نزدیکترین قرار ملاقات با خداوند!

قوانین و احکام اسلامی بر پایه ی زندگی اجتماعی طرح ریزی شده است چرا که انسان موجودیست اجتماعی. تناسب فرامین و دستورات الهی با مقتضیات انسانی، لازمه ی آخرین شریعت آسمانی و دینی منتخب است. نهی از عزلت نشینی و دوری گزیدن از اجتماع از خصائص این دین الهی است.

پیامبر گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) پیوسته از این کار نهی می کردند و می فرمودند: «وَ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله‏ أَنَّهُ نَهَى عَنِ التَّرَهُّبِ قَالَ لَا رَهْبَانِیَّةَ فِی الْإِسْلَام‏: (دعائم الاسلام، نعمان بن محمد مغربی، ج2، ص193، ح701)در اسلام رهبانیتی نیست» دوری گزینی از اجتماع امری ناشایست از سوی رساننده ی وحی و بزرگترین ترجمان آیات الهی دانسته شده است.
اما با این همه، گاه در پاره ای از امور در میان سفارشات این دین الهی توصیه به خلوت کردن با خود و خدای خود دیده می شود. اگرچه به ظاهر این قبیل سفارشات با دیگر فرامین الهی ناسازگار به نظر می رسد اما به واقع این قبیل توجهات مرهون جامع نگری این دین منتخب است.

هرچند ظهور و بروز بسیاری از فضائل و رذائل اخلاقی در بستر اجتماعی محقق می شود و بدون حضور در اجتماع اغلب خوبی ها و بدی ها جایگاهی ندارند اما در بسیاری از موارد همین حضور مداوم فرد در هیاهوهای زندگی اجتماعی او را از پرداختن به خود و حسابرسی اعمال و رفتارش باز می دارد. غالبا افراد به سبب گرفتار شدن در امور روزمره، از آنچه باید باشند و بدان چه باید برسند غافل می شوند.

اما فرامین شریعتی که مقصد و مقصودش سعادت دنیوی و اخروی انسان هاست باید به گونه ای باشد که در کنار فراهم آوردن بستری برای ظهور و بروز فضائل انسانی بستری دیگر فراهم آید تا شخص از خویشتن خویش غافل نگردد و هدف از زندگیش را فراموش ننماید و چه زیباست آن هنگام که تمامی این ابعاد در کنار هم جمع می گردد و زندگی سعادتمندانه ای رقم می خورد.

دین مبین اسلام در کنار تمامی قوانین و احکامی که برای حضور فرد در اجتماع قرار داده است و در کنار نهی هایی که برای کناره گیری دائمی فرد از اجتماع بیان داشته است در جایی دیگر به تناسب امر به کناره گیری از اجتماع برای مدتی کوتاه فرمان می دهد.

آن هنگام که به شب زنده داری ترغیب می نماید «وَ مِنَ اللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نافِلَةً لَكَ عَسى‏ أَنْ یَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقاماً مَحْمُوداً؛ و پاسى از شب را زنده بدار، تا براى تو [به منزله‏] نافله‏اى باشد، امید كه پروردگارت تو را به مقامى ستوده برساند»(سوره اسراء، 79) و آنجا که سفارش به حضور در مساجد و خلوت با خدای خویش می نماید.
اعتکاف و حضور در مساجد فرصتی است کوتاه برای رهایی از امور روزمره ی زندگی و حسابرسی اعمال و رفتار خویش. بازخوانی صحیفه ی وجودی و مرور فضائل و رذائل اخلاقی نیازمند تعمق و تفکر است و لازمه ی چنین بازنگری و دقتی حضور در مکانی آرام و بی دغدغه است.

چه زیباست هنگامه ی حسابرسی، حضور در مکانی که متعلق به پرودگار است تا بنده ی گنهکار با پی بردن به گناهان خویش به پروردگارش پناه آورد و از او آمرزش طلبد آن هم از جایی که نزدیک ترین مکان به رب الارباب است و علاوه ی بر آن از آنجایی که منسوب به ذات مقدس پروردگار است مکانی است پاک و مقدس و پاک کننده ی بنده ای توبه کار.

آری مساجد خانه های خداوند بر روی زمین هستند و خداوند خانه هایش را برای پناه آوردندگان و معتکفان پاک گردانده است. چنانکه پرودگار کعبه را برای معتکفان پاک گرداند: «وَ إِذْ جَعَلْنَا الْبَیْتَ مَثابَةً لِلنَّاسِ وَ أَمْناً وَ اتَّخِذُوا مِنْ مَقامِ إِبْراهیمَ مُصَلًّى وَ عَهِدْنا إِلى‏ إِبْراهیمَ وَ إِسْماعیلَ أَنْ طَهِّرا بَیْتِیَ لِلطَّائِفینَ وَ الْعاكِفینَ وَ الرُّكَّعِ السُّجُود؛( سوره بقره، آیه125)
و چون خانه [كعبه‏] را براى مردم محل اجتماع و [جاى‏] امنى قرار دادیم، [و فرمودیم:] «در مقام ابراهیم، نمازگاهى براى خود اختیار كنید، و به ابراهیم و اسماعیل فرمان دادیم كه: «خانه مرا براى طواف‏كنندگان و معتكفان و ركوع و سجودكنندگان پاكیزه كنید.»
نبی مکرم اسلام(صل الله علیه و آله و سلم) به اعتکاف اهتمام ویژه داشت چنانکه در حدیثی از امام صادق(علیه السلام) آمده است: «عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ كَانَتْ بَدْرٌ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ فَلَمْ یَعْتَكِفْ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله)  فَلَمَّا أَنْ كَانَ مِنْ قَابِلٍ اعْتَكَفَ عَشْرَیْنِ عَشْراً لِعَامِهِ وَ عَشْراً قَضَاءً لِمَا فَاتَه ؛ (کافی، محمد بن یعقوب کلینی، ج 4، ص 175، ح2)
جنگ بدر در ماه رمضان واقع شد و پیامبر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ نتوانست [در آن سال] معتکف شود، پس در سال آینده بیست روز اعتکاف کرد، ده روز برای همان سال و ده روز بابت قضای سال گذشته».
دهه ی آخر ماه مبارک رمضان و ایام البیض هر ساله؛ فرصتی است که از سوی شارع مقدس نهاده شده تا افراد با کناره گیری از اجتماع و قرار گرفتن در محیطی پاک و آرام به بازنگری اعمال خود بپردازند و بکوشند تا در این مدت علاوه بر پاک سازی نامه ی اعمالشان به واسطه ی توبه و استغفار؛ خود را برای حضوری پویا و موثر در جامعه آماده سازند.

زینب فیاضی                 

کارشناس ارشد تفسیر         
بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان

مطالب مرتبط:

اعتکاف میعادگاه ره‎یافتگان

پیام اساسی در اعتکاف چیست؟ 

اعتکاف، اعتصابی در برابر بت های درون