یکصد منظومه عاشقانه ادب فارسی
مقدمه مفصل این کتاب به مباحث کلی چون ادبیات غنایی فارسی، سیر تاریخی، ریخت‌شناسی، انواع، ویژگی‌ها، بن‌مایه‌ها و تعداد منظومه‌های عاشقانه و مباحثی از این قبیل اشاره می‌کند.
در معرفی کتاب نیز آمده است: منظومه عاشقانه، بسط یافته مفاهیم شعر غنایی و تجسم عینی و روایی آن است و ظهور آن در قالب ایرانی مثنوی و شکل‌گیری مکاتب ایرانی در این زمینه و غنای کمی و کیفی شعر غنایی فارسی و ایجاد نگاهی تازه به مقوله عشق و ایجاد شور و نشاط در ادب فارسی، همگی بخشی از رهاورد منظومه‌های عاشقانه است.
مۆلف در این کتاب با نگاهی نو به همراه تحلیل‌های محتوایی، به دسته‌بندی، گونه‌شناسی، ریخت‌شناسی و معرفی منظومه‌های عاشقانه و بن‌مایه‌های آن می‌پردازد. موضوع کتاب بررسی و معرفی منظومه‌های عاشقانه است و تنها شامل داستان‌های عاشقانه منظوم می‌شود. در کتاب، افسانه‌های عاشقانه محلی را نیز می‌خوانیم. در این کتاب و برای اولین‌بار بر اساس نظریه پراپ، ساختار روایی منظومه‌های عاشقانه و خویش‌کاری‌های آن‌ها مطالعه شده است.
مۆلف تمامِ منظومه‌های هم‌نام چه مستقل یا نظیره را ذیل یک مدخل قرار داده است؛ برای مثال تمام داستان‌های مربوط به «خسرو و شیرین» را با هر نام (شیرین و خسرو، فرهاد و شیرین، فرهادنامه) ذیل مدخل «خسرو و شیرین» آورده است. هر منظومه در قالب مدخلی مستقل معرفی می‌شود. در هر مدخل ابتدا خلاصه‌ای از هر داستان حاوی مهم‌ترین بن‌مایه‌ها و حوادث برای آگاهی از سیر کلی داستان ذکر می‌شود تا خواننده بر تحلیل‌ها اشراف کامل داشته باشد. در لابه‌لای خلاصه ابیات زیبا و نمونه‌های شعر شاعر نیز می‌آید تا خوانندگان بر سبک و سیاق و چگونگی شعر وی آگاهی یابند. پس از آن منظومه و سراینده آن معرفی می‌شود و اگر اثر نظیره یا نظیره‌هایی داشته باشد، تمامی نظیره‌ها معرفی و با اصل داستان مقایسه می‌شود. این معرفی شامل اشاره به ارزش‌های سبکی اثر اعم از زبانی و ادبی و محتوایی خواهد بود. سپس به مهم‌ترین بن‌مایه‌های داستانی آن اثر می‌پردازد.
تنظیم منظومه‌ها بر حسب الفبایی است نه تاریخی. سیر تاریخی در مقدمه کتاب به تفصیل بررسی می‌شود. این کتاب اثری پژوهشی است که در تألیف آن از 800 منبع استفاده شده است.
صد منظومه مورد بررسی کتاب عبارتند از: آذر و سمندر، ازهر و مزهر، اصلی و کرم، امیر و گوهر، ایرج و هوبره، باقر و گل‌اندام، بدر منیر و بی‌نظیر، بدیعالزّمان و قمرچهر، بهرام و زهره، بهرام و گل‌اندام، بیژن و منیژه، بیمار و طبیب، جمال و جلال، جمشید و خورشید، جم و گل (سحر حلال)، جهانگیر و نورجهان (حسن جهانگیر)، چنیسر و لیلا (چنیسرنامه)، حسن و دل، حسینا و دلارام، حیدربیک و سنمبر، خج و سیامند، خرم و زیبا، خرم و صنوبر (عشق و آشوب)، خسرو و شیرین، خسرونامه، خمش خاتون و شاهزاده هوسران، خورشید و مهپاره، دل و جان (مهتاب و کتان)، دولرانی و خضرخان، ذرّه و خورشید، رابعه و بکتاش، راغب و مرغوب، رام و سیتا، رانی کیتکی و سندر، رتن و پدم (پدومات)، زال و رودابه، زهره و منوچهر، زیبا و نگار (سسی و پنون)، سام و پری‌دخت، سرو و تذرو، سعد و همایون، سلامان و ابسال، سلیم و سلمی، سلیمان و بلقیس، سوز و گداز، سوهنی و مهینوال (ارژنگ عشق)، سیاوش و سودابه، سیف‌الملوک و بدیع‌الجمال، شاهد و عزیز (نیرنگ عشق)، شاه و درویش، شاه و کنیزک، شمس و قمر، شمع و پروانه، شور محمود و مرزینگان، شیخ صنعان و دختر ترسا، شیدوش و ناهید، صنم و برهمن، طالب و زهره، طاهر و زهره، عزیز و نگار، فایز و پریزاد، فلک‌ناز و خورشیدآفرین (فلک‌نازنامه)، فیروز و شهناز، فیروز و نسرین، کامروپ و کاملتا (دستور همت)، گلزار عباسی، گل و بلبل، گل و نوروز، لاس و خزال، لیلی و مجنون، مادهونل و کام کندلا (محض اعجاز)، محمود و ایاز، ملک‌خورشید و معشوق بنارس، ملک‌زاده و پری‌دخت، ملک‌زاد و نوش‌لب، مم و زین، منوهر و مدهومالت، مهر و ماه، مهر و مشتری، مهر و وفا، میرزا و صاحبه، ناز و نیاز، ناظر و منظور، نگارستان چین، نل و دمن، واله و سلطان، وامق و عذرا، ورقه و گلشاه، ویس و رامین، هشت بهشت، هفت اختر، هفت پیکر، هفت منظر، همایون و لعل‌پرور (مودت‌نامه)، همای و همایون، همای و گُل‌کامکار، هنس و جواهر، هیر و رانجها، یوسف و زلیخا.
کتاب «یکصد منظومه عاشقانه فارسی» با 1324 صفحه در نشر چرخ و چشمه منتشر شده است.
بخش کتاب و کتابخوانی تبیان
منبع:ایسنا
