تبیان، دستیار زندگی
پرسش: من یک مشکلی دارم اونم اینه که همیشه کوتاه میام! حتی وقتی من مقصر نیستم دوست ندارم طرف مقابلم ازم ناراحت بشه. به علاوه مشکل عمده تر اینه که نمیتونم نه بگم! ممنون میشم کمکم کنید.
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

قاطعانه ابراز وجود کنید!

براساس اینکه افراد چگونه به حریم شخصی خود و دیگران احترام می گذارند سه سبک ارتباطی تعریف شده است که عبارتند از: سبک ارتباطی سلطه پذیر، جرات مندانه و پرخاشگرانه.

تنظیم: گل محمدی - مرکز مشاوره
مهارت نه گفتن

پرسش: من یک مشکلی دارم اونم اینه که همیشه کوتاه میام! حتی وقتی من مقصر نیستم دوست ندارم طرف مقابلم ازم ناراحت بشه. به علاوه مشکل عمده تر اینه که نمیتونم نه بگم! ممنون میشم کمکم کنید.

عدم توانایی شما در داشتن رفتاری قاطعانه و ابراز وجود با عدم توانایی نه گفتن در یک راستا قرار دارد. واقعیت این است که ما باید قاطعیت داشته باشیم و این ویژگی به عنوان یک مهارت برای هر فردی ضرورت دارد اما داشتن قاطعیت و یا رفتاری مبنی بر ابراز وجود به معنای جنگیدن یا جدل با دیگران و یا آزرده کردن آنها نیست. شما باید خواسته های خود را بشناسید و به آنها احترام بگذارید و به دست آوردن چنین مهارتی به تمرین و گذر زمان نیاز دارد.


در برقراری ارتباط با دیگران نکته ای که باید همیشه مدنظر باشد، احترام به حریم شخصی دیگران است، هر فردی برای خود حریمی دارد که فضای شخصی و محدوده قلمرو او را تشکیل می دهد و دوست ندارد کسی بدون اجازه وارد آن شود.

براساس اینکه افراد چگونه به حریم شخصی خود و دیگران احترام می گذارند سه سبک ارتباطی تعریف شده است که عبارتند از: سبک ارتباطی سلطه پذیر، جرات مندانه و پرخاشگرانه و هر کدام دارای خصوصیاتی به شرح ذیل می باشد:

1. افراد سلطه پذیر، افرادی هستند که اعتماد به نفس پائینی دارند، به حقوق فردی خود بی توجه هستند، افکار و عقاید و احساسات خود را بیان نمی کنند و اگر بخواهند بیان کنند آنقدر مودبانه و با تُن صدای پایین بیان می کنند که جدی تلقی نمی شود. بدون اینکه لازم باشد پوزش می طلبند و بیشتر از جملات “ممکنه اشتباه کنم” و یا “شما بیشتر تجربه دارید” و… استفاده می کنند و به ظاهر، افراد متواضع و صبورند ولی در باطن از اینکه توسط دیگران مورد سوءاستفاده قرار می گیرند ناراحتند و به جای اقدام، شکوه و شکایت می کنند.


2. افراد پرخاشگر، افرادی هستند خودخواه با تن صدای بلند و تند و نیش دار، افرادی که به حقوق دیگران بی توجه هستند و برای جلوگیری از رنجش خود، دیگران را می رنجانند، ذهنشان بسته است و عقاید دیگران را نمی پذیرند، حریم خصوصی دیگران را رعایت نمی کنند، قدرت طلبند و حالت بدنی خشک و بدون انعطاف دارند و بیشتر از کلمات حتما، باید و …استفاده می کنند.


البته بین دو سبک ارتباطی بالا یک رابطه چرخشی وجود دارد یعنی فرد سلطه پذیر به علت پایمال شدن حقوقش، خشم زیادی را در خود انبار می کند که روزی همچون آتشفشان فوران نموده و تبدیل به پرخاشگری می شود و بعد از آن به علت احساس گناه شدید دوباره به سمت رفتار سلطه پذیر معمول خود برمی گردد. افراد پرخاشگر نیز در مرحله ای از تنش شدید، تسلیم می شوند و به افراد سلطه پذیر تبدیل می شوند که این حالت نیز موقتی است.

