنگ و ارتباطات، دکتر حمیدی نیا، استاد دانشکده ی مطالعات جهان در بخش مطالعه ی آفریقا، دکتر فرمند، معاون مرکز مطالعات فرهنگی و بین المللی سازمان فرهنگ و ارتباطات، حضور داشتند. در ابتدای جلسه دکتر عرب احمدی معرفی کوتاه و مروری بر کتاب خود داشتند.
دکتر عرب احمدی در سال 1371 در معاونت بین الملل وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مشغول به کار بودند و از همان ابتدا کمبود اطلاعات در باب قاره ی آفریقا را حس کردند و لذا سعی کردند که این خلأ موجود را پر کنند. در دو مأموریتی که در دو کشور تانزانیا و زیمباوه به عنوان رایزن فرهنگی داشتند سعی کردند با نوشتن کتاب هایی در باب این دو کشور، قدری فضای عمومی را نسبت به این دو کشور آگاه سازند.

دکتر عرب احمدی هم چنین اشاره کردند که متأسفانه چهره ای که از آفریقا در رسانه های گروهی ما ترسیم شده است، چهره ای منفور است. آنچه که ما در باب آفریقا می شنویم خارج از مسائلی از قبیل جنگ های داخلی و قبیله ای، سیل، فقر و بیماری نیست. روی دیگر قاره ی آفریقا بر مردم ما پوشیده است. عدم آگاهی نسبت به فرهنگ غنی و سنت های برجای مانده و پشتوانه ای از تمدن عمیق مردمان قاره ی آفریقا در میان مردم ما بسیار مشهود است. غربی ها بر اساس سیاست های توطئه آمیزشان سعی دارند که این سرزمین را تهی از تمدن و تاریخ و فرهنگ نشان دهند در حالی که ما اگر سیر اصلی تاریخی این قاره را در نظر بگیریم ملاحظه می کنیم که مردمان آفریقا نه تنها دارای فرهنگ و تمدنی کهن هستند بلکه نسبت به کشورهایی که اکنون مدعی متمدن بودن هستند، به مراتب جلوتر قرار دارند.

کتاب خاطرات زیمباوه ادامه ی کوششی در راستای شناسایی چهره ی واقعی آفریقا است که برای دوست داران مطالعه ی کشورهای مختلف به ویژه کشورهای قاره ی آفریقا نوشته شده است. در این کتاب خاطرات نویسنده به شکل روزنامه وار نگاشته نشده بلکه خاطرات بر مداری کلی تقسیم بندی شدند. این کتاب را می توان به نوعی اولین کار در حوزه ی خود دانست. نویسنده سعی کرده است در 9 بخش جداگانه مطالب را طبقه بندی کند: جاذبه های گردشگری، آثار تاریخی، آداب و رسوم و سنت ها، قبایل، هنر، وضعیت فرهنگی، جامعه، نویسندگان و خاطرات عمومی.

وجه پررنگ پژوهش در سال های زیمباوه

در بخشی دیگر دکتر خامه یار، معاون بین الملل سازمان فرهنگ و ارتباطات، که در این جلسه شرکت داشتند بر اهمیت نهاد های پژوهشی، اطلاعاتی و فرهنگی جامعه تأکید کردند و برقراری ارتباط تنگاتنگ تری میان دانشگاه و موسسات پژوهشی و نهاد های اجرایی را ضروری خواندند. ایشان بر این مهم تأکید داشتند که تصویر آفریقای سیاه به هیچ وجه ما را در برقراری ارتباطی ثمربخش یاری نمی کند و موجب فراموش کردن استعداد های منطقه ای نهفته در این قاره خواهد شد.
دکتر فرمند نیز در این راستا بر پیشرو بودن کشورهای غربی در شناخت درست کشورهای آفریقایی اشاره کردند و عقب ماندن پژوهشگران ما در این مرحله را نگران کننده خواندند. ایشان هم چنین آماری در باب میزان کتاب هایی که در سه دهه ی اخیر در باب قاره ی پر رمز و راز آفریقا نگاشته شده اند ارائه کردند. بر اساس آمار بیش از ۲۷۰ عنوان کتاب درباره ی کشورهای آفریقایی چاپ نشده است و می توان گفت تنها ۱۰۰ کتاب از این ۲۷۰ اثر، ترجمه بوده اند و در میان مابقی کتاب ها کمتر می توان اثری پژوهشی یافت. ضعف اطلاعات و آگاهی نسبت به کشورهای آفریقایی می تواند دلیل اصلی عقب ماندگی در زمینه ی سرمایه گذاری در این کشورها باشد.
دکتر حمیدی نیا به عنوان یکی از اساتید دانشکده ی مطالعات جهان در بخش کشورهای آفریقای جنوبی نیز در این جلسه حضور داشتند. ایشان ابتدا بر مظلوم ماندن کتاب ها در جامعه ی ایران تأکید کردند. سپس اشاره ای به قابلیت های خاص کشورهای آفریقای جنوبی از نظر مطالعاتی داشتند و وجود نظام منطقه ای در جنوب آفریقا را جزو نوادر خواندند. نظام منطقه ای ابتدا بر سیاست، سپس بر اقتصاد و مسأله ی آب مدیریت می شود. عدم افراطی گری در جنوب آفریقا نیز دیده می شود. در این منطقه مسلمانان جایگاه بالاتری دارند و به راحتی و به دور از مشکلات زندگی می کنند. دکتر حمیدی نیا اثر دکتر عرب احمدی را کاری بی نظیر به نوبه ی خود خواندند و اشاره کردند که کشورشناسی علمی است که در ایران به ندرت می بینیم که کسی آن را داشته باشد و در اثر خود به درستی آن را پیاده کند. برای شناختن یک کشور ابتدا نیاز است که از جهت جغرافیایی آن را بررسی کرد و سپس نگاهی به فرهنگ و مسائل سیاسی و منطقه ای و بین المللی داشت. دکتر عرب احمدی نیز در اثر خود به درستی این اصول را رعایت کرده اند.
در آخر نیز دکتر عرب احمدی نگاه نادرست به دنیای خارج را ریشه ی اصلی عقب ماندگی خواندند و اشاره کردند که تنها کشوری می تواند رشد کند که نسبت به استعداد ها و قابیلت های کشورهای دیگر آگاه باشد. به عبارت دیگر باید توجه داشته باشیم که سیاست خارجی هر کشور تأثیری مستقیم بر زندگی مردمان خود خواهد داشت. کتاب سال های زیمباوه تلاشی است در جهت از بین بردن همین نگاه نادرست به کشور متمدن و با فرهنگِ غنیِ زیمباوه.