تبیان از زبان امام صادق علیه‌السلام
بند اول از سلسله قرآن در نگاه خاندان
طلیعه
در این مقال قصد است تا کام دل با سخن گفتن از کتاب خدا شیرین شود آن هم به قند کلام رسول نازنین خدا و خاندان کریمش.
با غور در بوستان روایات روشن می‌شود که فصلی مفصل از آن در تبیین ویژگی‌های قرآن است. به تحقیق شناخت خصیصه‌های هرچیز در انس گرفتن و آنگاه بهره‌مندی از آن بسی پرفایده است؛ و اما ویژگی‌های قرآن؛ چه خوب است به جای آن که روده درازی شود، عنان کلام به جانان سپرد و از کلام ایشان جان گرفت.
این نوشتار در 6 بند، قریب به 50 ویژگی از کلام الله مجید را یک راست و بی کم و کاست از زبان حاملان قرآن، همان قرآن‌های ناطق که درود باری تعالی کرور کرور بر ایشان باد، بر دیده و دل محترم شما تقدیم خواهد کرد. بعون الله
بند اول
1- قرآن بند آویخته خداست:
چقدر این تعبیر گویاست برای وقتی که راهی برای نجات از پس و پیش نیست و تو گویی تنها به گاه هجوم بلاها و محاصره مشکلات تنها باید به آسمان گریخت. قرآن همان بندی است آویخته از آسمان، اگر طالب نجاتی باید بدان چنگ زنی.
الإمام علیّ علیه‌السلام :سَمِعتُ رَسولَ اللَّهِ صلی اللَّه علیه و آله یَقولُ: أتانی جَبرَئیلُ فَقالَ: یا مُحَمَّدُ، سَیَکونُ فی اُمَّتِکَ فِتنَةٌ، قُلتُ: فَمَا المَخرَجُ مِنها؟ فَقالَ: کِتابُ اللَّهِ... وهُوَ حَبلُ اللَّهِ المَتینُ، وهُوَ الذِّکرُ الحکیم 1.
امیر مومنان خود از پیامبر شنید که می‌گفت : «جبرئیل علیه‌السلام برایم گفت : ای محمّد! به زودی در میان امّت تو، فتنه‌ای پدید خواهد آمد. پرسیدمش : راه بیرون رفتن از آن چیست؟ فرمود: کتاب خدا ...همان که ریسمان محکم خدا و یادآوری استوار است.»
2- قرآن دستاویز محکم است:
در این تلاطم زندگی و در تقلب احوال دستان خود را به کجا گره زنیم که طوفان‌های برخاسته از جایش برنکند جز قرآن؟ قرآن همان دستاویز محکمی است بنیانی مرصوص دارد.
رسول اللَّه صلی اللَّه علیه و آله :إنَّ هذَا القُرآنَ هُوَ النّورُ المُبینُ، وَالحَبلُ المَتین، وَالعُروَةُ الوُثقی.2
پیامبر خدا صلی اللَّه علیه و آله :این قرآن، همان نور روشنگر، ریسمان استوار و محکم‌ترین دستاویز است.
3- قرآن همان راه راست است:
همه جا و با همه چیز نمی‌توان خطر کرد یکی از آن‌ها همین عمر آدمی است که سرمایه‌ای است كه به یخ می‌ماند و دارد آب می‌شود و تمام. همین است که برای رسیدن به مقصد باید تعجیل داشت اما نه از بی راه. قرآن همان راه راستی است که آدمی را به سرمنزل مقصود می‌رساند.
رسول اللَّه صلی اللَّه علیه و آله :کِتابُ اللَّهِ... وهُوَ الذِّکرُ الحَکیمُ، وهُوَ الصِّراطُ المستقیم 3.
پیامبر خدا صلی اللَّه علیه و آله :کتاب خدا ... همانا یادآور استوار و راه راست است.
4- قرآن کلام خداست:
یکی از مهم‌ترین نکات این تعبیر، تبیین حادث و مخلوق بودن قرآن است. این نکته گفته شد اگر روزی و روزگاری حرف دیگری در این باره شنیدی به اشتباه نیفتی.
عن الریّان بن الصلت :قُلتُ لِلرِّضا علیه‌السلام: ما تَقولُ فِی القُرآنِ؟ فَقالَ: کَلامُ اللَّهِ لا تَتجاوَزوهُ، ولا تَطلُبُوا الهُدی فی غَیرِهِ فَتَضِلّوا.4
به نقل از ریّان بن صلت می‌گوید از امام رضا علیه‌السلام خواستم درباره قرآن برایم بگوید که فرمود: «کلام خداست، از آن فراتر نروید و هدایت را جز در آن نجویید که گم‌راه می‌شوید».
5 - قرآن حرف آخر است:
فصل الخطاب را که شنیده‌اید؟ قرآن در مسیر سعادت فصل الخطاب است. حرف آخر و آخرین حرف؛ و حرف آخر یعنی اینکه در میان تشطط آراء و بلندی صداهای متنوع آنکه درست‌ترین حرف بیان کرده و قائله را پایان می‌دهد.
