مرهمی 10 روزه بر زخمی کهن
ارزیابی بیست‌وهشتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران توسط علیرضا زرگر، مدیر جایزه مهرگان.
تیراژ کتاب‌ها روز به روز کم‌تر می‌شود
بازار بزرگ فروش بهاره کتاب هر سال به مدت 10 روز تحت عنوان نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برگزار می‌شود و به این بهانه خریداران کتاب با ناشران و اهل قلم دیدار می‌کنند و فروش نسبتا خوبی برای تعدادی از ناشران خصوصی و برخی از موسسات دولتی و نیمه‌دولتی که عنوان ناشر را یدک می‌کشند پدید می‌آید. مسوولان ارشاد نیز بر مبنای همین حضور گروه بزرگ مردم در نمایشگاه، گزارش کار و شرح و بسط مفصلی ارائه می‌دهند، از موفقیت خود می‌گویند و از اشتیاق روزافزون مردم به کتاب و کتابخوانی و رشد تعداد عناوین منتشرشده در سال.
اما به اعتقاد من نمایشگاه بین‌المللی کتاب در این سال‌ها در حقیقت چیزی نبوده است جز مرهی 10 روزه بر زخمی کهنه و درمان‌نشده از سال‌های دور، از سالیانی که مسوولان موفقیت چندانی در پرورش کتاب‌خوان‌های جدید و چشاندن لذت خواندن به کتاب‌خوان‌ها نداشته‌اند، از سال‌هایی که اشتباهات و ندانم‌کاری‌های خود را در پوشش نمایشگاه کتاب پنهان کرده‌اند و در واقع خود را فریفته‌اند، وگرنه امروز و پس از 28 سال برگزاری نمایشگاه کتاب نباید تیراژ کتاب‌های خوب و خواندنی این‌چنین افول کند. نگاهی به تیراژ کتاب‌های جدی منتشرشده توسط ناشران بزرگ خصوصی (البته نه کتاب‌های کمک‌آموزشی تست کنکور) به ما نشان می‌دهد که تیراژ کتاب‌ها روز به روز کم‌تر می‌شود، تا جایی که تیراژ برخی از کتاب‌ها به حدود 400 تا 700 نسخه رسیده و این نکته جدا موجب نگرانی کارشناسان و دلسوزان عرصه فرهنگ است.
باید طرحی نو دراندازند
آن‌چه مرا به عنوان کسی که سال‌هاست با کتاب و کتابخوانی سروکار دارد بیش از همه رنج می‌دهد این است که بر تکرار اشتباهات این سال‌ها اصرار می‌ورزیم و مسوولان ما نمی‌خواهند باور کنند که برای توسعه کتاب و کتابخوانی و بردن کتاب میان نسل جوان پرشمار ایران، باید طرحی نو دراندازند و اگر نمایشگاه کتاب برگزار می‌کنند لااقل به استانداردهای رایج برای برگزاری نمایشگاه توجه کنند.
با تعدادی از دوستان قدیمی و علاقه‌مند به کتاب چند ساعتی در نمایشگاه قدم زدیم. باور کنید از این همه نام ناشناخته به عنوان ناشر شگفت‌زده شدیم. طنز تلخی است که شمار ناشران ما از شمار کتاب‌فروشان و کتاب‌خوان‌های واقعی به مراتب بیش‌تر شده است. در هر حال برای جبران گذشته مسوولان وزارت ارشاد می‌توانند با استفاده از تجربه نویسندگان، ناشران، کتابداران و کتاب‌فروشان شیوه مناسبی برای برگزاری نمایشگاه‌ها و رخدادهای فرهنگی جست‌وجو کنند. مهم‌تر آن‌که آموزش و پرورش باید به میدان بیاید و جایی برای شعر و ادبیات داستانی امروز در کتاب‌های درسی مدرسه باز کند و سهمی در علاقه‌مند کردن دانش‌آموزان به کتابخوانی و ایجاد عادت به مطالعه و روحیه پرسشگری در آنان داشته باشد.
کم‌لطفی و کم‌توجهی به ناشران کودک و نوجوان
جدا از این نکات اگر بخواهم مقایسه‌ای میان این نمایشگاه با نمایشگاه‌های چند سال قبل داشته باشم باید ابتدا به سپردن مجدد بخشی از مدیریت و امور داخلی نمایشگاه به تشکل‌های تخصصی نشر با محوریت اتحادیه ناشران اشاره کنم و نکته مثبت دیگر حرکت معاونت فرهنگی و خانه کتاب در به رسمیت شناختن نهادهای مردمی و جوایز خصوصی است. مثلا در سالن کارنامه نشر نمایشگاه کتاب امسال کتاب کوچکی دیدم که خانه کتاب وزارت ارشاد چاپ کرده و به نام آثار منتخب جشنواره‌های کتاب ایران اشاره کرده بود و در آن علاوه بر جوایز پرشمار دولتی به دو سه جایزه خصوصی از جمله جایزه مهرگان ادب هم اشاره شده بود. نقطه ضعف عمده نمایشگاه هم علاوه بر ازدحام و شلوغی همه‌ساله، کم‌لطفی و کم‌توجهی به ناشران کودک و نوجوان بود که غرفه‌های‌شان در محوطه باز نمایشگاه و زیر چادر برپا شده بود. با توجه به گرد و غبار اردیبهشت‌ماه ناشران هر ساعت مجبور به پاک کردن خاک روی کتاب‌ها بودند در حالی که بحق مناسب‌ترین مکان نمایشگاه باید به کودکان اختصاص یابد و زیباترین شیوه برای ترویج کتابخوانی در نسل آینده ایران فراهم شود.
منبع: ایسنا
