قطعنامه 588
هر چند كه در این بیانیه، «ادامه منازعه» نیز محكوم شده بود. شورا در 8 مهر 1365، بحث خود را در مورد جنگ آغاز كرد و دبیر كل، گزارش مفصّلی به شورا ارائه کرد. این بحث منجر به صدور قطعنامه 588 در تاریخ 16 مهر 1365 ش (8 اكتبر 1986 م) به اتفاق آراء شد. قعطنامه، با احساس خطر عمیق نسبت به طولانی شدن و تشدید منازعه و با یادآوری تعهدات دول در خودداری از كاربرد زور و حل صلحآمیز اختلافات، ایران و عراق را به اجرای كامل و بدون درنگ قطعنامه قبلی شورا مبنی بر آتشبس بین طرفین فرا میخواند. علت اصلی صدور این قطعنامه، بیشتر به خاطر تهدید ایران به انجام حمله سرنوشتساز به عراق است و میشود ارزیابی كرد كه این قطعنامه، آخرین اتمام حجت به طرفین و به ویژه ایران برای پذیرش توصیههای شوراست. اما ایران این قطعنامه را در حالی كه ارتش بعث، تهاجم بی امان خود را به خاك میهن اسلامی ادامه میداد، نپذیرفت.
می توان گفت که شورا با قطعنامه 588 آخرین اتمام حجت خود را برای پذیرش قطعنامه هایی از نوع آنچه تا آن زمان صادر کرده بود، انجام داده و راه را برای تحولی اساسی و عظیم در نگرش خود نسبت به کل موضوع جنگ هموار ساخته است.
عدم پذیرش قطعنامه 588
عنوان قطعنامه 588 چون گذشته «وضعیت مابین ایران و عراق» است و جنبه توصیه بودن قطعنامه نیز بر جای خود است. ضمن آنکه از نظر حجم و تعداد کلمات به کار برده شده، کوتاه‌ترین قطعنامه از مجموع قطعنامه‌های مورد مطالعه است. در پاراگراف‌های اجرایی قطعنامه 588، مطلب تازه و جدیدی نیست، جز آنکه خواستار اجرای قطعنامه 582 شده است، درخواست دبیرکل برای شدت بخشیدن به تلاش‌هایش و اعلام ادامه بررسی شورا نیز تازگی ندارد. تنها در پاراگراف سوم عبارت «بررسی گزارش دبیرکل و شرایط لازم برای برقراری صلح با دوام بین دو کشور» حاوی مطلب جدیدی است.
قطعنامه 598، نه یک شبه به وجود آمد و نه محصول تفکری یک بعدی و یک جانبه بود. این قطعنامه بنایی بود که برای ایجاد آن زمینه های مناسب لازم داشت و قطعنامه های 582 و 588 از جمله این زمینه ها بود، زیرا اولین عبارت قطعنامه 598 اشاره به قطعنامه 582 دارد. از این رو اهمیت قطعنامه 588 و پیام ویژه آن به این لحاظ است و در جنبه های دیگر فاقد ارزش چندان است. قطعنامه 588 در همان روز تصویب (8 اکتبر 1986 برابر با 1365/7/16) توسط دبیرکل به وزرای خارجه هر دو کشور ابلاغ شد.
در پاراگراف‌های اجرایی قطعنامه 588، مطلب تازه و جدیدی نیست، جز آنکه خواستار اجرای قطعنامه 582 شده است، درخواست دبیرکل برای شدت بخشیدن به تلاش‌هایش و اعلام ادامه بررسی شورا نیز تازگی ندارد
عراق قطعنامه 588 را پذیرفت و جمهوری اسلامی ایران توسط نامه ای که از سوی وزیر امور خارجه وقت علی اکبر ولایتی برای دبیرکل سازمان ملل ارسال شد، یکی از صریح ترین و مستدل ترین موضع گیری های خود را در قبال قطعنامه های شورای امنیت عموما و قطعنامه 588 به ویژه اعلام کرد.
این نامه با شرح اقدامات تجاوزکارانه عراق و موضع گیریهای مقطعی و دور از حقیقت شورای امنیت تا آن روز، زمینه مناسبی ایجاد کرد تا شورای امنیت، به طور جدی در موضع خود نسبت به جنگ تحمیلی تجدیدنظر نماید. دبیرکل نظریات طرفین در مورد قطعنامه 588 را به اطلاع شورای امنیت رساند.
به این ترتیب این قطعنامه نیز سرنوشتی مشابه قطعنامه های قبلی پیدا کرد.
متن قطعنامه 588
با اشاره به اینکه دولت های عضو به موجب منشور سازمان مسئولیت اصلی حفظ صلح و امنیت بین المللی را به شورای امنیت سپرده اند و به این منظور با پذیرش راه حل شورای امنیت توافق کرده اند و با تقدیر از تلاش دبیر کل برای دست یابی به راه حلی مسالمت آمیز برای این نزاع:
1- از جمهوری اسلامی ایران و عراق می خواهد که به طور کامل و بدون درنگ قطعنامه 583(1983) را که در تاریخ بیست و چهارم فوریه 1986 تصویب شد اجرا کنند.
2- از دبیر کل انتظار دارد که تلاش های خود را برای اجرای این قطعنامه در نزد طرفین افزایش داده و در موعدی که حداکثر سی ام نوامبر 1986 خواهد بود به شورای امنیت گزارش دهد.
اولین عبارت قطعنامه 598 اشاره به قطعنامه 582 دارد. از این رو اهمیت قطعنامه 588 و پیام ویژه آن به این لحاظ است و در جنبه های دیگر فاقد ارزش چندان است
3- شورا تصمیم می گیرد یکبار دیگر در مورد گزارش دبیر کل و شرایط ایجاد صلح دائم بین دو کشور بر اساس منشور سازمان و اصول عدالت و قانون بین المللی، نشستی برگزار کند.
این قطعنامه در جلسه 3713 تصویب شد.
تا قطعنامه 598
در فاصله صدور قطعنامه 588 تا 598، عملیاتهای متعددی در جبهه های جنگ صورت گرفت که مهمترین آنها سلسله عملیاتهای فتح، کربلا و نصر است.
وجه مشترک اکثر این عملیات ها این بود که در داخل خاک عراق انجام می شد و اغلب توام با موفقیت در رسیدن به اهداف تعیین شده بود. به این ترتیب تهدیدی بسیار فزاینده برای عراق به وجود آمده بود. به ویژه با پیشروی نیروهای ایران به سوی بصره، شورای امنیت نسبت به جنگ بیشتر حساس می شد. در همین زمان نیروی هوایی عراق حملات خود را در منطقه خلیج فارس به روی تاسیسات انتقال نفت ایران و همچنین نفتکشها گسترش داد. همچنین با بهره برداری از پایگاه های برخی از کشورهای منطقه، عراق توانست به جزایر سیری و خارک حمله کند. در چنین فضایی بود که قطعنامه 598 به عرصه ظهور رسید.
فرآوری : سامیه امینی
بخش فرهنگ پایداری تبیان
منابع: عملکرد شورای امنیت در جنگ عراق و ایران، وبلاگ پرنده های مهاجر(دفاع مقدس)، سایت دبیرخانه شورای برنامه ریزی/ شهید آوینی
