عید تقرب به حضرت حق

عید قربان، پیام آور ایثار و فداکاری، جشن رهایی از اسارت نفس و شکوفایی ایمان، عید عبادت و بندگی و اطاعت شایسته از پروردگار تواناست. عید پیروزی وظیفه و اوج تجلی روح ایثار است. عید نزدیک شدن دلهایی است که به قرب الهی رسیده اند، و روز ثبوت و اثبات عشق و تسلیم است.

عید یعنی بازگشت، بازگشت به خود و به حقیقت هستی. عید انسان ها روزی است که بازگشت کنند به آنچه که حقیقتاً از آن هستند و باید باشند. بدین معنی که عید واقعی و شادی حقیقی آن وقتی است که انسان بتواند رضای خدا را به دست بیاورد و به ماهیت وجودی خود پی برده، آن طور که بایسته است حقوق همنوعان خود را رعایت نماید.

از تبعیض و ریا بپرهیزد و بدون هیچ حب و بغضی به شعور فرد فرد انسان های اجتماعش احترام قائل شود و عدالت حقیقی که خداوند به تمام انسانها ارزانی داشته است را دچار خدشه ای ننماید.

هر کدام از اعیاد دینی ما به پشتوانه ی پیشینه ی تاریخی و مذهبی آن محترم شمرده می شود و در این راستا روز دهم ذی الحجه، مصادف با عید قربان با ویژگی های عمده ای که دارد از اعیاد بسیار مقدس موحدان عالم به ویژه ما مسلمانان به شمار می رود که به یاد درسی که از ابراهیم (علیه السلام) و فرزندش اسماعیل (علیه السلام) آموخته ایم این روز را جشن می گیریم.

یکی از فضایل این روز بزرگ قربانی کردن و رسیدگی به وضع بیچارگان است. همانطور که در روایت هاى مکررى نقل شده که در روز عید قربان (اضحى) قربانى کنید تا در این روز فرخنده که براى همگان عید است و بسیار خجسته، گرسنگان و مستمندان از خوردن گوشت حلال، بى منت، بهره مند شوند.

دعای قربانی

اگر ذابح خود شما هستید، این دعا را بخوانید و اگر کسی دیگر ذابح است، دستتان را روی دست او بگذارید و دعای فوق را بخوانید و یا اینکه ذابح به جای  - الّلهمَّ تَقَبَّلْه مِنِّیْ - بگوید : اللّهمَّ تَقَبَّلْ مِنْ فَلانِ ابنِ فَلان...» مثلاً احمد ابن علی

در وقت ذبح قربانی پیشانی آن را به طرف قبله نموده و «بسم الله الرحمن الرحیم » گفته و این دعا را بخواند:

«الّلهمَّ تَقَبَّلْه مِنِّیْ کَما تَقَبَّلْتَ مِنْ حَبِیْبِکَ محَمَّد صَلَّی الله عَلَیْهِ وَ سَلَّمَ وَ مِنْ خَلِیْلِکَ اِبْراهِیْمَ عَلَیْهِ السَّلام» یا می تواند این دعا را بخواند: « بِسمِ الله الرّحمن الرّحیم یا قَومِ اِنّی بَریءٌ مِمّا تشرِکون اِنّی وَجَّهت وَجهی لَلَّذی فَطَرَالسَّمواتِ و الاَرضَ حَنیفاً مسلِماً وَما اَنَا مِنَ المشرِ کینَ ، اِنَّ صَلاتی وَ نسکی وَ مَحیایَ وَ مَماتی لِلّه رَبِّ العالَمینَ لاشَریکَ لَهوَ بِذالِکَ امِرتوَ اَنا مِنَ المسلِمینَ اَللّهمَّ مِنکَ وَ لَکَ بِسمِ الله وَ بِاللهِ وَ الله اَکبَراللّهمَّ صَلِّ عَلی محَمَّدٍ وَ آلِ محَمَّدٍ . (وافی، جلد 2، کتاب الحج، صفحه 169)

از آنجا که ابراهیم (علیه السلام) اسطوره ای از اطاعت فرمان بی چون و چرای خداوند بود و حقیقت را با تمام وجود درک کرده بود، تمام وجودش در مقابل خدا تسلیم بود، به همین دلیل در مقابل تمامی بی خدایی ها با تمام وجودش ایستادگی می کرد. خداوند در این روز مبارک اراده کرد که ابراهیم (علیه السلام) را بیازماید و ابراهیم (علیه السلام) نیز اراده کرد تا با کمال میل فرمان الهی را اجرا کند.

لذا وقتی در این آزمون بزرگ پیروز شد خدای مهربان گوسفندی را فرستاد تا به جای اسماعیلش ذبح کند. پس پیروزی در این آزمون یک عید بزرگ محسوب می شود. آری عید قربان یادآور آزمایش های سخت و سنگین الهی از حضرت ابراهیم (علیه السلام) و ذبح حضرت اسماعیل (علیه السلام) است.

