چرا عذر خواهی کردن این قدر سخته؟
«معذرت می‌خوام.» دو کلمه بسیار ساده که در عین حال به زبان آوردنشان بسیار سخت است. خیلی وقت‌ها در اتفاقات ساده روزمره مثل وقتی در خیابان با غریبه‌ای برخورد می‌کنیم، یا وقتی به فروشنده پول اشتباهی می‌دهیم، خیلی ساده این کلمات را به زبان می‌آوریم. اما در اتفاقات مهم و برای آنهایی که برایمان خیلی مهم هستند، گفتن آن برایمان سخت می‌شود. ناتوانی در عذرخواهی ممکن است به همه روابطمان صدمه بزند، چه روابط کاری و چه شخصی. اینکه یاد بگیرید چطور به درستی عذرخواهی کنید، قدمی مهم در عاقل شدنتان است.
زمانی که در یک آسانسور شلوغ هستید و پای شما به کسی برخورد کند و یا اینکه در خط ایستاده اید و دستتان را به کسی برخورد می کند، از آنها عذرخواهی می کنید.
اما واقعا چرا وقتی یک مشکل اساسی در زندگی شخصی و عمومی پیش می آید، عذر خواهی نمی کنیم؟
اکثر مردم هم گاهی خطا می کنند و جمله "اگر من اذیتت کردم معذرت می خواهم" را بیان می کنند اما واقعا نمی دانند که علت این کار چیست؟ چون اگر می دانستند بارها و بارها آن را تکرار نمی کردند.
شاید شما هم حرف من را تصدیق کنید که؛ بعضی از عذر خواهی ها، واقعا عذر خواهی نیست و باعث آزار طرف مقابل می شود و نوعی سرزنش هم در بر دارد و در عمق بعضی از کلمات هم معانی وجود دارد که بیشتر منجر به اذیت طرف مقابل می شود، مانند "اما".
به عنوان مثال: من اگر اذیتت کردم عذرخواهی می کنم اما این تو بودی که منجر به عصبانیت من شدی. در واقع این عذرخواهی اشتباه و غلط است.
عذر خواهی کردن یک عمل به رسمیت شناخته شده ای است که علت رفتارهای اشتباه می باشد که در واقع با این عمل مسئولیت کامل رفتار خویش را پذیرفته است و با عذرخواهی کردن نشان می دهد که متاسف است و این کار می تواند تاثیر گذار باشد، و می تواند راهی برای جبران خسارت و اصلاح رفتار باشد.
چرا عذرخواهی نمی‌کنیم
غرور: عذرخواهی کردن برای برخی انسان ها خیلی سخت است مخصوصاً به این دلیل که با قبول اشتباه همراه است. خیلی سخت است که بگوییم اشتباه کردیم. غرورمان خدشه‌دار می‌شود.
چنانچه در روایات نیز این اخلاق مورد مذمت قرار گرفته شده است: امام علی علیه السلام غرور را ضد عقل شمرده و می فرماید: «لایلقی العاقل مغرورا؛ آدم عاقل هرگز مغرور دیده نمی شود»(غررالحکم).
و در روایتی دیگر امام صادق (علیه السلام) هم می‌فرماید:
«لَا یَدْخُلُ الْجَنَّةَ مَنْ فِی قَلْبِهِ مِثْقَالُ ذَرَّةٍ مِنْ كِبْرٍ. داخل بهشت نمی‌شود، كسی كه در قلبش ذره‌ای از كبر و غرور باشد» .[وسائل الشیعه، ج15، ص 375.]
شرم: اگر اشتباه کرده باشیم و کسی را آزار داده باشیم، خیلی برایمان سخت است که به آن اقرار کنیم. به همین دلیل ترجیح می‌دهیم به روی خودمان نیاورده و طوری نشان دهیم که انگار اتفاقی نیفتاده است.
