ست های میلیونی بچه گانه برای تحصیل!
آن روزها یعنی بالای ۱۵ سال قبل، هنوز مدارسی با عنوان مدارس غیرانتفاعی برای جدا كردن بچهها از هم بر اساس وضع مالی خانوادههایشان ایجاد نشده بود. در كلاسهای برابر و با معلمهای یكسان كنار هم درس میخواندیم.
خیلی از آن روزها نگذشته است؛ روزهایی كه با شوق و ذوق زیاد دو طرف صفحه سفید دفتر مشقی را كه ۴۰ برگ، ۶۰ برگ یا ۱۰۰ برگ بود و پشت آن نوشته شده بود: «تعلیم و تعلم عبادت است.» با مداد قرمز و خطكش، خط میكشیدیم و با مداد مشكی كه تازه تراشیده شده بود شروع به نوشتن میكردیم: «بابا آب داد.» برای بچههایی كه این روزها به كلاس اول میروند و دوران تحصیلی ابتدائی را شروع میكنند اما سال تحصیلی جدید، مشق نوشتن، نقاشی كردن و حتی مدرسه رفتن شكل و معنایی متفاوت با آنچه كه ما بودیم و داشتیم دارد. جمعیت زیاد كلاسها و نیمكتهایی كه بعضی وقتها به دلیل شلوغی كلاسها مجبور بودیم سه یا چهار نفره روی آن بنشینیم جای خود را به نیمكتهای دو نفره یا صندلی شخصی داده در كنار اینكه دیگر مداد توسان، خودكار بیك و دفترچه تعاونی در دست هیچ بچهای نیست. لوازمالتحریری كه این روزها روانه بازار شده و در دست بچههای حتی طبقات متوسط یافت میشود ظاهر و رنگ و لعابی متفاوت با قدیم دارد.
آن روزها یعنی بالای ۱۵ سال قبل، اگر دانشآموزی به طبقات بالا و ثروتمند جامعه تعلق داشت هم مجبور بود كنار بقیه و در مدارس دولتی درس بخواند زیرا هنوز مدارسی با عنوان مدارس غیرانتفاعی برای جدا كردن بچهها از هم بر اساس وضع مالی خانوادههایشان ایجاد نشده بود. در كلاسهای برابر و با معلمهای یكسان كنار هم درس میخواندیم و اگر بچهای اهل فخرفروشی و رفتارهای آنچنانی نبود شاید كمتر كسی میفهمید فلانی پدرش فلان كاره است و اصلا كسی هم در قید و بند این چیزها نبود. با وجود این، یادم هست وقتی یكی از بچهها جامدادی، كیف یا حتی خودكار جدید و متفاوتی با خود به مدرسه میآورد چطور همه بچهها به آن توجه نشان میدادند. این روزها اما این وسایل در دست همه بچههایی كه به مدرسه میروند هست و خودكار و جامدادی عروسكی یا دفتر مشقی كه روی جلدش نقاشی شده باشد برای هیچ بچهای آرزویی نیست كه دور از ذهن باشد.
دانشآموزی كه با بقیه متفاوت است
فروشنده لوازمالتحریر در مجتمع گلستان شهرك غرب انواع و اقسام «ست»های تحصیلی را مقابل چشمانم میچیند. خیلی زیباست و البته قیمتی فراتر از حد تصور دارد. ستها شامل انواع مدادهای اتد، انواع خودكارهای رنگی و مداد رنگیهایی است كه بالای ۱۰۰ قلم و با مهارتی عجیب در شكلهایی متنوع برای گروههای سنی مختلف ساخته شدهاند. برای مقطع ابتدائی این تشكیلات فقط شامل لوازم ضروری مانند اتد و خودكار و پاككن و خطكش و مدادهای رنگی و ماژیك و آبرنگ است در حالی كه برای مقاطع بالاتر این ستها كاملتر شده و همه انواع وسایل هندسی و ترسیمی را شامل میشود. نكته جالب آن است كه قیمت ستهای بچهگانه با قیمتهایی كه تكتك این اقلام در بهترین كیفیتشان در بازار دارند تفاوت دارد و بسیار بالاتر از آن حد است. فروشنده قیمت ستهای بچهگانه را بین یك تا سه میلیون و قیمت ستهای بزرگانه را از سه میلیون به بالا و حتی تا هشت میلیون تومان عنوان میكند. این فقط شامل خودكار و مداد و وسایل نوشتن نیست، انواع و اقسام كیفهای مدرسه و دفترهایی كه با ابعاد و اشكال مختلف و بیش از حد متنوع در قفسهها چیده شدهاند هوش از سر بیننده میبرند و رنگها و طرحها آنقدر متنوع است كه شاید به زحمت بتوانی از بین آنها یكی را انتخاب كنی. وقتی از او میپرسم