زلزله، این بار هم در فضای مجازی!

دوشنبه شب بعد از طوفان تهران، شایعه ای به سرعت در فضای مجازی پخش شد؛ مضمون شایعه از یک فاجعه ی قریب الوقوع در تهران خبر می داد! نویسندگان این شایعه هشدار داده بودند که تا ساعت 3 و 45 دقیقه بامداد، زلزله بزرگی در تهران خواهد آمد.

این شایعه وقتی در ذهن مردم جدی تر گرفته شد که انتهای آن، امضای یک مرکز علمی زلزله شناسی وابسته به دانشگاه صنعتی شریف دیده می شد!
در این شایعه که به سرعت در تیراژ میلیونی دست به دست شد، آمده بود:"توجه توجه...اطلاعیه ضروری از دانشگاه تهران از هموطنان گرامی میهن تقاضا دارم در موقع وقوع زلزله از آسانسور به هیچ عنوان استفاده نکنن و گوشی همراه و تلفن منزل حتما پیششون باشه احتمال وقوع زلزله امشب ساعت ٣.۴۵دقیقه بامداد شروع از شمالشرق شمالغربی به سمت جنوب ادامه داره...باتشکر هیئت زلزله شناسی هموژنتیک ایران دانشگاه تهران....لطفا اطلاع رسانى کنید: رییس شوراى شهر تهران همین الان زنده تو شبکه خبر اعلام کرد امشب زلزله بزرگ پایتخت به احتمال 80 درصد میاد.طوفان کرج تهران مقدمه ى زلزله بزرگ تهران..... همه ى نیروهاى امدادى هلال اهمر. آتش نشانى و......آماده باش شدند."
اما این شایعه مشکوک، کذب محض بود و اولا رییس شورای شهر یا هر مقام مسئول دیگری در تلویزیون هیچ گفتگویی در این مورد نکرده انجام نداده بود.
ثانیاً اگر قرار به انتشار چنین خبری باشد، قطعاً فضاهای موبایلی ، (که یکی از ناامن ترین شبکه های خبری هستند) منبع و مرجع اصلی نخواهند بود!
ثالثاً؛ کارشناسان تا به امروز هزاران بار متذکر شده اند که هیچ کس نمی تواند زمان زلزله را پیش بینی کند! پس چرا این شایعات به سادگی توسط خود ما دست به دست می شود و باعث می شود ، نیت شوم شایعه پردازان ناشناخته بماند؟
درواقع، در دنیا هنوز زلزله‌‌ شناسان نتوانسته ‌اند درباره عنصر سوم زمین‌لرزه كه «زمان وقوع» است، پیش‌بینی ارائه كنند؛ بلكه فعلا فقط می‌شود دو عنصر دیگر زلزله؛ یعنی «مكان وقوع» و «شدت زلزله» را پیش‌بینی كرد

اما همچنان، برخی نیز طوفان دوشنبه شب تهران را دلیلی دیگر بر تایید این شایعه عجیب دانستند!
نکته مورد توجه اینکه فردی که شایعه را تنظیم کرده، گویا قصد شوخی و آزار و اذیت داشته و خود نیز تصور نمی کرده، آنچه نوشته در تیراژ بسیار زیاد پخش شود. اگر یکبار دیگر به متن شایعه توجه کنیم، به جز ده ها اشکال فنی، محتوایی و املایی، مشاهده می کنیم که «هیئت زلزله شناسی هموژنتیک ایران» آن را امضا کرده است! «هموژنتیک» اما بیش از آنکه شبیه نام یک مرکز زلزله شناسی باشد، یک تعبیر کاملا پزشکی است و هیچ ارتباطی با زلزله یا علوم مرتبطش ندارد.

