تبیان، دستیار زندگی
مردم تقصیری ندارند و به دلایلی حاکم یا قاضی بدی برآنها مسلط شده و آنها تکلیف خود را انجام دادند در این شرایط خداوند به این مردم، به این عده که تحت سلطه این حاکم ستمگر و تحت حکومت این قاضی جائر قرار گرفتند عوض خواهد داد
عکس نویسنده
عکس نویسنده
نویسنده : مریم جعفری
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

چرا دعاها مستجاب نمی شوند؟

نقش مردم در ظلم جامعه

دعا

گفته شده بعضی بلاهای آسمانی که نازل می شود به خاطر گناهان خود مردم است. اما بعضی بلاها مثل خشکسالی مثل باران نیامدن به خاطر این است که حاکم جامعه ستمکار است یا قاضی حکم غیر عادلانه می دهد. در این زمینه روایاتی هم از امام صادق(علیه السلام) و امام رضا(علیه السلام) نقل شده است.


آنچه که در اینجا تامل برانگیز است آنکه:

آیا گناهان مربوط به خود مردم است یا حاکم یا قاضی، بالاخره کدامیک؟ و آیا مردم عادی، هم از دست حاکمان باید سختی بکشند و هم از سوی خدا؟ و آیا خدا برای مردم بلای اضافه نازل می کند؟ این مسائل چه توضیحی دارد و چگونه توجیه و تحلیل می شود؟

در این مقاله برآنیم تا این اشکال را پاسخ دهیم.

بلا نتیجه گناهان

اولاً حوادث و بلاها نتیجه گناه است. درباره بلایای طبیعی در مقاله "عواملی که سبب زلزله می شوند" مواردی را برشمردیم که یکی از آنها گناه بود. این گونه نیست که در رابطه علّیت صد در صد علّیت تامه برقرار باشد یعنی هر بلایی صد در صد معلول علت تامه خاصی نیست بلکه عوامل متعددی هست و یکی ممکن است گناه باشد.

نکته دوم اینکه تسلط قاضی یا حاکم بد هم نتیجه گناهان انسان ها و نتیجه عدم انجام وظیفه شان است.

در مورد امر به معروف و نهی از منکر داریم که اگر امر به معروف- نهی از منکر ترک شود نتیجه این گناه این است که بدها بر مردم مسلط می شوند سپس خوب ها هر چه دعا می کنند مستجاب نمی شود. پس تسلط بد، تسلط ظالم هم نتیجه گناه است. بنابراین نمی توان گفت که مردم مقصر نیستند.

نکته سوم اینکه مردم باید قاضی بد یا حاکم بد را بردارند و نباید اجازه بدهند که حاکم بشود وگرنه خودشان مقصر هستند زیرا اگر مظلوم نباشد ظالمی هم نیست. پس مظلوم هم به اندازه ظالم در ظلم نقش دارد.

قرآن می فرماید: شما این قضاوت را به اهلش واگذار کنید "إن حکمتم بین الناس أن تحکموا بالعدل" در آیه دیگر می فرماید: امانت ها را به اهلش برگردانید.

مردم تقصیری ندارند و به دلایلی حاکم یا قاضی بدی برآنها مسلط شده و آنها تکلیف خود را انجام دادند در این شرایط خداوند به این مردم، به این عده که تحت سلطه این حاکم ستمگر و تحت حکومت این قاضی جائر قرار گرفتند عوض خواهد داد

همه مفسرین گفتند یکی از مصادیق برگرداندن امانت به اهلش این است که ما قضاوت را به اهلش واگذار بکنیم. اگر قاضی نااهل انتخاب کردیم در واقع در امانت خیانت کردیم. اگر قاضی بد مسلط شد مقصر خود مردم هستند که قاضی بد را بر خود و بر مشکل خود حاکم کردند. پس نمی توان گفت که خود خداوند متعال گفته آن شخص قاضی باشد و به ظلم قضاوت کند.

یا مثلاً خدا فرعون را حاکم بر مردم قرار داد. خود مردم بودند که دور فرعون جمع شدند و به فرعون قدرت دادند. در هر عصر و زمانی خود مردم هستند که حاکم ستمگر را بر جان و مال خود مسلط می کنند.

نکته چهارم اینکه اگر فرض کنیم که مردم تقصیری ندارند و به دلایلی حاکم یا قاضی بدی بر آنها مسلط شده و آنها تکلیف خود را انجام دادند در این شرایط خداوند به این مردم، به این عده که تحت سلطه این حاکم ستمگر و تحت حکومت این قاضی جائر قرار گرفتند عوض خواهد داد که بحث عوض در کلام بحث مفصلی است.

خداوند عوض این مظلومیت و این تضییع حق، به کسانی که خودشان تأثیری در جرم و در ایجاد این گناه نداشتند پاداش خواهد داد و به اندازه همتشان هم به آنها خواهد داد که اصطلاحاً در کلام به آن عوض گفته می شود که عوض این مشکلات را خداوند در آخرت خواهد داد.

یکی از مصادیق برگرداندن امانت به اهلش این است که ما قضاوت را به اهلش واگذار بکنیم. اگر قاضی نااهل انتخاب کردیم در واقع در امانت خیانت کردیم

بعضی از پدیده هایی مثل خشکسالی، زلزله، بیماری های فراگیری که ممکن است در زمان خاصی اتفاق بیفتد لزوماً بر اثر گناه نیست. یک علتش می تواند گناه باشد. به هر حال مشکلاتی که در جامعه هست مردم در آن نقش دارند.

اگر ستمکاری قدرت دارد مردم در برابر آن یک وظیفه ای دارند. گاهی ما فکر می کنیم که تنها کسانی که در راس جامعه هستند وظیفه دارند و ما که در آن جایگاه نیستیم فقط باید انتظار داشته باشیم که همه چیز به سامان باشد بدون اینکه فعالیتی بکنیم و بدون اینکه در اصلاح امور دخالت کنیم.

در واقع توصیه به حقّ و توصیه به صبر و امر به معروف و نهی از منکر ما معمولاً کمرنگ است. در حالی که اینها از اصول مهم اعتقادی ماست و در روایت داریم که با این ها بقیه واجبات اقامه می شود. پس این تکلیف همگانی است کلّلکم مسئول.

خلاصه کلام:

حوادث و بلاها نتیجه گناه و عدم انجام وظائف از سوی مردم است. اما اگر مردم به وظائف خود عمل کردند ولی همچنان ظلم و مشکلات در جامعه وجود داشته باشد خداوند برای این افراد جبران می کند.

بازآوری: دکتر مریم جعفری

استاد دانشگاه            

بخش اعتقادات شیعه تبیان


منبع: پاسخ به سوالات اعتقادی استاد محمدی، موجود در سایت رادیو معارف

مطالب مرتبط:

عامل ایجاد گره های کور در زندگی

خوب و بد، زشت و زیبا

آیا می دانید رد مظالم چیست؟

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.