آیا این اجناس خریداری هم دارد، میگوید: ستهای بچهگانه كه برای اكثر خانوادههایی كه بچههایشان تازه به مدرسه میرود امری ضروری است در حالی كه برخی از والدین حتی اصرار دارند برخی از این وسایل را كه برای گروه سنی بالای ۱۸ سال است و برای ترسیم و كارهای رشتههای مهندسی كاربرد دارد برای بچههای خود بخرند و دلیل این امر را افزایش رغبت و توجه بچهها به امور درسی و تحصیلی عنوان میكنند. قرار است برای یكی از خانوادههایی كه یكی از ستهای پنج میلیونی لوازمالتحریر را برای پسر ۱۰ سالهاش كه در مقطع ابتدائی درس میخواند، سفارش داده بفرستد و این بهانهای میشود تا با این خانواده صحبت كنم. مادر «سها» كه معتقد است پسرش با بقیه بچهها متفاوت است و خیلی زودتر از بقیه همه مسائل را یاد میگیرد، میگوید: وقتی میبینم بچه من از سن كم برای كار با وسایل طراحی و ترسیم علاقه نشان داده و همه را میشناسد و چون این وسایل به هر حال فرهنگی است و با تهیه بازی رایانهای و وسایل بازی تفاوت دارد این هزینه را برای بچهام میكنم تا بهتر درس بخواند و با علاقه بیشتری كارهای درسیاش را انجام دهد.
بچههایی لوس و خودخواه
یك روانشناس كودك درباره وسایل یادگیری گرانقیمت و لوكس و اثراتی كه استفاده از این وسایل در میان بچههای دیگر و در مدارس دارد میگوید: تجربه نشان داده استفاده از مدارس گرانقیمت، وسایل درسی لوكس و امكانات تحصیلی بیش از حد نیاز و استاندارد نه تنها باعث افزایش علاقه و انگیزه دانشآموز به درس و تحصیل نمیشود بلكه باعث پرت شدن حواس او از موضوع اصلی یعنی درس و پرداختن به مسائل حاشیهای و بیاهمیت میشود. مهدی حاجیاسماعیلی ادامه میدهد: علاوه بر این، طبیعی است كه همه دانشآموزان حتی در محیطهایی كه همه بچهها در آنجا وضعیت مالی و خانوادگی مشابهی دارند نمیتوانند این وسایل را تهیه كرده و به مدرسه بیاورند و این مساله به ویژه در سنین پایینتر باعث ایجاد حساسیت زیاد و حس حسادت در بچهها نسبت به هم میشود. او میگوید: اینكه برخی خانوادهها رویاهای تحقق نیافته خود را در قالب یك رفتار وسواسگونه روی بچههای خود پیاده كرده و به عبارت دیگر سعی دارند آرزوهای خودشان را كه كمتر محقق شده از طریق فرزندانشان برآورده كنند، باعث میشود به شكلی وسواسی برخی خانوادهها روی تحصیل و فراهم كردن ملزومات آن برای فرزندانشان اصرار ورزند در حالی كه این رفتارهای وسواسی تاثیر عكس دارد و نه تنها رغبت و علاقه بچهها را به درس بیشتر نمیكند بلكه باعث دلزدگی میشود. حاجیاسماعیلی ادامه میدهد: علاوه بر این، شكاف طبقاتی كه با این رفتارها بین بچهها به وجود میآید باعث میشود دو دستگی و دشمنی از همان اول و در پایگاهی مانند مدرسه كه نقشی اساسی در تعلیم و تربیت دارد شكل بگیرد و به تبع آن در كل زندگی فرد و جوانی و پیری او سایه بیندازد. این روانشناس با بیان اینكه بررسیها نشان میدهد بچههایی كه از سوی والدینشان با هدف اثبات متفاوت بودن با بقیه در مدارس دستچین شده و با رفتارهای متفاوت با بقیه رشد میكنند ممکن است در آینده به افرادی لوس، خودخواه و منفعتطلب تبدیل شوند، عنوان میكند: این كودكان در برخی موارد در بدیهیترین ارتباطات اجتماعی خود هم دچار مشكل میشوند. علاوه بر این، تحقیقات زیادی وجود دارد كه نشان میدهد این نوع بچهها برخلاف تصوری كه وجود دارد و برنامهریزیای كه رویشان صورت میگیرد در آینده به افراد موفقی تبدیل نمیشوند و دلیل آن هم این است كه این افراد به دلیل اینكه همهچیز برایشان فراهم بوده انگیزهای برای رشد و پیشرفت ندارند.
منبع : الف