اوج قرآن كجاست؟
در دائرة المعارف تشییع 1 درباره «آیة‌الکرسی» آمده است: در قرآن مجید، دو آیه هست که احادیث بسیاری در بیان عظمت آن‌ها از رسول اکرم صلی الله علیه و آله و ائمه اطهار علیهم السلام وارد شده است، این دو آیه عبارتند از: آیه نور و آیة‌الکرسی.
ابوالفتوح رازی می‌نویسد:
ابی‌بن‌کعب گفت: رسول خدا صلی الله علیه و آله پرسید: کدام آیت در کتاب خدا عظیم‌تر است یا ابا المنذر؟ من گفتم: خدا و رسول او اعلم‌اند، دوباره پرسید تا سه بار، من گفتم: خدا و پیغمبرش اعلم‌اند، در آخرین مرتبه گفتم : آیة‌الکرسی؟ رسول اکرم صلی الله علیه و آله دست بر سینه من نهاد و گفت : «هنیئاً لک یا ابا المنذر».
نیز می‌نویسد :علی علیه السلام از رسول اکرم صلی الله علیه و آله نقل کرده است: قرآن والاترین کلام‌هاست و سوره بقره، سرور قرآن و آیة‌الکرسی سرور سوره بقره. در آیة‌الکرسی پنجاه کلمه است و در هر کلمه پنجاه برکت.
ملاصدرا در مقدمه تفسیری که درباره آیة‌الکرسی نوشته خبری به این مضمون نقل می‌کند که اسم اعظم الهی در آیة‌الکرسی و اوّل سوره آل عمران است، ملاّ فتح‌اللّه کاشانی بیست حدیث در فضیلت آیة‌الکرسی نقل می‌کند از جمله می‌نویسد: امیرالمۆمنین علیه السلام روایت کرده که رسول اکرم صلی الله علیه و آله را دیدم که بر بالای منبر فرمود: هر که آیة‌الکرسی را در عقب هر نماز واجب بخواند هیچ چیز او را از بهشت منع نکند و بر این مواظبت نکند مگر صدّیقی یا عابدی.
«کرسی» به تعبیر قرآن مجید، کما بیش مانند عرش است به این معنا که هر دو، دو معنی دارند: یکی تخت و سریر و دیگری علم و عظمت و قدرت الهی و کرسی در آیة‌الکرسی به همین معنای اخیر است.
«آیة‌الکرسی» آیه 255 سوره بقره است که اوّل آن «اللّه لا اله الاّ هو…» و آخر آن «و هو العلی العظیم» می‌باشد، ولی در قرون اخیر دو آیه بعدی را که از «لا اکراه فی الدین … » شروع و به «هم فیها خالدون» ختم می‌شود را جزو آن گرفته‌اند؛ امّا چون در احادیث اشاره به «پنجاه کلمه» و «یکصد و هفتاد حرف» شده، نیز با توجّه به اینکه «کرسی» در همان آیه 255 سوره بقره آمده و معنای این دو آیه موقوف بر هم نیست؛ لذا صحیح آن است که همان آیه را به تنهایی آیة‌الکرسی به حساب آوریم. در بحارالأنوار هم در حدیثی که از امالی شیخ طوسی نقل می‌کند، تصریح دارد که حضرت علی علیه السلام آیة‌الکرسی را از «الله لا اله …» آغاز و به «هو العلی العظیم» ختم کرد.
امام صادق علیه السلام فرمود: برای هر چیزی اوجی می‌باشد و اوج قرآن، آیة‌الکرسی است، هر که یک بار آن را بخواند خداوند هزار ناگواری، از ناگواری‌های دنیا و هزار ناگواری از ناگواری‌های آخرت را از او بگرداند که آسان‌ترین ناگواری دنیا، فقر، و سهل‌ترین ناگواری آخرت، عذاب قبر است و من به امید رسیدن به آن مقام آن را می‌خوانم.
علامه طباطبایی رضوان الله تعالی علیه در جلد دوم تفسیر المیزان درباره آیة‌الکرسی می‌فرماید : آیة‌الکرسی، از صدر اسلام مشهور بوده، در زمان رسول خدا صلی الله علیه و آله و حتی از زبان آن جناب به این نام بیان می‌شد، همچنان که این نام‌گذاری در روایات وارده از آن جناب و از اهل بیت علیهم السلام و از صحابه به چشم می‌خورد و این احترام، بدون جهت نبوده، بلکه به خاطر معارف دقیق و لطیفی است که در این آیه آمده و آن عبارت است از: توحید خالصی که جمله «اللّه لا اله الا هو…» بر آن دلالت دارد و همچنین «قیمومیت مطلقه‌ای» که در آن آمده و ….
