تبیان، دستیار زندگی
« کتاب فرشتگان» مجموعه مقالاتی است از خورخه لویس بورخس درباره فرشتگان در کتاب ها و منابع کتبی و شفاهی و ادیان و اسطوره های مختلف.
عکس نویسنده
عکس نویسنده
نویسنده : فاطمه شفیعی
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

کتاب فرشتگان


« کتاب فرشتگان» مجموعه مقالاتی است از خورخه لویس بورخس درباره فرشتگان در کتاب ها و منابع کتبی و شفاهی و ادیان و اسطوره های مختلف.

کتاب فرشتگان

کتاب فرشتگان. خورخه لویس بورخس. ترجمه و تالیف: احمد اخوت. انتشارات افق. چاپ دوم. تهران: 1392. 2000 نسخه.152صفحه. قیمت: 4500تومان.

« زبان فرشتگان به زبان ادریسی محدود نمی شود و در این زمینه نعمت فراوان است. مثلا زبان نور برایان دوفلورس اهل اکوادور. او این را زبانی زیبا و شاعرانه می دانست. لسانی جهانی که همه آدم ها بدون آموزش طاهری و بی آن که خود بدانند آن را می دانند و می توانند با یکدیگر با فرشتگان و خداوند ارتباط برقرار کنند[1]

کتاب فرشتگان نوشته های پراکنده بورخس است که مترجم آنها را جمع آوری و منتشر کرده است. احمد اخوت این نوشته ها را در کنار هم چیده و با ویرایش تازه ای تحت عنوان کتاب فرشتگان منتشر کرده است. با این حال این کتاب یک بار در سال 1936 میلادی به صورت ضمیمه کتاب موجدات خیالی بورخس چاپ و منتشر شده بود.

این کتاب شامل شانزده مقاله  از بورخس است.  در هر بخش از این کتاب نام فرشته خاصی ذکر شده و درباره این فرشته نیز پانوشت های مفصلی آورده شده که مترجم به آن بسط داده و دیدگاه هایی ایرانی و اسلامی را درباره آن فرشته ذکر شده است.

خواننده در این کتاب با دیدگاه های شخصی بورخس درباره فرشتگان و همچنین رویکردهای اساطیری نسبت این موضوع آشنا می شود. مترجم درباره این کتاب توضیح می دهد: هرچند برایم عجیب بود که چرا بورخس فرشته هایش را پراکنده و نوشتن کتاب فرشتگان را متوقف کرد اما تصمیم گرفتم این کتاب را احیا کنم، به خصوص حالا که دیگر نویسنده اش از این جهان به قول خودش، به جهان سایه ها رفته است.

در زبان فارسی اطلاق هیولا برای فرشته غریب به نظر می آید. اما در تعریف بورخس هیولا موجودی ترکیبی است چرا که تشکیل شده از بدن آدمی با بال های پرنده. بورخس اعتقادی ندارد هیولا صرفا موجودی شریر با رفتاری وحشیانه است.  بلکه هیولا در نظر وی فقط مخلوقی ترکیبی است و غیر طبیعی است. برای همین بورخس این فرشته ها را در فهرست کتاب حیوان شناسی تخیلی اش می آورد. اما سپس به جای دیگری منتقل می شوند و به شکل مجموعه مقالات پراکنده ای در می آیند. بورخس آنها را در مجموعه مقالات موجودات خیالی منتشر می کند. کتابی که درباره شیاطین سودنبرگ نیز سخن گفته شده است. برخی از این فرشته ها نیز نامشان تغییر کرد و به صورت مستقل در آمدند مثل یووارکی که اسم سابق اش دختر پرنده بود. بورخس همیشه تحت تاثیر سودنبرگ، رالف والدو امرسون و ویلیام بلیک بوده است و به  خصوص ارادت وی یه این افراد در این کتاب مشهود است.

کتاب فرشتگان به بررسی داستان های افسانه ای پیرامون فرشتگان در هر فرهنگ و جامعه ای می پردازند. یکی از روایات مشهور درباره انسان ها و فرشتگان این است که انسان ها فرشتگانی هستند که به دلیل تمرد و سرپیچی از حکم خدا بال هایشان بریده شده و به زندگی در روی کره زمین محکوم شده اند. بنابراین روایت ذات اصلی انسان ها فرشته است و از همین رو می توانند دوباره به بال هایشان دست پیدا کنند و از گناهان مبرا شوند.

در جایی از کتاب آمده که روایتی است از داستان انسان ها مبنی بر اینکه انسان پیش از اینکه به زمین هبوط کند فرشته بوده است اما انسان از فرمان خدا سرپیچی می کند و خداوند بالاهای وی را می چیند. بنابر این انسان فرشته ای است  با بال های بریده شده. این تعبیر به نوعی در فرهنگ اساطیری ایرانی نیز موجود است و می توان رد این فکر را در آموزه های دینی مبنی بر اینکه روح بشر از جنس دیگری است دنبال کرد.

بورخس شاعر، نویسنده و ادیب آرژانتینی و از مطرح ترین نویسندگان امریکای لاتین است که داستان های کوتاهش شهرت جهانی دارد. احمد اخوت پیش از این کتاب «موجودات خیالی» را از بورخس به فارسی برگردانده است. بورخس در مقدمه کتاب موجودات خیالی گفته است: این کتاب به این منظور نگاشته نشد که خواننده آن را ابتدا تا انتها بخواند. به عکس، مایلم که خواننده، کتاب را تورقی کند و بدون ترتیب و اتفاقی مطالبی را انتخاب و بخواند. درست همانطور که انسان با دوربین شکل نما بازی می کند و با جا به جا کردن  صفحه آن به تصاویر مختلف می نگرد.

کتاب فرشتگان را نیز می توان از هر جا خواننده مایل است شروع کرد. کتاب شامل خواب فرشتگان، زبان فرشتگان، سرگذاشت فرشتگان، سلسله مراتب آنها و غیره است. این کتاب به گفته مترجمش تاریخ آشنایی بورخس با فرشتگان و تحقیقات وی در این زمینه است. مقاله سرگذشت فرشتگان در سال 1926 منتشر شد و بعدها به کتاب حیوان شناسی تخیلی ضمیمه شده است. مطالب کتاب محدود به زمینه خاصی نیستند و انواع و اقسام فرهنگ ها و متون را شامل می شوند. مثلا انواع فرشته ها در ادبیات کتبی و شفاهی ملل مختلف و افسانه های قدیمی اقوام گوناگون، با توجه به کتاب های مقدس و اسطوره های مذهبی در مورد این موضوع. این کتاب می تواند برای پژوهشگران در این زمینه بسیار موثر و مفید باشد.

احمد اخوت نویسنده و مترجمی با تجربه است که پیش از این کتاب های زیادی را ترجمه و تالیف کرده است. از جمله آثار وی می توان به کتاب های «این یازده تا» مجموعه داستان ویلیام فاکنر،«آوارگان» اثر فلانری اوکانر،«اطلس» و «موجودات خیالی» نوشته خورخه لویس بورخس و  «قصیده کافه غم» نوشته کارسون مک کولرز اشاره کرد. از تالیفات وی عبارتند از: «من و برشت»،«نشانه شناسی مطایبه»، «تا روشنایی بنویس» و «کتاب من و دیگری».

پی نوشت:

[1] صفحه 64 کتاب

فاطمه شفیعی

بخش کتاب و کتابخوانی تبیان