فضیلت قربانی کردن

در فضیلت قربانی کردن در روایت آمده که می فرمایند: ترمذی روایت کرده است که پیامبر - صلى الله علیه وآله وسلم -فرمود: «مَا عَمِلَ ابْن آدَمَ یَوْمَ النَّحْرِ عَمَلاً أَحَبَّ إِلَى اللَّهِ - عز وجل - مِنْ هِرَاقَةِ دَمٍ وَإِنَّه لَیَأْتِى یَوْمَ الْقِیَامَةِ بِقرونِهَا وَأَظْلاَفِهَا وَأَشْعَارِهَا وَإِنَّ الدَّمَ لَیَقَعمِنَ اللَّهِ - عز وجل - بِمَکَانٍ قَبْلَ أَنْ یَقَعَ عَلَى الأَرْضِ فَطِیبوا بِهَا نَفْسًا» (ابن ماجه) «بهترین و پسندیده ترین عمل انسان روز عید از دیدگاه خداوند، ذبح و ریختن خون قربانى است. در روز قیامت حیوان ذبح شده با شاخها، سم ها و موهاى خود حاضر مى شود. (یعنى در برابر همە ی این ها به شخص پاداش خواهد رسید) خون قربانى پیش از اینکه بر زمین بریزد مورد قبول حضرت حق واقع می شود، پس با ذبح قربانى خودتان را خوشحال کنید».

از رسول اللّه - صلى الله علیه وآله وسلم - در مورد قربانى سوال شد؟ فرمود: «سنَّة أَبِیْکمْ إِبْراهِیم» «سنت پدر شما ابراهیم - علیه السلام - است». سٶال شد، از این قربانى به ما چه می رسد؟ فرمود: «بِکلِّ شَعْرَةٍ حَسَنَةٌ» «در برابر هر تار مو یک ثواب به شما می رسد.» سٶال شد، پس پشم چى؟ فرمود: «بِکلِّ شَعْرَةٍ مِّنَ الصّوفِ حَسَنَةٌ» «در برابر هر تار پشم نیز یک نیکى یا ثواب به شما خواهد رسید». (ابن ماجه و ترمذى).

مصرف گوشت قربانی

در مورد ذبیحه روز عید قربان برای حاجی در مناسك حج این گونه آمده است:
احتیاط مستحب است كه ذبیحه را سه قسمت كنند؛
1-یك قسمت را هدیه بدهند.
2-یک قسمت را به فقرای مومنین صدقه بدهند.
3- قدری هم از ذبیحه بخورند.
اینها درمورد حاجی بوده است ولی برای قربانی غیر حاجی و یا در موارد دیگر مورد خاصی نیامده است ولی آنچه مسلم است احسان به دیگران از این گوشت امری خدا پسند و نیك است و برای دفع بلا بسیار موثر است. (مناسك حج م/1082 چاپ نشر مشعر)

حکمت قربانی کردن

در بیانات حضرات معصومین (علیهم السلام) آمده است:
راز قربانی در تقرب به خدای متعال و بریدن گلوی طمع است و درس ایثار و از خود گذشتگی است. (فیض كاشانی، محجة البیضاء، ج2، ص197.)
همینطور در مورد حكمت های دیگر این عمل عبادی در حدیث وارد شده است كه: حضرت امام صادق علیه السلام از آباء گرامش علیهم السلام نقل فرمودند: رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله فرمودند: خداوند متعال این قربانى را تشریع فرمود تا مساكین شما از ناحیه گوشت در فراخى قرار بگیرند، پس ایشان را اطعام نمایید.(شیخ صدوق، علل الشرایع، ترجمه سید محمد جوای ذهنی تهرانی، ج 2، ص 406)
بنابراین برای قربانی حج، به صورت كلی دو نوع حكمت می توان در نظر گرفت:

1- هدف مادی و رفع نیازهای مادی و اقتصادی جامعه اسلامی

2- هدف معنوی كه عبارت است از نماد بودن این عمل برای ایثار و قربانی كردن تمام خواهش های نفسانی در برابر خواست و اراده حق متعال.

آن روز که ابراهیم (علیه السلام) با پاهای لرزان اما قلبی مطمئن فرزندش اسماعیل را که برای داشتنش دعاهای بسیار کرده بود، به مذبح می برد، از تمام نفسانیات خود در پیشگاه خداوند گذشت. اگرچه در لحظات آخر به فرمان خداوند تیغ از گلوی فرزند برکشید و گوسفند فرستاده شده از سوی پروردگارش را قربانی کرد، اما از عهده امتحانی که باید بر می آمد، برآمد و همراه با خشنودی خداوند از پرهیزگاری بنده اش، او نیز از سربلندی در امتحان سرخوش بود.

در این روز مستحب است که نماز دو رکعتی عید قربان در فاصله زمانی طلوع آفتاب روز عید تا ظهر اقامه شود. صحرای عرفه، جایی که "سعی" مسافران "صفا" را در صعود به خویشتن به خاطر سپرده است و جغرافیای آن محدود به یک نقطه از خاک نیست همه جا حریم یار است و هر که با یار باشد، بر بال عرفه به ارتفاع معرفت صعود می کند. تمامی کسانی که در حج شرکت کرده اند، می بایست از ظهر روز عرفه تا غروب آفتاب، در صحرای عرفات بمانند.