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: کسی که چهار آیه از اول سوره بقره و آیة‌الکرسی و دو آیه بعد از آن و سه آیه پایانی آن سوره را بخواند، هیچ گونه بدی و ناراحتی در جان و مالش نبیند و شیطان به و نزدیک نشود و قرآن را فراموش نکند
«المیزان» واژه «کرسی» را این گونه معنا می‌کند: کرسی از ماده (ک ر س) گرفته شده که به معنای وصل کردن اجزای ساختمان است و اگر تخت را کرسی خوانده‌اند به این جهت بوده که اجزای آن به دست نجّار به هم وصل شده اند. بسیاری از مواقع این کلمه را کنایه از مُلک و سلطنت می‌گیرند و می‌گویند: فلانی از کرسی نشینان است، یعنی او قدرت وسیع دارد و منطقه تحت نفوذ او گسترده است.2
از ابن عباس روایت شده که می‌فرماید : هنگامی که پیامبر صلی الله علیه و آله یة‌الکرسی را می‌خواند، می‌خندید و می‌فرمود: «به درستی که یة‌الکرسی گنج رحمانی است که از زیر عرش به من داده شده است».
در کتاب قاموس قرآن که فرهنگ واژه‌های قرآنی است درباره آیة‌الکرسی آمده است: آیه 255 سوره بقره مشهور به آیة‌الکرسی است و از صدر اسلام، حتی در زمان رسول اکرم صلی الله علیه و آله چنان که از روایات شیعه و سنی برمی‌آید به این نام معروف شده است، این آیه، توحید خالص و قدرت و قیومیت خداوند را در جهان به بهترین وجهی روشن و بیان می‌کند، توجّه به الفاظ و معانی آن از توضیح بیشتر بی‌نیاز می‌کند و چون دارای این مقام و عظمت است؛ لذا درباره حفظ و خواندن و توجّه به معانی آن بیشتر توجّه شده و فضائلی درباره آن نقل گردیده است.3
احادیثی درباره فضیلت آیة‌الکرسی
آمده است که شیخ طوسی در کتاب امالی خود آورده که گفته است: راوی می‌گوید از حضرت علی علیه السلام شنیدم که می‌فرمود: باور نمی‌کنم که کسی اسلام را فهمیده و یا در اسلام متولد شده باشد و سیاهی شب را به صبح پیوند زند و این آیه را نخواند، عرض کردم منظور از سیاهی شب چیست؟ فرمود: یعنی نیمه شب، آن گاه فرمود: اگر بدانید این آیه چیست و یا در این آیه چیست، در هیچ حالی آن را ترک نخواهید کرد.
برترین آیه
اباذر در جلسه‌ای از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله پرسید: برترین و فاضل‌ترین آیه‌ای که بر شما نازل شده است کدام است؟
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: آیة‌الکرسی! زیرا در آن آیه کریمه، کلمه شریفه: «حی، قیوم» ذکر شده است.5
اگر چه سوره «فاتحة الکتاب» افضل سوره‌ها و «عصاره قرآن» است؛ ولی این منافات ندارد که «آیة‌الکرسی» افضل آیه‌ها باشد، زیرا یکی مربوط به سوره است و دیگری مربوط به آیه.
امام صادق علیه السلام فرمود: برای هر چیزی اوجی می‌باشد و اوج قرآن، آیة‌الکرسی است، هر که یک بار آن را بخواند خداوند هزار ناگواری، از ناگواری‌های دنیا و هزار ناگواری از ناگواری‌های آخرت را از او بگرداند که آسان‌ترین ناگواری دنیا، فقر، و سهل‌ترین ناگواری آخرت، عذاب قبر است و من به امید رسیدن به آن مقام آن را می‌خوانم.
آیة‌الکرسی گنج رحمانی
از ابن عباس روایت شده که می‌فرماید : هنگامی که پیامبر صلی الله علیه و آله آیة‌الکرسی را می‌خواند، می‌خندید و می‌فرمود: «به درستی که آیة‌الکرسی گنج رحمانی است که از زیر عرش به من داده شده است». 6
فایده‌های آیة‌الکرسی
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: کسی که چهار آیه از اول سوره بقره و آیة‌الکرسی و دو آیه بعد از آن و سه آیه پایانی آن سوره را بخواند، هیچ گونه بدی و ناراحتی در جان و مالش نبیند و شیطان به و نزدیک نشود و قرآن را فراموش نکند.7
آیة‌الکرسی، کلید بهشت
در سخنان مبارک رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله، آیة‌الکرسی به عنوان کلید بهشت معرفی گردیده است. در روایتی از امام علی علیه السلام نقل شده است که پیامبر اکرم صلی الله علیه فرمود: «هر کس آیة‌الکرسی را بعد از هر نماز واجب بخواند، هیچ چیز او را از داخل شدن به بهشت باز نمی‌دارد، به غیر از مرگ»؛ یعنی تنها مرگ، فاصله تلاوت کننده آیة‌الکرسی و بهشت است و چنین فردی با فرا رسیدن مرگش فاصله‌ای با بهشت ندارد.8
شبكه تخصصی قرآن تبیان
پی‌نوشت‌ها:
1. دائرة‌المعارف تشیع، ج 1، ص 250 و 251
2. ترجمه المیزان، ج 1، ص 513
3.قاموس قرآن، ج 6، ص 101 103
4.همان
5. تفسیر موضوعی قرآن مجید، ج 9، ص 370
6 . اتقان، ج 1، ص 141
7. ثواب الأعمال شیخ صدوق
8. تفسیر منهج الصادقین، ج 2، ص 95
