ویلا سازی در شهر یزد
دهمین دوره از پروژههای دانشآموزی تبیان نیز با یاری خداوند و حضور پرشور شما دوستان و علاقهمندان به پایان رسید اما کار ما هنوز تمام نشده است! این دوره نیز همچون سالهای گذشته دوستان بسیاری با ثبت طرحها و ایدههای خلاقانه خود در منوی "پیشنهاد موضوع" ما را در ارتقای تنوع پروژهها یاری نمودهاند. هم چون گذشته بر آن شدیم تا با گردآوری این ایدههای جالب، علاوه بر قدردانی از این دوستان نوآور، زمینهای را برای ایده پروری سایر پژوهشگران علاقهمند فراهم آوریم. فراموش نکنید که ما همیشه منتظر طرحهای جدید شما عزیزان هستیم.
نام ایده: ویلا سازی در شهر یزد با رویکرد صرفه جویی در مصرف انرژی
نام ارائهدهنده/دهندگان: پارمیس کیهانی، تینا علی زاده، پارمیدا کیهانی
زمینه و نوع پروژه: معماری
درجه سختی: دشوار
نام مدرسه: دبیرستان ضحی
اولین سکونت گاه بشر، سر پناه است و امروزه با پیشرفت فناوریهای نوین و با کمترین مصرف انرژی می توان مسکنی در خور زندگی ساخت. معماری پایدار به عنوان مهمترین راهکار در سالهای اخیر شناخته شده و تمام کشورهای جهان برای رسیدن به این امر و استفاده از عناصر طبیعی در حال تعامل هستند. این در حالی است که در گذشته ایران و معماری سنتی آن مثالهای متعددی دربارهی ساختمانهای مسکونی وجود دارد که معمار ضمن توجه به مسائل زیبا شناختی و حفظ محیط طبیعی به گونه ای عمل کرده است که پاسخگوی نیازهای اقلیمی هر منطقه باشد. بررسی معماری سنتی ایران نشان دهنده معماری پایدار است. در این میان استفاده از عناصر طبیعی در معماری سنتی نواحی گرم و خشک بیش از سایر اقلیمها در ایران نمود داشته است. عنصر آب به عنوان عنصر طبیعی و حیاط به عنوان عنصر اساسی در معماری سنتی نخستین گامها در پایداری معماری را در برداشتهاند. به طور مثال می توان به سیستمهای آبی که با استفاده از برودت تبخیری باعث آسایش حرارتی ساکنین می شود اشاره کرد. گودال باغچه و بادگیر از دیگر مثالهایی از این دست است. تعدادی از اصول در طراحی در این اقلیم از این قرار است:
1. پلانهای متراکم و فشرده است و بدین طریق سطوح خارجی ساختمان نسبت به حجم آن به حداقل می رسد, تراکم و فشردگی پلانها و بناها میزان تبادل حرارتی را در زمستان و تابستان به حداقل رسانده و باعث می شود بیشترین سایه ممکن بر روی سطوح ایجاد شود.
2. سقف و بام خانهها از خشت خام و گل ساخته می شود و به دلیل کمبود بارندگی و کمبود چوب بام خانهها غالباً دارای پوشش طاق و گنبد است, سقف گنبدی و قوس دار علاوه بر ایجاد سایه بر روی بدنه گنبد باعث ایجاد سایه در محوطه پیرامون گنبد می شود و بدین ترتیب بیش از نیمی از مساحت پشت بام در ساعات گرم بعداظهر در سایه قرار می گیرد,
همچنین سطح منحنی و قوس دار طاق بام باعث انعکاس بیشتر تابش خورشید شده و در نتیجه باعث کاهش جذب حرارت می شود و زمانی که پوشش قوس دار و گنبدی است، سطح بیشتری از بام در معرض وزش باد و نسیم واقع می شود. استفاده از بام و دیوارهای دو جداره جهت تهویه و جابجایی حرارت توصیه می شود.
3. تعداد باز شوها در سطوح بیرونی و رو به معابر در حداقل ممکن نگه داشته می شود تا فضاهای داخلی کمتر تحت شرایط حاد پیرامون بنا باشد, همچنین جهت ممانعت از ورود گرد و خاک, باز شوها و پنجره های مرتبط با محیط خارج در قسمت فوقانی دیوارهای بنا نصب می شود.
4. گذرها و معابر برای پرهیز از تابش خورشید حتی المقدور به صورت شرقی, غربی احداث می شوند, همچنین گذرها باریک با دیوارهای مرتفع در دو طرف گذر که در بعدازظهرهای تابستان کاملاً از سایه پوشیده می شود و جهت ممانعت از جریان یافتن هوا و نفوذ شرایط هوایی حاد پیرامون بافت معابر عموماً پیچ در پیچ و باریک ساخته می شود و ارتفاع دیوار معابر زیاد است.