3. و اما افراد جرات مند دارای خصوصیات زیر می باشند:
داشتن نگرش مثبت نسبت به خود و دیگران، احترام گذاشتن به حقوق خود و دیگران، ابراز احساسات و عقاید خود، عمل مدار بودن، پذیرفتن مسئولیت اعمال و تصمیم های خود، داشتن روحیه انعطاف پذیر، داشتن روابط سالم و صمیمانه با دیگران، اعتماد به نفس بالا و تن صدای محکم و استوار و مهم تر اینکه این افراد تمایل دارند موقعیت ها “برنده-برنده” باشد نه همیشه “برنده-بازنده”. یعنی گاهی حاضرند که در موقعیت خاص بازنده باشند تا هدف تحقق یابد. به طور مثال یک فرد جرات مند در مقابل یک فرد پرخاشگر در موقعیتی خاص سکوت می کند تا فرد مقابل خلع سلاح شود.

گاهی در محیط کار مدت زمان بیشتری می ماند تا کار خاص محوله انجام شود، حتی اگر از تفریحش دست بکشد. این فرد به ظاهر بازنده است ولی با آگاهی این شرایط را می پذیرد. یکی از دلایلی که ما را به دام عدم جرات ورزی می کشاند، آگاه نبودن از حقوق شخصی خود و باورهایی است که از کودکی در ذهن ما ایجاد شده است. مانند اینکه من اگر نظر خود را بیان کنم با دیگران دچار تضاد می شوم، من حق ندارم دیگران را ناراحت کنم، “اگه ناراحت بشه چی؟” نمی توانم به کسی نه بگویم و چون می خواهم فردی مودب و مفید باشم تسلیم تمنای دیگران می شوم. در صورتیکه افراد جرات مند به حقوق خود و دیگران احترام می گذارند و نمی گذارند دیگران از آنها سوءاستفاده کنند و در عین حال نیازهای دیگران را درک می کنند. بنابراین صادقانه افکار و احساسات خود را بیان می کنند.

در برقراری ارتباط با دیگران نکته ای که باید همیشه مدنظر باشد، احترام به حریم شخصی دیگران است.

اما چگونه در شرایط مختلف رفتار و ارتباط جرات مندانه داشته باشیم:
به عنوان مثال، در برابر درخواست غیر منطقی دیگران می توانیم اینگونه عکس العمل داشته باشیم:
ای کاش می توانستم ماشینم را به شما بدهم(ارائه بازخورد مثبت) اما از چند هفته پیش برنامه ریزی کرده ایم که آخر هفته به مسافرت برویم (بیان دلیل رفتار)، متاسفم(اعلام تصمیم).
در زمان درخواست کردن، منطقی بودن درخواستمان را بررسی کنیم، توانایی طرف مقابل را برای اجابت و مناسب بودن زمان و مکان آن ارزیابی کنیم و بعد مشکل و وضعیت موجودمان را بیان کنیم به طور مثال: “من سرم خیلی درد میکنه، ممکنه کمی آرام تر صحبت کنید؟”.

در مواجهه با رفتارهای بی ملاحظه دیگران نیز باید رفتار جرات مندانه ای داشته باشیم که می تواند شامل عمل ساده ابراز عقاید شخصی باشد مثلاً وقتی کسی صحبت ما را قطع کرد می توانیم بگوئیم: ببخشید دوست داشتم حرفهایم را تمام کنم. و یا رفتار جرات مندانه همدلانه (به رسمیت شناختن موقعیت و احساس طرف مقابل) در مورد مثال قبل می توانیم بگوییم “می دانم مایلید نظرتان را مطرح کنید اما ای کاش اجازه می دادید حرفم تمام شود.” و همینطور می توانیم از رفتار و ارتباط توام با جرات مندی افزایشی استفاده کنیم به این معنی که با کمترین مقدار جرات مندی شروع می کنیم و اگر طرف مقابل بی تفاوت بود به تدریح بر جرات مندی خود می افزاییم. مثلا در مقابل فروشنده ای که با اصرار می خواهد جنس خود را بفروشد اینگونه می گوئیم:۱- “نه، من هیچکدام از آنها را نمی خواهم.” ۲- “نه، گفتم که قصد خرید این جنس را ندارم.” ۳- “دوبار گفتم نه، از شما می خواهم این قدر اصرار نکنید.”


