عکس و مکث با دکتر مصدق
دکتر مصدق در کنار آیت الله کاشانی نقش عمده ای در ملی شدن صنعت نفت داشت. این نقش را اینبار متفاوت تر ببنید و بخوانید .
روز چهاردهم مهرماه سال 1330 دکتر محمد مصدق که پنج ماه از دوران نخست وزیری اش را می گذراند، عازم نیویورک مقر سازمان ملل شد تا در این سازمان به ادعای دولت انگلیس درخصوص صنعت نفت ایران پاسخ دهد.
دکتر مصدق پس از شهریور 20 و سقوط رضاشاه در انتخابات دوره 14 مجلس بار دیگر در مقام وکیل اول تهران به نمایندگی مجلس انتخاب شد. در این مجلس برای مقابله با فشار شوروی برای گرفتن امتیاز نفت شمال ایران، او طرحی قانونی را به تصویب رساند که دولت از مذاکره در مورد امتیاز نفت تا زمانی که نیروهای خارجی در ایران هستند منع میشد.
مصدق در این سفر با مقامات بلندپایه کشورهای مختلف جهان دیدار و گفتگو کرد. در همین جلسات گفتگو او توانست نظر بسیاری کشورها را در خصوص اقامه دعوای انگلیس علیه ایران، به نفع کشورمان جلب کند.
پس از ترور نخستوزیر وقت سپهبد حاجیعلی رزمآرا، طرح ملی شدن صنایع نفت به رهبری دکتر مصدق در مجلس تصویب شد. پس از استعفای حسین علاء که بعد از رزمآرا نخست وزیر شده بود، در شور و اشتیاق عمومی دکتر مصدق به نخست وزیری رسید و برنامه خود را اصلاح قانون انتخابات و اجرای قانون ملی شدن صنعت نفت اعلام کرد
دکتر مصدق بلافاصله پس از نخست وزیری اجرای خلع ید از انگلیسیها را در دستور کار قرار داد. بیرون راندن شرکت انگلیسی باعث اعتراض دولت بریتانیا شد. با شکایت دولت انگلیس از دولت ایران در شورای امنیت سازمان ملل، دکتر مصدق عازم نیویورک شد و به دفاع از حقوق ایران پرداخت.
از دیدگاه آمریکا یی ها مصدق بهترین گزینه در مقابل قدرت یابی کمونیسم در ایران بود و از سوی دیگر شرکتهای نفتی آمریکایی امیدوار بودند در صورت پیروزی مصدق سهمی در نفت ایران بیابند. همچنین مطبوعات آمریکا در حمایت از مصدق مطالب زیادی را منتشر می کردند. همچنین گزارش رسانه ها و خبرگزاری های بین المللی، روزی که دکتر مصدق به مقر سازمان ملل رفت و دهها خبرنگار و عکاس بر سر راهش سبز شدند، روزی بی نظیر در تاریخ سازمان ملل در ششمین سال تاسیسش بود.
این جلسه در حالی که همه چیز به نفع بریتانیا بود اما نتیجه آن چنان که نماینده بریتانیا می خواست نشد. حضور دکتر مصدق و استدلال های وی نظم و اتحادها را به هم ریخته بود.
در حالی که دکتر مصدق علیرغم دعوت رسمی دبیرکل سازمان ملل حاضر به شرکت در شورای امنیت نشد، اول نماینده فرانسه پیشنهاد کرد که شورای امنیت تصمیمی نگیرد تا دیوان بین المللی لاهه نظر بدهد، آنگاه سر گلادوین جب اعتراف کرد که موفق به جلب نظر اکثریت نشده است بنابراین با پیشنهاد فرانسه موافق است. در نتیجه هشت عضو با فرانسه موافقت کردند، شوروی سابق تنها مخالف بود و هند در جلسه شرکت نکرد و یوگوسلاوی رای ممتنع داد.
جلسه شورای امنیت صحنهای بود که مصدق نقش خود را با مهارت تمام به انجام رسانید. آچسن نیز در نوشته خود چیرهدستی مصدق را در کار خود ستوده و گفته است که «او یکشبه به ستاره تلویزیون تبدیل شد.»
مصدق در جلسه سازمان ملل توانست از حقانیت ملت ایران در ملی کردن صنعت نفت دفاع جانه ای کند و با پیروزی به کشور بازگردد.
در بازگشت به ایران سفری نیز به مصر کرد و در آنجا مورد استقبال پر شکوه ملت مصر قرار گرفت.
انتخابات دوره هفدهم مجلس به خاطر دخالتهای ارتشیان و دربار به تشنج کشید و کار به جایی رسید که پس از انتخاب 80 نماینده، دکتر مصدق دستور توقف انتخابات حوزههای باقی مانده را صادر کرد. مصدق برای جلوگیری از کارشکنیهای ارتش از شاه درخواست کرد اداره وزارت جنگ را به دولت بسپارد. این درخواست از طرف شاه رد شد و به همین دلیل دکتر مصدق در 25 تیرماه 1331 از مقام نخستوزیری استعفا کرد. یک روز بعد، مجلس قوامالسلطنه را به نخستوزیری انتخاب کرد و قوامالسلطنه با صدور بیانیه شدیداللحنی نخستوزیری خود را اعلام نمود.
مردم که از برکناری دکتر مصدق شدیدا خشمگین بودند، در پی چهار روز تظاهرات و قیامهای پیوسته در حمایت از دکتر مصدق، موفق به ساقط کردن دولت قوام شدند و در30 تیر 1331 دکتر مصدق بار دیگر به مقام نخستوزیری ایران رسید.
در روز 25 مرداد 1332 طبق نقشهای که بعدها مشخص شد سازمانهای جاسوسی آمریکا و انگلیس برای براندازی دولت مصدق کشیده بودند ولی نقشه کودتای 25 مرداد به شکست انجامید به همین منظور در روز 28 مرداد 1332 دولتهای آمریکا و انگلیس با اجرای نقشه دقیقتری دست به کودتای دیگری علیه دولت ملی دکتر مصدق زدند که این بار باعث سقوط دولت وی شد.
دکتر مصدق بعدها در دادگاه نظامی، با برملا کردن اسرار کودتای 25 و 28 مرداد چهره کودتاچیان را نزد جهانیان رسوا کرد اما در پایان دادگاه وی را به 3 سال زندان محکوم کردند و پس از گذراندن 3 سال زندان، دکتر مصدق به ملک خود در احمدآباد تبعید شد و تا آخر عمر تحت نظارت همان جا ماند.
در 14 اسفند ماه 1345 ساعت 6 صبح دکتر محمد مصدق به دنبال یک دوره طولانی بیماری سرطان، در سن 84 سالگی درگذشت.
او وصیت کرده بود پیکرش را کنار کشتهشدگان 30 تیر در «آرامگاه ابنبابویه» دفن کنند، ولی با مخالفت شاه چنین نشد و او در یکی از اتاقهای خانهاش در احمدآباد به خاک سپرده شد.
طاهره رشیدی بخش تاریخ ایران و جهان تبیان