5. مصالح به کار رفته در دیوارها عمدتاً از خشت و گل است, اصولاً خشت, گل و خاک دارای ظرفیت حرارتی بالایست. استفاده از این مصالح با ظرفیت حرارتی بالا باعث می شود گرمای محیط پیرامون بنا به مدت زمان، با تأخیر بیشتری از بدنه ی دیوار عبور کرده و به فضای داخلی راه یابد, خشت مدت زمان تاخیری 7 الی 9 ساعت دارد و بدین ترتیب گرمای بیرون در طول روز در داخل دیوار ذخیره شده و در شب هنگام که هوا سرد است, با از دست دادن حرارت باعث تعدیل دمای داخل ساختمان می شود.
6. سطوح و نما به رنگ روشن انتخاب می شوند تا حرارت ناشی از تابش آفتاب کمتر جذب دیوار شود و نما و سطوح صیقلی و روشن می باشند تا باعث انعکاس هر چه بیشتر تابش خورشید شوند.
همچنین استفاده از اندودهای روشن چون اندود گچ و اندود سیمگل (منظور از ملات سیمگل ترکیب کاه ریز, ماسه باد, خاک رس می باشد) و دانههای کاه در ملات سیمگل این امکان را فراهم می کند تا سطوح نماهای ساختمان صیقلی تر و صافتر باشند.
7. فرمی که در مناطق گرم و خشک به عنوان الگوی خانهها استفاده شده است فرم کهن و ارزشمند خانههای دارای حیاط مرکزی است, الگوی حیاط مرکزی از دوران ما قبل تاریخ تا به امروز نه تنها در مناطق مرکزی ایران بلکه در مناطق خشک خاورمیانه و در اکثر تمدنهای کهن تکرار شده است, خانههای با حیاط میانی و محصور، مطلوبترین ترکیب و فرم برای تعدیل شرایط حاد اقلیمی به خصوص در منطقه گرم و خشک کویری است.
در فصل زمستان اتاقها رو به جنوب (اتاقهای زمستان نشین) که دارای باز شوهای وسیع در بدنه جنوبی است جهت آفتاب گیری مورد استفاده قرار می گیرد. اتاقهای زمستان نشین با باز شوهای رو به جنوب در جهت شمالی رو به پلان و اتاقهای تابستان نشین (با بازشوهای رو به شمال) در جهت جنوبی پلان که کمتر در معرض تابش خورشید است استقرار می یابد, در حیاط مرکزی برای ایجاد رطوبت در هوای خشک منطقه از سطوح گیاه کاری شده حوض آب و فواره استفاده می شود با توجه به سرمای شب در منطقه هوای سرد در طول شب در داخل حیاط نشست کرده و در داخل حیاط و بدنه دیوارها ذخیره می شود و در طول روز که شدت تابش آفتاب بالاست و دمای بیرون ساختمان به حداکثر می رسد هوای داخل ساختمان و حیاط تعدیل می شود.
8. از عناصر تفکیک ناپذیر خانهها در اقلیم گرم و خشک است استفاده از بادگیر از سالهای قبل در ایران رواج داشته است. بادگیرها با دهنههای رو به بادهای مطلوب ساخته می شوند تا باد خنک را جهت تهویه و تعدیل هوا به فضاهای داخلی هدایت کند.
9. از گل و گیاه در کنار دیوارههای خارجی ساختمان استفاده و برای خنک کردن محوطه استفاده می شود.
طرح دانش آموزان یک خانهی ویلایی دو طبقه در شهر یزد است که طبقهی اول شامل پذیرایی، هال، سرویس و آشپزخانه و طبقهی دوم اتاق خوابها گذاشته شده است.
در مرحله اول کار در مورد اقلیم و اصول طراحی در منطقه گرم و خشک تحقیقاتی صورت گرفت. سپس سایت پروژه در منطقه ای از یزد انتخاب شد و طراحی بر اساس سایت صورت گرفت.
ترسیم دیاگرامهای حبابی و جاگیری فضاها در سایت در مرحله بعد صورت پذیرفت. پس از آن یک پروسه رفت و برگشتی بین ترسیم پلان و ساخت ماکت اتود اتفاق افتاد. پس از تطابق پلان و ماکت، ترسیم پلان دقیق آغاز شد. و پس از آن، ماکت اصلی ساخته شد.
مهارتهای کسب شده
روشهای تحقیق کردن
آشنایی با شیوه ساخت ویلاها
بخش پژوهش های دانش آموزی تبیان، تهیه:مهدی رحمانی
تنظیم:علی سرمدی