صنایع دستی محبوب هرمزگان

امروزه تنها آثار تاریخی وسیله جذب توریست به ممالک در حال توسعه، که اکثراً دارای تمدن کهن هستند، نیست، بلکه همراه آن فرآورده های دستی با طرح ها و اصالت های ویژه خود مطرح بوده و می تواند مکمل دیدنی های تاریخی هر کشور باشد.

این هنر و صنعت اصیل و ارزنده مهمترین منبع درآمد ارزی ایران پس از نفت و در واقع عمده ترین درآمد ارزی غیرنفتی است، لذا صنایع دستی هر استان از دیدگاه تامین بخشی از نیازهای ارزی و افزون بر آن از نگاه جلب و جذب گردشگری نیز شایسته و درخور توجه خاص است.

صنایع دستی استان هرمزگان از جمله صنایعی است که بیش تر جنبه مصرف محلی داشته و شامل: سفال گری، گلابتون دوزی، شک دوزی، شیریكی پیچ، خوس دوزی، بادوله دوزی، چادرشب بافی، قالی بافی، سبدبافی، حصیربافی، سوزن دوزی، صنایع صدفی، عبادوزی، درب و پنچره چوبی، كرچاب، خورجین، ملیله دوزی دور لباس، كوزه سازی و صنایع دستی دریایی هم چون لنج سازی است. صنایع دستی موجود در استان هرمزگان عمدتاً فصلی بوده و 90 درصد تولیدکنندگان را زنان تشکیل می دهند.

در ادامه به معرفی برخی از رشته های صنایع دستی در استان هرمزگان خواهیم پرداخت:

حصیربافی:

از حصیر بافی باید به عنوان رایج ترین و معمول ترین صنعت دستی استان هرمزگان نام برد، چرا که ماده اولیه مورد نیاز حصیر بافی برگ درخت خرما بوده که به حد وفور در اختیار صنعتگران است و تولید انواع فرآورده های حصیری که کاملاً جنبه مصرفی دارد، روستاهای میناب، یشاگرد، بندر لنگه و اطراف آن از مناطق مهم بافت حصیر است که اکثر کار آن توسط زنان و دختران منطقه صورت می گیرد. مواد اولیه مورد مصرف عبارت است از برگ درخت خرما(پیش مُغ) و ضایعات درخت خرما و گیاهی به نام "مور". حصیر بافان میناب در روستاهای بهمنی، چلو، نصیرابی، محمودی و قاسم آباد ساکن هستند.

سفالگری:

سفالگری در روستاهای حکمی، گوربند و شهوار از توابع شهرستان میناب و روستاهای لشتگان از توابع بندر عباس رواج دارد.

چادرشب بافی:

چادرشب بافی یا "کاربافی" از دیگر صنایع دستی استان هرمزگان است که در روستاهای کلیبی و سرریگان از توابع میناب و روستاهای سیروئیه, احمدیه و فارقان رواج دارد.

صنایع دستی دریایی:

همه ساله به هنگام جزر و مد دریا, مقادیر متنابهی از انوع صدف ها, حلزون ها و بقایای آبزیان خلیج فارس در سواحل جزایر متعدد این خلیج (کیش، ابوموسی، لارک، قشم، هرمز و ...)  می ریزد که توسط اهالی بومی جمع آوری شده و توسط افراد باذوق از آنها تابلو, مجسمه ها و اشیاء گوناگونی تولید می شود. مواد اولیه مصرفی شامل پوسته حلزون ها،صدف ها، استخوان ماهی, گوش ماهی و مرجان است و برای اتصال قطعات انتخاب شده از چسب بی رنگ استفاده می کنند.

بادله دوزی:

بادله دوزی یا "تلی بافی" عبارت است از بهم پیوستن چند نوع زری با یکدیگر به صورتی که زری بزرگ دروسط و زری های کوچک در اطراف قرار می گیرند. بادله به شکل نوارهایی با پهنای 15 سانتیمتر تولید می شود که معمولاً برای لبه شلوارهای زنانه مورد استفاده قرار می گیرد.

سوزندوزی:

نوع دیگر از رودوزی است که فقط در بخش "وشاگرد" و توسط زنان و دختران روستایی به شیوه زنان بلوچ انجام می گیرد و دلیل آن نزدیکی منطقه به استاستان سیستان و بلوچستان است.

قالیبافی:

مناطق تولید قالیبافی در استان هرمزگان عبارتند از: بندرعباس, روستای درتوجان و بخش حاجی آباد. اغلب تولیدکنندگان را عشایر اسکان یافته ایلهای افشاریه ورائینی تشکیل داده که به تولید و تهیه انواع قالی و قالیچه, رویه پشتی و چنته مشغول هستند. تولیدکنندگان معمولاً پشم مورد نیاز خود را از سیرجان خریداری کرده و خود به ریسیدن و رنگرزی آن اقدام می کنند. نوع گره رایج "گره فارسی" است و نقشه هایی که در بخش حاجی آباد و روستای "درتوجان" بافته می شود نقشه های افشاریه است که به نامهای بوته شاهی، ماه و ستاره ای, سه کله, خشتی, گنبدی, شکارگاه, بچه بغل, سماوری و ... معروف هستند.

