نقاشیخط پردرآمد شده است
علی تن متولد 1350 کازرون است، کارشناسی و کارشناسی ارشد نقاشی را به ترتیب از دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران و دانشگاه تربیت مدرس دریافت کرد و دانش آموخته انجمن خوشنویسان ایران است.
وی تاکنون داوری در جشنوارهها و مسابقههای مختلف ملی و بینالمللی را در ایران بر عهده داشته و شرکت در 150نمایشگاه گروهی داخلی و خارجی نیز از جمله فعالیتهای هنری وی محسوب میشود. علی تن معاونت مرکز هنرهای تجسمی، مسئولیت امور نگارخانههای تهران، رئیس فرهنگسرای خاوران، تدریس در دانشگاه علامه طباطبایی و انجمن خوشنویسان ایران و ریاست اداره ارشاد تهران و... را در کارنامه فعالیتهای هنری و اجرایی خود دارد.با توجه به فعالیت این هنرمند نقاش و خطاط و نیز سبک نقاشیخط وی و تجربهاش در فضای خوشنویسی مدرن گفتوگویی با وی انجام دادهایم تا از دیدگاههای علی تن درباره وضعیت نقاشیخط و خوشنویسی آگاه شویم.
وضعیت و جایگاه خوشنویسی در هنر معاصر ایران کجاست؟
امروزه خوشنویسی دارای رویکردهای متفاوتی است و تنها به آنچه به عنوان خط سنتی یا مدرن میشناسیم، محدود نیست. یعنی از این هنر در فضاهای معماری، هنر مدرن، بناهای اسلامی، فلزکاری، طلاسازی و نقرهسازی و کوبی و... میتوان استفاده کرد همانطور که تاکنون هم استفاده شده است و بارزترین آن به کارگیری در کتابت به شکل نسخ، کوفی، نستعلیق و غیره در کتابت قرآن کریم و ادبیات است.
همچنین خطوط مدرن و خوشنویسیهای خارج از سنت جایگاه خود را دارند که پس از انقلاب اسلامی ایران نیز رو به پیشرفت بوده است که این موضوع را میتوان به شکل مستند در عملکرد و تعداد خطاطان چه به لحاظ کمی و چه به لحاظ کیفی مشاهده کرد. اما تنها ایرادی که میتوان به این بخش گرفت، بخش خلاقیتهای هنری در فضای معاصر در این رشته هنری است که از ضعفهای انجمن خوشنویسان نیز محسوب میشود.
چرا؟
زیرا این انجمن تمرکز خود را تنها بر جنبههای سنتی خط گذاشته درحالی که امروز شاهد نوآوریهایی در فضای خوشنویسی و تلفیق آن با دیگر رشتههای هنری هستیم. بنابراین باید این بخش مد نظر انجمن قرار بگیرد.
چه شد که خوشنویسی وارد دنیای نقاشی شد، آیا نقاشیخط ریشه در مکتب سقاخانه دارد؟
ورود خط به عالم نقاشی از نیازهای جامعه به فضاهای بصری بوده است. در خصوص مکتب سقاخانه و ریشههای نقاشی خط نیز باید بگویم که برخی از کارشناسان، سیاهمشقهای دوره صفویه را به عنوان نقاشیخط میشناسند. البته جلیل رسولی، محمد احصایی و صداقت جباری در دهه 40 ه.ش. قرن حاضر قالبهای فرمی را وارد نقاشیخط کردهاند که امروزه هنرمندان زیادی در آن فرمها کار میکنند که اشتراکهایی با مکتب سقاخانه آن دهه هم دارد.
پس سیاهمشقها به گونهای یک هنر انتزاعی محسوب میشوند؟
بله، جزو هنرهای انتزاعی است. سیاه مشق دنیای عجیبی دارد. شیوه اجرا در سیاهمشق آنقدر متنوع است و در فرمهای مختلف خلق میشود که کاملاً به شکلی انتزاعی مطرح میشود. در سیاهمشق خطاط باید ترکیببندی را برای اجرا بداند تا به یک تعادل بصری در صفحه کاغذ یا بوم برسد.
