از علم گردانی تا پخت نان لولو عباسی

آیین های محرم در ایران

استان مرکزی نیز همانند سایر استان ها در ماه محرم و صفر شاهد اجرای مراسم آیینی است.اگر تاکنون نتوانسته اید در این ماه به این استان سفر کنید، با ما همراه شوید تا با گوشه هایی از آیین های سنتی استان مرکزی آشنا شوید.

«علم گردانی» در روستای هزاوه

علم گردانی از روز اول تا دهم محرم در روستای هزاوه اراک برگزار می شود. آیین مذهبی علم گردانی توسط هیئت سادات روستای هزاوه اجرا می شود و شروع این رسم بیرون آوردن علم از محل نگهداری آن در امامزاده احمدعلیه السلام  هزاوه در شب اول ماه محرم است.در این مراسم علم هرروز به یک محله و به تک تک خانه های آن محل رفته و در آن مردم نذورات خود را به علمدار برای کمک به هیئت داده و دستمالی به علم می بندند و کسانی که مشکل یا حاجتی دارند، دستمالی از آن باز می کنند.آیین مذهبی علم گردانی در روز عاشورا با بردن علم به تپه ای موسوم به «مبارک » و عزاداری و سینه زنی ادامه می یابد و علم در میان سوگ و ماتم، دوباره به امامزاده احمدعلیه السلام  هزاوه برگردانده می شود و پنجه طلائی رنگ آن جدا شده و در نزد یکی از سادات تا محرم سال بعد به امانت گذاشته می شود.

«تعزیه خوانی» در روستای وفس

این آیین مذهبی با پرده های نمایشی متعدد و ویژگی های نمادین، رنگ و پوشش خاص، علاوه بر داستان مصایب امام حسین علیه السلام  در دشت کربلا، زندگی سایر معصومان را نیز روایت می کند و در اجرای آن از اشعاری با زبان محلی روستای وفس (زبان تاتی) استفاده می شود. دو گروه تعزیه به نام دو محله ی وفس «مانداران» و « خیورگ» از گذشته های دور تاکنون در وفس فعالیت داشته اند که علاوه بر تعزیه، آیین های عزاداری، زنجیرزنی، سینه زنی و شیون در عزای امام حسین علیه السلام  و یارانش را در میدان گاه دو محله مذکور اجرا می کنند.

«نخل گردانی» در خمین

در صبح عاشورا نخل از امامزاده شاهزاده ابوطالب به سمت «چاله نخل» با حضور مردم عزادار و هیات های سینه زنی حرکت داده می شود و بعد از عزاداری دوباره به محل اولیه باز گردانده می شود.  در عصر سومین روز از دهه محرم به نخل پارچه نو پوشانده می شود و روز چهارم از این دهه آن را طناب پیچ می کنند تا نخل استحکام بیشتری یابد.  شب هفتم دهه اول محرم طره که همان پارچه های سبز است به قسمت پایین نخل بسته می شود و شب هشتم نیز کتیبه های سوزنی که اسامی اهل بیت علیه السلام  و یاران با وفای سیدالشهدا علیه السلام داخل آن حک شده است بر روی نخل نصب می شود و شب تاسوعا چادر مخصوص نخل کشیده می شود و شب عاشورا همه تجهیزات آن کامل می شود.

«علم برانی» در تفرش

در روز اول محرم مردم محل با چند علم سیاه به در خانه های صاحب علم رفته و با انجام نوحه و چاوشی خوانی او را دعوت به بیرون آوردن علم می کنند.بدین ترتیب تمامی علم های یک تکیه از صبح تا حدود ظهر با حضور مردم محله جمع شده و در جایگاه پیش بینی شده خود در تکیه جای داده می شود.

«جغجغه زنی» در انجدان

انجدان یکی از روستاهای تاریخی استان مرکزی در 28 کیلومتری جنوب شرق شهر اراک است که در این روستا در روزهای دهم و یازدهم محرم مراسمی بنام جغجغه زنی برگزار می شود. قدمت این آیین كهن به دوره تیموری و صفویه می رسد.جغجغه ابزاری چوبی و خراطی شده است که با به هم کوبیدن آنها آهنگ های موزون ایجاد می شود. در روز تاسوعای حسینی مردم محله پایین انجدان با آیین های سوگ و عزا به سمت محله بالا حركت می كنند و درحالیكه ابزاری چوبی و خراطی شده به نام جغجغه را در دست دارند با نوایی موزون و حزن انگیز، چغچغه می كوبند.