رسول اللَّه صلی اللَّه علیه و آله :إذَا التَبَسَت عَلَیکُمُ الفِتَنُ کَقِطَعِ اللَّیلِ المُظلِمِ فَعَلَیکُم بِالقُرآنِ... وهُوَ کِتابٌ فیهِ تَفصیلٌ وبَیانٌ وتَحصیلٌ، وهُوَ الفَصلُ لَیسَ بِالهَزلِ.5
پیامبر خدا صلی اللَّه علیه و آله :هر گاه فتنه‌ها همچون پاره‌های شب تار شما را در میان گرفتند، به قرآن چنگ زنید ...؛ زیرا کتابی است که در آن، تفصیل (بیان جزئیات) و روشنگری و تحصیل [حقایق] است، و قاطع [حرف آخر] است و شوخی نیست.
6- قرآن حاوی برترین داستان‌هاست:
نکند کسی به اشتباه افتد، داستان نه به معنای افسانه است که بیان حقایق است و حقیقت همان بهترین چیزی است که
می‌شود از آن داستان‌ها گفت.
الإمام علیّ علیه‌السلام :إنَّ أحسَنَ القَصَصِ وأبلَغَ المَوعِظَةِ وأنفَعَ التَّذَکُّرِ کِتابُ اللَّهِ جَلَّ وعز 6.
امام علی علیه‌السلام :به راستی که نیکوترین داستان و رساترین پند و سودمندترین اندرز، کتاب خداوند بزرگ و شکست‌ناپذیر است.
7- قرآن خوش‌ترین سخن است:
سخنی خوش است که بر سینه مرهم باشد و نسیم آرامش را به ملک جان بدمد و به ضمانت خوب‌ترین مردمان روی زمین و پهنه آسمان یعنی همین رسول خدا و علی اعلا قرآن همان خوب‌ترین کلامی است که شفای سینه‌هاست.
رسول اللَّه صلی اللَّه علیه و آله :إنَّ أحسَنَ الحَدیثِ کِتابُ اللَّهِ تَبارَکَ وتَعالی، قَد أفلَحَ مَن زَیَّنَهُ اللَّهُ فی قَلبِهِ ... وَاختارَهُ عَلی ما سِواهُ مِن أحادیثِ النّاس؛ إنَّهُ أحسَنُ الحَدیثِ وأبلَغُهُ .7
پیامبر خدا صلی اللَّه علیه و آله :خوش‌ترین سخن، کتاب خدای پاک و بلندمرتبه است. رستگار شد آن کس که خداوند، آن [کتاب] را در دلش زیبا نمود ... و آن را بر سخنان مردمان برگزید. قرآن، خوش‌ترین و رساترینْ سخن است.
عنه علیه‌السلام :تَعَلَّمُوا القُرآنَ فَإِنَّهُ أحسَنُ الحَدیثِ، وتَفَقَّهوا فیهِ فَإِنَّهُ رَبیعُ القُلوب، وَاستَشفوا بِنورِهِ فَإِنَّهُ شِفاءُ الصُّدورِ، وأحسِنوا تِلاوَتَهُ فَإِنَّهُ أنفَعُ القصص 8.
امام علی علیه‌السلام :قرآن بیاموزید، که خوش‌ترین سخن است، و در آن دانا شوید، که بهار دل‌هاست، و از روشنایی آن، شفا جویید، که شفای سینه‌هاست، و نیکو تلاوتش کنید، که سودمندترینِ داستان‌هاست.
8- قرآن روشنگر است:
در این تاریکی دنبال چه هستی؟ چراغ؟ قرآن، همان که همه چیز را روشن می‌کند البته که کافی است آن را خوب درک کنی و صد البته که باید روزی‌ات شود.
الإمام الصادق علیه‌السلام :إنَّ اللَّهَ تَبارَکَ وتَعالی أنزَلَ فِی القُرآنِ تِبیانَ کُلِّ شَی‌ءٍ، حَتّی وَاللَّهِ ما تَرَکَ اللَّهُ شَیئاً یَحتاجُ إلَیهِ العباد 9.
امام صادق علیه‌السلام :خداوند پاک و بلند مرتبه، در قرآن، دلیل هر چیزی را فرو فرستاد، تا جایی که - به خدا سوگند - از هیچ چیزی که بندگان به آن نیازمند باشند، فروگذار نکرد.
بند اول از این شکرستان با ذکر 8 ویژگی قرآن به پایان آمد.
نویسنده: حسین عسگری
كارشناس شبكه تخصصی قرآن تبیان
1- تفسیر العیّاشی : ج 1 ص 3 ح 2 عن الحارث الأعور، بحار الأنوار : ج 92 ص 24 ح 25
2- بحار الأنوار : ج 92 ص 31 ح 34
3- سنن الترمذی : ج 5 ص 172 ح 2906، سنن الدارمی : ج 2 ص 893 ح 3211
4- التوحید : ص 224 ح 2، عیون أخبار الرضا علیه‌السلام : ج 2 ص 56 ح 209
5- الکافی : ج 2 ص 599 ح 2
6- الکافی : ج 8 ص 175 ح 194
7- کنز العمّال: ج16 ص124 ح44147
8- نهج البلاغة : الخطبة 110
9- الکافی : ج 1 ص 59 ح 1