خشم: چیزهایی که برای آن نیاز به عذرخواهی است، ندرتاً یک خیابان یک طرفه است. درست است که احتمالاً ما یک کار اشتباه انجام داده‌ایم ولی احتمالاً فرد مقابل هم همینطور. و گاهی اوقات عصبانیت ما به خاطر آزاری که به ما رسانده است آنقدر زیاد است که اشتباه خودمان را توجیه می‌کنیم و به همین دلیل عذرخواهی نمی‌کنیم.
راه‌حل این سه مانع؟ فروتنی
دلیل اینکه این دیوارها را کشیده‌ایم این است که دچار خودبزرگ‌بینی هستیم. حق همیشه با ماست. اما این درست نیست. ما انسانیم. همه ما گاهی اشتباه می‌کنیم. باید نواقص خود را جزء بخشی از زندگی خود قبول کنیم. سرکوب کردن آن شما را از دیگران دور می‌کند و قبول کردن آن کمک می‌کند به رشد فکری برسید.
عذر خواهی در آیات و روایات
عذرخواهی در آیات قرآن و روایات، نقش پررنگی دارد و بارها به مسلمانان تاکید شده است که در صورت بروز رفتار نادرست، معذرت خواهی شود.
در همین راستا در قرآن کریم 87 بار از توبه و معذرت خواهی سخن به میان آمده و در روایات هم آمده است که حضرت علی(علیه السلام) به مردم می‌گویند: من و شما بر هم حقوقی داریم و اولین حق شما بر من این است که چیزی را از شما پنهان نکنم.
همه ی مردم را طرد نکن
یادمان باشد که طرد شدگان همواره بیشتر به سمت خلافکاری روی می‌آورند از این رو نباید افراد را از جامعه راند مگر کسانی که دیگر اصلاحی در آنها صورت نمی‌گیرد و از هیچ کسی بیم و هراسی ندارند.
در این رابطه امام علی (علیه اسلام) به روایت از پیامبر اکرم (صلی الله و علیه و آله) از سخنان خداوند در شب معراج ... می‌فرماید: اهل دنیا ( و مردم غافل و خودخواه ...)، از کسی که درباره‌ی او بدی کرده‌اند عذرخواهی نمی‌کنند.
امام علی (علیه اسلام) فرمود: عذرخواهی نشانه‌ی خردمندی انسان است.
عذر پذیر باش
امام علی (علیه اسلام) در خصوص عذرپذیری می‌فرماید: عذرخواهی را بپذیر اگر چه به دروغ باشد و پاسخگویی از موضع بالا را رها کن. اگر چه به سود تو باشد.
امام علی (علیه اسلام) در حدیثی دیگر فرمودند: عذر برادر دینی خود را بپذیر و اگر عذری ندارد برایش عذری بتراش.
امام علی (علیه اسلام) در حدیثی دیگر می‌فرمایند: هر گاه کسی نسبت به تو بد رفتاری کرد او را ببخش.
اگر می خواهی هیچ وقت عذرخواهی نکنی...
امام حسین (علیه اسلام) فرمودند: از کارهایی که عذرخواهی می‌خواهد دوری کن زیرا که مومن کار زشت نمی‌کند و محتاج به عذرخواهی نمی‌شود و منافق چه بسا هر روز کار زشتی بکند و عذر بخواهد.
امام صادق (علیه اسلام) در حدیثی دیگر فرمودند: مناسب نیست که شخص با ایمان خود را خوار سازد. راوی پرسید: با چه کار خود را خوار می‌سازد؟ امام فرمود: کاری که به عذرخواهی بیانجامد، انجام نمی‌دهد.
فرآوری: زهرا اجلال
بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
منابع:
ایسنا
کتاب الحیات؛ نوشته محمدرضا حکیمی
منبع روایات: بحار، غررالحکم، تحف‌العقول
مطالب مرتبط:
قیامت جایی برای عذرخواهی نیست!