نخل گردانی» در نراق

این مراسم از صبح روز عاشورا با بیرون آوردن دو نخل قدیمی بزرگ و کوچک از جایگاه خود شروع و با چرخاندن آن در کوچه های بافت قدیم شهر ادامه می یابد.نخل مانند تابوت عزا در بین مردم است و شکل آن به مانند تابوتی تو خالی است که دارای چندین پایه در اطراف و جلو می باشد که هر پایه از دوران قدیم به نام طائفه ای بوده و نسل به نسل به فرزندان آنان رسیده است و به این دلیل هر پایه به نام خانواده یا خاندانی در نراق نام گرفته است.

«نخل گردانی» عصرعاشورا در دلیجان

این آیین پس از یک  وقفه 20 ساله ، هم اینک دو سالی است که توسط عزاداران هئیت چهارده معصوم دلیجان دوباره احیاء گردیده و با شور و حال خاصی در عصر عاشورا برگزار می گردد.از روز قبل عزاداران این هیئت نسبت به انجام مقدمات آذین بندی و  سبز پوش کردن نخل موجود در حسینیه اقدام می نمایند. عصر عاشورا پس از مداحی و نوحه خوانی جمعی از جوانان پایه های زیر نخل را یا حسین گویان بر دوش گذاشته و پس از عبور از چند خیابان و میدان دوباره به حسینیه باز می گردانند.

پخت نان «لولو عباسی» در نیم ور

درشهر «نیم ور» در روز عاشورا، نان هایی به نام «لولوعباسی» درست می كنند كه با شیر و شكر درست می شود. معمولاپختن این نان درخانواده ها موروثی است. درحال حاضر در بسیاری از خانواده ها این رسم تبدیل به قربانی كردن گوسفند شده است.

حجله گاه حضرت قاسم علیه السلام

درشهر «نراق» به روز تاسوعا روز «عباس علی» می گویند. دراین روز مراسم حجله گاه حضرت قاسم علیه السلام  دراین شهر به اجرا درمی آید. حجله گاه تخت روانی است كه با پارچه های مخمل سبز و ابریشم تزیین می شود و چند بچه درآن می نشینند و نوحه خوانی می كنند. روزی كه حضرت قاسم علیه السلام  در آن زمان تازه داماد بوده است.

تعزیه خوانی روز ششم

بعداز روز عاشورا در نراق روزی به نام روز ششم می گیرند و در این روز تعزیه خوانی می كنند و دیگر تا چهلم امام حسین علیه السلام  عزاداری نمی كنند.

تعزیه روستای گرکان

روستای گرکان یکی از روستاهای تابع شهرستان آشتیان است. در این روستا و در تکیه قدیمی این روستا هرساله و در ایام شهادت ائمه تعزیه برگزار می،شود.در داخل تکیه یاد شده با نام تکیه «سر پل» حجره هائی برای نشستن مردم و میانگاهی برای برگزاری تعزیه پیش بینی شده است.نسخه های تعزیه در روستای یاد شده به گویش گرکانی و به خط خوشنویسان روستا است. برگزاری تعزیه دو طفلان مسلم، شام غریبان و فروختن پسر شیعه درکنار دیگر تعزیه ها، از جنبه های برجسته این مراسم است.

تعزیه تفرش

در تمامی تکیه های محله «فم» شهرستان تفرش از روز اول محرم تعزیه های مرسوم دهه برگزار شده و هر محله جداگانه به اجرای این مراسم آئینی می پردازند.در صبح روز عاشورا پس از اتمام تعزیه امام حسین علیه السلام که به صورت یکسال در میان در محله های میانده و ششناو برگزار می شود نخل هر محلی که تعزیه در آنجا برگزار شده با تجمع عزاداری حسینی به سمت امامزاده محمدعلیه السلام به حرکت در می آید.نخل محله زاغرم نیز در کوچه های همان محل به حرکت در می آید.عصر روز عاشورا نخل مسجد جامع با تجمع پر شور مردم به حرکت در می آید. این عزاداری نهایتاً در کنار مقبره پروفسور حسابی به پایان می رسد.