ایرانی ها از چه زمانی صاحب هتل شدند؟
تاریخ ورود مدرنیته به ایران به دوره قاجار باز می گردد. این مدرنیته در عرصه های مختلفی مانند ادبیات و شعر و هنر نمود یافت. شهر نیز از این جریان بر کنار نبوده و چهره اش دگرگون شد.
این دگرگونی با تکوین فضاهای جدیدی در بطن شهر به وقوع پیوست و تلفیقی از سنت و مدرنیته را در عرصه آن رقم زد. فضاهایی چون خیابان و راستۀ تجاری، میدان، هتل ها، تماشاخانه و عناصری چون تراموای اسبی، سنگفرش خیابان، چراغ برق معابر همه حکایت از مدرن شدن شهر ایرانی دارد.این مدرنیته در شهر تهران پا به عرصه وجود نهاد.
روزی بود، روزگاری بود، راهی بود، رباطی بود؛ از هر آن کس هم که سراغ سازنده‌اش را می‌گرفتی، غالباً پاسخ‌ات دو کلمه بیش نبود: شاه‌عباس! بی‌سببی هم نبود چندان این پاسخ یکسان خلایق؛ چرا که آن سلطان بیشترین رباطها را ساخته بود و همین کمیّت چشمگیر، آن پاسخ را موجب می‌آمد. رباطها، یا به دیگر عبارت: کاروانسراها، به همه جای ایران زمین قامت افراشته بودند؛ اکثراً با ساختار و مصالحی که طی هزاران سال تاریخ از دست نسلی به دیگر نسل منتقل و به ارث رسیده بود. هم پناه ایمن مسافران بود، هم بارانداز کاروانها و امتعه. حیاطی داشت، غالباً وسیع و درندشت با سکویی برآمده در مرکز، حجره‌ها و اتاقهایی به پیرامون، گه نیز دالانی با چندین حجره و دکان و هریک مختص تاجر و تجارتی؛ می‌شد که مهتابی و بهار خوابی هم داشته باشد، که غالباً داشت، و همچنین در و دروازه و چفت و بستی استوار، سدّ راه شبروان و حرامیان. سالیان آزگار، این سان رباطها بر پهنه این خاک سر برآوردند، در جوار طرق، حول و حوش دروازه‌های بلاد، شوارع و معابر بازارها. راه دور چرا؟ در همین تهران خودمان به روزگاران پیشین، فی‌المثل: عصر ناصری و مظفری، شمارشان در خور بود و بنایشان برجا و استوار.
در اوان سلطنت ناصری، سنه 1269 هجری قمری، تنها در یک محله عودلاجان شانزده باب کاروانسرا وجود داشت و در محله بازار هفده باب و در بیرون دروازه‌ها یازده باب؛ هر یک نیز واجد چندین و چند حجره و دالان، به عنوان مثال: کاروانسرای زرگرها هفده باب دکان و ده دکه داشت؛ کاروانسرای آقا احمد، که دست جناب شیخ عبدالحسین بود، هفتاد و هفت باب؛ کاروانسرای دولت سیصدو شصت و هفت باب؛ و ...
همین شمار کاروانسرا در عهد مظفری، به یکصد و هشتاد و شش باب بالغ گردید که پنجاه و دو باب آن در محله دولت، بیست و چهار باب در سنگلج، شصت باب در بازار، بیست و سه باب در چال میدان و بیست و هفت باب در عودلاجان واقع بود.
این چنین بود و این چنین هم ماند تا زد و سلطان صاحبقران را سودای سفر فرنگستان به سر افکندند؛ سه باری رفت و گشت و دید، تحفی نیز مصحوب موکب همایون آورد از آن دیاران، از جمله یکی هم «هتل»؛ که «گراند هتل»اش نخست به قزوین افتاد و بعد انزلی و بعد و بعد هم زنجیره‌ای از هتلهای امین‌السلطان به شارع جدید قم و تهران.
یک دو تن فرنگی مقیم نیز در این حیص و بیص شبه پانسیونی داشتند به حول و حوش عودلاجان که در عوالم خویش «هتل»اش می‌گفتند، امّا جز منزلی دو اشکوبه با انگشت شماری اتاق بیش نبود. تا اینجای ماجرا، این هتلها بیشتر باب طبع ایرانیان بود و نه چندان دلچسب فرنگیان. مشروط که در رسید و عصر احمدشاهی آمد و بعد هم رضاخان ماکسیم جست زد بر سریر سلطنت، سیر بنای هتلها به مسیری دیگر سان افتاد و معیارهای سازگانش هم «تجدد» بود در تمامی ابعاد و غایت ایشان هم صد البته «جلب انظار خارجه» و انگیختن حیرت در فرنگان تا سرانگشت به دندان گزند و زیر لب نجوا کنند که «عجب این شهر قشنگه، عین شهر فرنگه!» ماحصل آن که این خطه کهن نیز در عداد «ممالک متمدنه» در آید و «اعلیحضرت همایونی»اش هم سری در آورد در سرهای تجدد مآبان پهنه گیتی تا جملگی رطب‌اللسان شوند و به رهبری مستشرقین نان و نمک خورده آن سرود سر دهند که «از پهلوی شد ملک ایران صد ره بهتر زعهد باستان....»
این ماجرای ساخت هتل ها یکی از تبعات و آثار سفرهای خارجی ناصرالدین شاه به فرنگ، دیدن هتلهای مجلل کشورهای اروپایی و عزم و تصمیمش بر ایجاد چنین اقامتگاههایی در تهران و سایر شهرهای پایتخت بود.
تاریخ و تمدن,اولین هتل مدرن ایران در دوره قاجار ،گراند هتل قزوین دومین مهمانخانه شهر قزوین و همچنین از اولین نمونه‌های هتل به شیوه مدرن و اروپایی است که در سال‌های پایانی دوره قاجاری ساخته شد.این بنا در حوالی سال‌های ۱۲۹۹ تا ۱۳۰۰ توسط ارباب برزوی شاپور پارسی که بعدها به مهر شاهی تغییر نام داد بنا شد محل بنا در شرق خیابان پیغمبریه و در قسمت غربی ارگ صفوی می‌باشد و بنا در زمینی به مساحت ۳۰۰۰ متر مربع ساخته شده است و در سمت خیابان در دو طرف در ورودی چند مغازه داشته‌است.
فرآوری: طاهره رشیدی بخش تاریخ ایران و جهان تبیان
منابع : جام جم / انسان شناسی و فرهنگ / ویکی پدیا
