یادی از درگذشتگان نامدار سال ۹۳

از باستانی پاریزی تا مشفق‌کاشانی

سال 1393 در حالی به پایان خود نزدیک می‌شود که برخی از همراهان خود از باستانی‌پاریزی و مشفق‌کاشانی گرفته تا احمد بیگدلی و سیمین بهبهانی را از دست داده‌ایم.

روزهای پایانی سال فرصتی برای یاد کردن از درگذشتگانی است که چندی پیش با ما بودند و برای فرهنگ و ادب کشورمان عمر خود را سپری کرده‌اند و سپس چشم از جهان فرو بستند. اما آثاری که خلق کردند برای همیشه یادشان را در دل‌ها زنده نگاه خواهد داشت؛ هر چند با مرگ‌شان حوزه فرهنگ و ادب کشورمان سیاهپوش شد، اما نگاشته‌ها و سروده‌هایشان میراثی ماندگار برای حال و آینده خواهد بود.

محمدابراهیم باستانی پاریزی
محمدابراهیم باستانی پاریزی مورخ، نویسنده، پژوهشگر، شاعر، موسیقی‌پژوه و استاد بازنشسته دانشگاه تهران، صبح سه‌شنبه، 5 فروردین 93 در سن 89 سالگی درگذشت.

وی کار خود را از سال 1338 در دانشگاه تهران با مدیریت مجله داخلی دانشکده ادبیات شروع کرد و تا سال 1387 استاد تمام‌ وقت آن دانشگاه بود و رابطه تنگاتنگی با این دانشگاه داشت.
به جز نگارش کتب و مقالات، باستانی پاریزی شعر هم می‌سرود و اولین شعر خود را در کودکی در روستای پاریز و در آرزوی باران سروده بود. وی منتخبی از شعرهای خود را در سال 1327 در کتابی به نام «یادبود من» به چاپ رسانده‌ است.

مصطفی فرض‌پور ماچیانی
استاد فرض‌پور ماچیانی پس از تحمل شش ماه بیماری به دلیل عارضه سرطان درگذشت. وی در سال 1320 در ماچیان متولد شد، دوره شش ساله ابتدایی را در ماچیان و کلاس هفتم و هشتم را در رحیم‌آباد و نهم و دهم را در رودسر و یازدهم و دوازدهم (پنج و شش ادبی) را در دبیرستان داریوش لنگرود گذراند و در سال 1340 مقام نخست رشته ادبی گیلان را در بین تمام دانش‌آموزان به دست آورد.
پس از انقلاب مدتی در دانشگاه گیلان و دانشگاه علوم پزشکی و آموزشکده چمران تدریس کرد؛ در سال 1368 به سمت معاون آموزشی و دانشجویی دانشگاه آزاد اسلامی رشت منصوب شد و تا سال 1373 این همکاری ادامه داشت.

فرض‌پور، مولف کتاب «دستور زبان فارسی» است که از سال 76 در دانشگاه تدریس می‌شود؛ وی همچنین جزء هیئت مولفان «دائرةالمعارف تشیع» بود و مقالاتی از وی در این مجموعه منتشر شده است.

محمود کاشی‌چی
محمود آقاجان‌زاده کاشی‌چی، مدیر سابق انتشارات گوتنبرگ و موسس بازارچه کتاب در محدوده خیابان انقلاب است که صبح روز دوشنبه، 15 اردیبهشت در سن 92 سالگی بر اثر سکته درگذشت.
«شاهنامه» معروف تصحیح محمد عثمانف از جمله کتاب‌های معروفی است که محمود کاشی‌چی به ایران آورد. این کتاب تا سال‌های سال مرتب در ایران تجدید چاپ می‌شد.

محمدحسین توسی‌وند
محمدحسین توسی‌وند پزشک صاحب‌نام ایرانی و بنیانگذار بنیاد فردوسی متولد 1315 از روستای پاژ بود. وی سال‌ها برای بزرگداشت مقام فردوسی در ایران و خارج از کشور با برگزاری برنامه‌های گوناگون عشق و علاقه خود را به این شاعر بلندآوازه ایران نشان داد. وی در چند سال اخیر به دلیل بیماری کمتر در این گونه مراسم شرکت می‌کرد و امور بنیاد را به استاد نام‌آورعرصه شاهنامه‌پژوهی خالقی‌مطلق سپرده بود که پس از درگذشت وی، به طور رسمی ریاست بنیاد فردوسی به استاد جلال خالقی‌مطلق واگذار شد.
قلب این شاهنامه‌پژوه و پایه‌گذار بنیاد فردوسی در شامگاه 25 اردیبهشت 1393 همزمان با روز ملی بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی از تپش ایستاد.

منوچهر درفشه
منوچهر درفشه از پیشکسوتان هنرهای تجسمی و تصویرگر کتاب‌های درسی 27 تیرماه در 74 سالگی بر اثر سکته قلبی درگذشت. وی در سال‌های اخیر به بیماری سرطان روده دچار شده بود.
وی یکی از تصویرگران قدیمی ایران به شمار می‌رود که مدتی مسئولیت تصویرسازی کتاب‌های درسی را برعهده گرفت. از جمله تصویرسازی روایت منظوم «روباه و خروس» که با کودکی نسل‌های مختلفی پیوند خورده، کار اوست. درفشه همچنین تصویرگری برخی کتاب‌های سیدمهدی شجاعی را برعهده داشته است.
نام منوچهر درفشه را از جلد کتاب‌های دبستان می‌شناسیم، مردی که تمام عمر خود را صرف رنگین کردن این کتاب‌ها کرد.