امروز چه نوع خطی در هنر معاصر خوشنویسی و نقاشیخط کاربرد دارد؟
باید دقت کنیم که ما یک نقاشیخط داریم و یک خط نقاشی. یعنی خوشنویس یا هنرمندی که با رعایت قالبهای خطی، از رنگ برای خلق آثارش استفاده میکند، خط نقاشی میکشد. برخی از دوستان گرافیست و نقاش نیز قالبهای خطی برایشان مهم نیست و تنها به استفاده از خط در آثارشان استفاده میکنند که این موضوع نیاز به بررسیهای عمیق تری دارد. حال اینکه هنرمند از چه خطی استفاده کند، بستگی به سلیقه اش دارد اما به طور مثال احصایی از خط ثلث و رسولی از شکسته نستعلیق در آثارش استفاده میکند اما در مجموع روشهای بسیاری در خلق نقاشیخط وجود دارد. شیوه خوشنویسی سنتی کشیدگیها و فرم حروف است که نشاندهنده توانایی خوشنویس است، اما در شیوه مدرن فرم و ترکیببندی نیز اهمیت یافته است.
سیاه مشق دنیای عجیبی دارد. شیوه اجرا در سیاهمشق آنقدر متنوع است و در فرمهای مختلف خلق میشود که کاملاً به شکلی انتزاعی مطرح میشود. در سیاهمشق خطاط باید ترکیببندی را برای اجرا بداند تا به یک تعادل بصری در صفحه کاغذ یا بوم برسد.
خارج از مرزها، نقاشیخط ایرانی را ستایش میکنند و خریداران بیشتر راغب به پرداخت هزینه برای این نوع آثار هستند. علت چیست؟
به شخصه زیاد موافق بازار و توقعات بازاری نیستم، زیرا در این حالت هنرمند اختیار خودش را هنگام خلق آثار به دلیل سفارش کار و نیاز بازار، از دست میدهد. نقاشیخط از رشتههای پردرآمد حوزه نقاشی شده است اما هر فردی نمیتواند یک نقاش خط باشد. این امر حوزهای حرفهای است.
وضعیت هنر خوشنویسی به عنوان اصیلترین هنر اسلامی، در فضای معاصر هنر ایران به چه شکلی است؟
امروزه کاربرد خوشنویسی سنتی در فضای مدرن کمتر شده اما نمیتوان گفت کاربرد و استفاده آن رو به نیستی است، هنوز جایگاه خود را دارد.
در هنر معاصر این خوشنویسی است که بازار اقتصادی را در اختیار دارد یا نقاشیخط از جایگاه خاصی برخوردار است؟
به طور حتم نقاشیخط. امروزه قیمت یک تابلوی نقاشیخط از یک اثر خوشنویسی بالاتر است. سفارشها برای خطاطی کم شده است.
در این صورت باید به چه شکلی از هنر خوشنویسی حمایت کرد؟
به شکل ذاتی، وظیفه دولت حمایت از هنر است، حال چه این حمایت کم یا زیاد باشد در نهایت خود هنرمند است که میتواند کاری کند که جامعه وی و هنرش را بپذیرد. یعنی درست ارائه کردن اثر، پذیرش بیرونی نیز خواهد داشت. در کنار این موضوع زمینهسازی و فرهنگسازی با دست به دست هم دادن مردم، دولت و هنرمند میسر خواهد شد.
آینده خوشنویسی ایران را چگونه میبینید؟
معتقدم خوشنویسی پیشرفت خوبی تا امروز داشته است، ما چه در بحث سنتی خوشنویسی و چه در بحث نقاشیخط، و چه حوزه کیفی یا کمی نسبت به کشورهای همسایه، در جهان حرفی برای گفتن داریم به طور مثال در خط فارسی به دلیل پیوستگی در کلمات، هنرمند جای مانور و بازی دارد اما در خطاطی در شرق دور نتوانستهاند هنوز همانند ما این پیوستگیها را در آثارشان داشته باشند.
البته بعضی از هنرمندان و خوشنویسان ما نیز به بیراهه میروند، آنها مقلد محض اند و سواد بصری ندارند، از تکنیک و ایدههای دیگران استفاده میکنند که این امر به فضای هنری آسیب میرساند. در کل ما نیاز به هنرپروری داریم البته شکی نیست که مشاهده دقیق آثار پیشکسوتان نقاشیخط تأثیرات بسیار خوبی بر تجربیات هنرمندان نسلهای بعد خواهد گذاشت.
منبع: ایران / صبا موسوی