در پایان یادآور می گردد رعایت نکات زیر ما را در برقراری ارتباط موثر کمک می کند:
- با محبت کردن به دیگران و هر نوع سرمایه گذاری عاطفی، حساب بانک عاطفی مان را پر می کنیم و دید مثبتی نسبت به ما در دیگران ایجاد می شود و اگر زمانی رفتاری جرات مندانه در مقابل افراد داشته باشیم با حالت دفاعی آنها مواجهه نخواهیم شد.
- مسائل را نه تنها از زاویه دید خود بلکه از زاویه دید شخص مقابل هم ببینیم. من می توانم نظرات دیگران را بپذیرم و در عین حال نظر خود را نیز بیان کنم.
- انسان جرات مند راه های مختلفی را برای رسیدن به هدفش امتحان می کند.
- شاید رفتار جرات مندانه و بیان عقاید و احساساتمان به نتیجه ای نرسد ولی باعث می شود ما خودخوری نکنیم که رفتارمان به پرخاشگری و سلطه پذیری تبدیل شود و درعین حال این رفتار، بذری است که می کاریم و می توانیم منتظر شکوفایی آن در آینده باشیم.
- اگر در شرایطی خاص مجبور به رفتار پرخاشگرانه شدیم باید آگاهانه باشد و خود، آگاه باشیم که فقط در این فضای خاص از این روش استفاده می کنیم و سبک غالب ما نیست.
ما حق داریم تا حدودی از دیگران متوقع باشیم البته توقعات ما باید در حد توان فرد مقابل باشد.
ما حق داریم درخواست های دیگران را بررسی کنیم.
ما حق داریم درخواست های ناروای دیگران را رد کنیم.
ما حق داریم اشتباه کنیم و از دیگران درس بگیریم.

برای ابراز وجود می‌توان از تماس چشمی و نگاه قدرتمند استفاده کرد. افرادی که در زمینه ابراز وجود مشکل دارند، از برقراری تماس چشمی دوری می‌کنند و خیلی کم این ارتباط چشمی را ایجاد می‌کنند.
نوع نشستن و ایستادن، قدرت نسبی اشخاص را تغییر می ‌دهد. برای دفاع از خود روی پای خود به عبارتی سر پا بایستید و حرفتان را بزنید. قرار دادن بدن در حالت قائم و قرار گرفتن رو در رو با شخص مخاطب، میزان ابراز وجود شما را افزایش می ‌دهد.

در حالتی قرار بگیرید که به شما احساس قدرت دهد و این حس را به مخاطب شما منتقل کنید بطوری که او نیز قدرتمندی شما را درک کند. مراقب حالات صورت خود نیز باشید. چهره خود و خطوط آن را جدی نمایش دهید و توانمند جلوه کنید. سر خمیده به پائین، شانه‌های افتاده و بدن جمع شده، چشم‌هایی خیره به زمین، ناتوانی شما را نمایش می ‌دهد.

بلندی و لحن صدای شما، اثرات فزاینده در ابراز وجود شما دارد. طرز استفاده از صدا در برقراری روابط موثر بسیار مهم است. روان صحبت کنید. بلند صحبت کنید و قاطعیت خود را در صدایتان به نمایش بگذارید.

در ابراز وجود کردن، توجه به پیام گوینده نیز ضروری است. باید ببینید طرف شما دارد درباره چه موضوعی صحبت می کند. نکات مهم صحبت او چیست و روی چه چیزهایی تاکید بیشتری دارد. شاید مقصود او چیز دیگری باشد.


مشاور: کهتری
منبع: پرسش و پاسخ های عمومی مرکز مشاوره
جهت دریافت مشاوره از مشاوران ما اینجا کلیک کنید.