احمد بیگدلی
احمد بیگدلی 26 شهریورماه در حالی که برای داوری یک جشنواره ادبی در شهرکرد حضور داشت، بر اثر حمله قلبی در سن 69 سالگی درگذشت و برای همیشه با جهان ادبیات وداع کرد.
احمد بیگدلی 26 فروردین 1324 در اهواز به دنیا آمد و از دهه شصت تاکنون، کتاب نوشته است. رمان «اندکی سایه» او توانست جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران را برای وی به ارمغان آورد.

زنده‌یاد بیگدلی دارای تحصیلات دانشکده هنرهای دراماتیک بود. برخی از کتاب‌های منتشر شده وی عبارتند از؛ «شبی بیرون از خانه» سال 1374، «من ویران شده‌ام» سال 1381، «اندکی سایه» سال 1385، «آنای باغ سیب» سال 1386، «آوای نهنگ» و «زمانی برای پنهان شدن».

مهدی تعجبی
مهدی تعجبی که تخلص آواره همدانی را برای خود برگزیده بود در سال 1319 در شهر همدان به دنیا آمد و 27 آبان‌ماه رحلت کرد. وی در دوران پیش از پیروزی انقلاب اسلامی به علت مبارزه و مخالفت با رژیم ستمشاهی تحت تعقیب ساواک قرار گرفت.
چاپ یکی از اشعار انتقادآمیز این شاعر نسبت به وضعیت حجاب و ترویج فرهنگ برهنگی دردوران طاغوت در روزنامه «توفیق» پیش از پیروزی انقلاب اسلامی سبب شد تا ساواک وی را تحت تعقیب قرار دهد.
مرحوم آواره همدانی از جمله شاعرانی است که در حوزه شعر حماسی و مذهبی اشعار زیادی سروده است و از جمله شاعران مدیحه‌سرای کشور محسوب می‌شد. مجموعه اشعار و نوحه‌های مذهبی این شاعر با عنوان آواره در کتابی توسط انتشارات آرام‌دل به چاپ رسیده است.

مشفق کاشانی
عباس کی‌منش ملقب به مشفق کاشانی 28 دی‌ماه در حالی که در یک محفل ادبی حضور داشت، پس از خواندن رباعی‌های خود، دعوت حق را لبیک گفت. وی در سال 1304 در شهر کاشان زاده شد. مشفق کاشانی تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در همین شهر و تحصیلات دانشگاهی را در دانشگاه تهران به پایان برد. از او ده‌ها مجموعه شعر چون «سرود زندگی»، «سراب آفتاب»، «آذرخش»، «آیینه خیال»‌ و ... منتشر شده است.

رهبر معظم انقلاب در خصوص مشفق و شعرهایش عقیده دارند که «علاوه بر جنبه‌ شعری محض، دو خصوصیّت دیگر هم در آقای مشفق هست که قابل توجّه است: یکی این‌که شعر ایشان در خدمت هدف‌های دینی و هدف‌های انقلابی است. از اوّل انقلاب شعر ایشان، چه شعر مذهبی و به اصطلاح شعر آیینی‌ و چه شعرهایی که درباره‌ مسائل انقلاب گفتند، همه‌ مفید و اثرگذار است. وقتی که دشمن و بعضی از دوست‌های نادان سعی می‌کنند فضاها را تیره و تار جلوه بدهند، می‌گوید اگر هوش و گوشی وجود دارد، این‌جا پنجره‌ها باز است. نکته‌ دوّم شخصیّت ایشان است. انسان محترم و آراسته به اخلاق خوب محسوب می‌شوند. ما در طول این حدود سی و چند سال که با ایشان آشنا هستیم، همیشه این رفتار را از ایشان ملاحظه کردیم...»

ابوالقاسم علمی
ابوالقاسم علمی، مدیر انتشارات جاویدان 1304 خورشیدی زاده شد و در سن 90 سالگی پس از عمری تلاش در حوزه چاپ و نشر چشم از جهان فرو بست. این انتشارات علاوه بر کتاب‌های دیگر، به چاپ قرآن با ترجمه مهدی الهی‌قمشه‌ای نیز می‌پرداخت.

صالح عاصم کفاش اردبیلی
استاد عاصم متولد 13 دی‌ماه 1320 در یکی از محلات هنرپرور اردبیل به نام «جمعه مسجد» چشم به جهان گشود و از سال گذشته با بیماری سرطان دست و پنجه نرم می‌کرد که 14 اردیبهشت‌ماه دار فانی را وداع گفت.
مرحوم عاصم تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در دبستان سنایی و دبیرستان صفوی به پایان رساند و در سال 1353 به دانشسرای عالی تهران راه یافت و پس از آن به شغل معلمی در دبیرستان‌های اردبیل مشغول شد و سرودن شعرهای آئینی به زبان ترکی آذری و فارسی را در کارنامه خود دارد.
اسفندماه سال گذشته نیز آئین نکوداشت باشکوهی برای این شاعر مردمی که به دو زبان ترکی و فارسی اشعار ارزشمندی از جمله «قانلی سحر»، «یارالی دورنا»، «نیسگیللی گولوشلر» و «سوزلو گوزلر» دارد، با حضور میهمانان داخلی و خارجی برگزار شد.

در پایان درود و رحمت می‌فرستیم به روان پاک درگذشتگان و دعا می‌کنیم تا روح‌شان در جوار حق آرام گیرد و این بیت از سعدی را با خود زمزمه می‌کنیم که «سعدیا مرد نکونام نمیرد هرگز/ مرده آنست که نامش به نکویی نبرند».