زلزله ‌بزرگ به باد و توفان ربط ندارد
دكتر مهدی زارع، مدیر مركز ملی پیش‌بینی زلزله در پژوهشگاه بین‌المللی زلزله ‌شناسی و مهندسی ‌زلزله نیز درباره توفان عصر دوشنبه و شایعه ‌ای كه پیرامون رابطه‌ آن با زلزله ‌تهران مطرح است، عنوان کرد: "پیامكی كه با این مضمون منتشر و به تلفن‌ همراه بنده نیز پیامك شد، كاملا غیرعلمی و غلط است و به نظر من باید مسوولان كشور این موضوع را پیگیری حقوقی كنند و عاملان را تحت تعقیب قضایی قرار دهند. زارع با بیان اینكه متاسفانه هشدارهای لازم از سوی سازمان هواشناسی درباره توفان تهران داده نشد و صرفا خبرهای كلی همچون وزش باد در دامنه‌ های البرز یك روز پیش از وقوع توفان ارائه شد، افزود: پیش ‌بینی روز بعد هم غلط بود. وی با اشاره به اینكه سرعت ثبت ‌شده از توفان عصر دوشنبه 119 كیلومتر بود، گفت: بین باد و توفان با زمین‌لرزه ارتباطی وجود ندارد و این بحث فاقد پایه علمی است. زارع با تاكید بر اینكه زلزله در اثر جنبش گسل‌ها در اعماق زمین رخ می‌دهد نه به دلیل توفان در سطح زمین، تصریح كرد: تاكنون شاهدی علمی برای ربط بین وقوع توفان به ‌عنوان پیش‌ نشانگر زلزله در دنیا معرفی نشده است، ضمن اینكه در نواحی لرزه‌ خیز همچون كرمان، یزد، زاهدان، سیستان و بلوچستان توفان‌های متعددی در سال رخ می‌دهد، اما در پی هیچ‌ كدام از آنها، زمین لرزه مهمی حادث نشده است." زارع با بیان اینكه اسم و سمت درج شده در پیامكی كه یك ساعت بعد از توفان منتشر شد وجود خارجی ندارد، درباره احتمال زلزله ‌بزرگ در تهران فارغ از بحث توفان نیز گفت: "تاریخ 2300 ساله زلزله‌ هایی كه در اطراف تهران رخ داده، نشان می‌دهد در این مدت 11 زمین‌لرزه با بزرگای 5/6 تا 5/7 ریشتر در شعاع 100 كیلومتری تهران به وقوع پیوسته است؛ بنابراین طبق این الگو هر 200 سال یكبار باید منتظر یك زمین‌لرزه بزرگ در تهران باشیم و چون از یازدهمین زلزله ثبت‌ شده، 184 سال می‌گذرد، از روی ریتم قابل ‌تكرار می‌توان گفت احتمال زمین ‌لرزه‌ دوازدهم نزدیك است.
تا کی این شایعات را باور می کنیم؟
رحمانی فضلی در برنامه نگاه یک در پاسخ به این سوال که اخیراً‌ شایعه وقوع زلزله در تهران قوت گرفته است گفت: "در تهران و اطراف آن گسل های فعالی داریم که روزانه به طور مرتب زلزله هایی کوچک در مقیاس 1 و 1/5 ریشتر رصد می شود که البته طبق نظر کارشناسان این اتفاق خوب است زیرا انرژی زمین تخلیه می شود و باعث می شود زلزله های بزرگی نیز پیش نیاید.
وی افزود: زلزله در تهران شایعه است کارشناسان ما چنین چیزی را نمی گویند و نظر دانشگاه تهران هم همین است البته با توجه به گسل های فعالی که در تهران داریم نباید بی خیال باشیم.
اما آنچه بیش از این شایعه اهمیت دارد، توجه بیش از اندازه ی مردم به شایعات ، آن هم نه در فضاهای رسمی که در فضاهای غیر رسمی چون گروه های وایبری و تلگرامی و ایسنتاگرام و ... است.
این بار نخست نیست که شایعاتی از این دست در فضاهای این چنین پخش و باور می شود؛روزی نیست که در این گروه ها، خبر مرگ خیلی از افراد یا یک اتفاق عجیب و حیرت انگیز را نشنویم، همواره هم باور می کنیم، بی آنکه جستجویی ساده کنیم و حتی پس از آن، تکذیبیه ها را هم نمی بینیم!