خرسک بافی:

خرسک عبارت است از بافت نوعی فرش با پرزهای بلند و درشت بافت که بافت آن با رنگ های بسیار محدود انجام می شود. در بافت سنتی آن از رنگ طبیعی پشم استفاده می شده است. پرز, تار و پود کلفت آن از پشم است و از پود رو استفاده نمی شود. در قدیم از آن به عنوان روانداز استفاده می کرده اند. امروزه از این نوع بافت برای تولید پادری و کناره در اندازه های مختلف استفاده می کنند. نقوش خرسک معمولاً هندسی بوده و بافت آن در روستای "درتوجان" رواج دارد.

شیریکی پیچ:

از دیگر تولیدات استان هرمزگان شیریکی پیچ را می توان نام برد که مرکز تولید آن روستاهای بخش حاجی آباد بوده و دلیل رونق آن همسایگی منطقه با استان كرمان است .

چنته بافی:

چنته بافی در منطقه وشاگرد به وسیله دارهای زمینی و توسط زنان انجام می شود. نقش ها اغلب به صورت هندسی و ذهنی بافت است. اطراف چنته را به وسیله صدف های دریایی و منگوله های رنگی تزئین می کنند. از چنته بیشتر برای تزئین کپرها استفاده می شود.

کدام هنرهای دستی در هرمزگان از همه محبوب تر است؟

معاون صنایع دستی استان هرمزگان گلابتون‌دوزی، خوس‌بافی، کمه‌دوزی و قلاب‌بافی را به‌عنوان رشته‌های محبوب صنایع دستی در هرمزگان معرفی کرد.

گلابتون‌دوزی

زردوزی که در نقاط مختلف ایران به «کم دوزی»، «گلدوزی»، «برودری دوزی» و «کمان دوزی» شهرت دارد، در اکثر نقاط ایران رواج دارد و در استان هرمزگان بویژه شهرهای بندر لنگه، بندر عباس و میناب رونق بسیار دارد. از گلابتون دوزی برای تولیداتی نظیر دمپایی، شلوار های زنانه، سر آستین، پیش سینه، دور یقه، لبه پرده، دیوارکوب، پشتی، کوسن، سجاده، جلد قرآن و تابلو استفاده می کنند.

سهراب بناوند درباره‌ی گلابتون‌دوزی توضیح داد: گلابتون‌دوزی نوعی رودوزی سنتی است که با نخ «گلابتون» انجام می‌شود. جنس این نخ طبیعی و دارای روکش فلزی زرد یا سفید است. از این نخ با کمک قلاب، نقوش متنوعی را روی پارچه می‌دوزند.

او افزود: از پارچه‌های گلابتون‌دوزی‌شده برای دوختن لباس‌های محلی استفاده می‌شود. گلابتون‌دوزی غالبا روی لباس، یقه، پیراهن، آستین و لبه‌ی آستین انجام می‌شود.

خوس‌بافی

معاون صنایع دستی هرمزگان گفت: خوس‌بافی توسط نوارهای نقره‌ای باریک ‌روی پارچه‌ی توری ریزبافت (پارچه‌ی شیشه‌ای) انجام می‌شود و به‌وسیله‌ی آن روی پارچه، ستاره‌های فلزی می‌دوزند. از این هنر برای برای تزیین مقنعه، جلبیل (روسری کوچک) یا دستار(چادر زنانه) استفاده می‌کنند. معمولا پارچه‌ای که روز آن خوس‌بافی انجام می‌شود، سیاه است و گاهی رنگ‌های سبز یا زرشکی دارد. اگر این نوارها کلفت باشند، به آن هنر شک‌بافی می‌گویند.

کمه‌دوزی

او یکی از رشته‌های مشهور صنایع دستی در هرمزگان را کمه‌دوزی دانست و اظهار کرد: در کمه‌دوزی پارچه‌ای را دور دایره‌ای الک‌مانند که به آن «کمان» می‌گویند می‌پیچند. سپس دور دایره را محکم با طناب می‌بندند تا مانند دف شود، با این تفاوت که به جای دف که دور آن پوست است، دور این کمان، پارچه قرار دارد. بعد از این‌که پارچه روی کمان محکم شد، روی آن نقاشی می‌کشند. سپس پارچه را از کمان جدا می‌کنند. گاهی نقاشی از خود پارچه هم بریده و استفاده می‌شود گاهی هم همان پارچه را برای شلوار، کیف و ... به کار می‌برند.

قلاب‌بافی

معاون صنایع دستی استان هرمزگان اضافه کرد: قلاب‌بافی با نخ طبیعی یا کاموای نخ ابریشم انجام می‌شود. از این محصول به‌عنوان رومیزی در رنگ‌ها و طرح‌های مختلف استفاده می‌شود.

ایسنا

سازمان میراث فرهنگی و گردشگری

آفتاب

مطالب مرتبط:

هنر ده یک دوزی

هنر زری بافی