چرا سجده بر مُهر؟

چرا شیعیان در نماز، از مُهر استفاده می کنند؟ آیا این کار، نوعی عبادت غیر خدا و بدعت محسوب نمی شود؟

جواب:

با این که تمام فقهای اهل سنت مانند فقهای شیعه قائل به آنند که سجده بر خاک صحیح است اما نمی دانیم چرا عده ای اصرار دارند بر این که نماز خواندن با خاک و مهر نوعی بدعت در دین است!

ما در اینجا به روایاتی از منابع معتبر اهل سنت که به اثبات سنت بودن سجده بر خاک می پردازد ،اشاره می کنیم:

الف) حدیث معروف نبوی در مورد سجده بر زمین

این حدیث را شیعه و اهل سنت از پیغمبر اكرم(صلی الله علیه وآله وسلم) نقل كرده اند كه فرمود: (جعلتْ لی الاْرْض مسْجدا و طهورا )[1] زمین برای من محل سجده و طهارت (تیمم) قرار داده شده است.

بعضی از فقهای اهل سنت گمان كرده اند؛ معنای حدیث آن است كه سراسر روی زمین محل عبادت پروردگار است و انجام عبادات ، مخصوص محل معینی نیست، آن گونه كه یهود و نصاری گمان می كرده اند كه عبادت حتما باید در كلیسا و معابد خاص انجام گردد ، ولی این تفسیر با كمی دقت با معنای واقعی حدیث سازگار نیست، زیرا پیامبر فرمود:

«زمین هم طهور است و هم مسجد» و می دانیم آنچه طهور است و با آن می توان تیمم كرد، خاك و سنگ زمین است ، بنابر این سجده گاه نیز باید همان خاك و سنگ باشد.

اگر پیامبراكرم(صلی الله علیه وآله وسلم) می خواست آن معنا را كه جمعی از فقهای اهل سنت از حدیث استفاده كرده‌اند، بیان كند باید بگوید: (جعلت لی الارض مسجدا و ترابها طهورا) یعنی سرتاسر زمین برای من مسجد است و خاك آن وسیله طهارت و تیمم، ولی چنین نفرمود .

بنابراین شكی نیست كه مسجد در این روایت به معنای سجده گاه است و سجده گاه باید همان چیزی باشد كه بتوان بر آن تیمم كرد.

پس اگر شیعیان مقید هستند بر زمین سجده كنند و سجده بر فرش و مانند آن را مجاز نمی دانند ، كار خطایی نكرده اند ، چون به دستور رسول الله(صلی الله علیه وآله وسلم) عمل می كنند.

ب) سیره پیامبر

از روایات متعددی استفاده می شود كه پیامبر اكرم(صلی الله علیه وآله وسلم) نیز بر زمین سجده می كرد، نه بر فرش ، لباس و مانند آن.

در حدیثی از ابوهریره می خوانیم كه می گوید: رسول خدا را در یك روز بارانی دیدم كه بر زمین سجده می كرد و اثر آن بر پیشانی و بینی او نمایان بود». [2]اگر سجده بر فرش و پارچه جایز بود ، لزومی نداشت آن حضرت در روز بارانی بر زمین سجده كند.

عایشه نیز می گوید: من هرگز ندیدم پیامبر اكرم(صلی الله علیه وآله وسلم) (به هنگام سجده) پیشانی خود را به چیزی بپوشاند». [3]

ابن حجر در شرح این حدیث می گوید: این حدیث اشاره به این است كه اصل در سجده این است كه پیشانی به زمین برسد ولی در موقع عدم توانایی واجب نیست. [4]

در حال حاضر، در سرزمین وحی، وقتی شیعیان بر روی حصیری که از چیزهایی که از خاک می روید نماز می خوانند، عده ای متعصب به آن ها اشکال می گیرند و آن را عبادت غیرخدا می دانند!

دقّت کنید!

احمد ابن حنبل در روایتی از میمونه (یکی از همسران رسول خدا) نقل می کند: «پیامبر بر قطعه حصیری نماز می خواند و سجده می كرد.»[5]

بدیهی است مفهوم حدیث این است كه پیامبر بر همان سجاده حصیری سجده می كرد. نه فرش و پارچه و امثال آن.

روایات متعددی در منابع معروف اهل سنت آمده است كه پیامبر بر «خمره» نماز می خواند، (خمره حصیر كوچك یا سجاده‌ای است كه از برگ درخت نخل می بافتند).

چرا باید شیعیان از سوی بعضی متعصبین به بدعت متهم شوند و با چشم خشم به آنها نگریسته شود، در حالی كه این احادیث می گوید: این كار سنت پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم) بوده است و چقدر دردناك است كه سنت‌ها بدعت شمرده شود!

ج) سیره صحابه و تابعین

از موضوعات جالب در این بحث این است كه دقت در حالات صحابه و گروهی كه بعد از آنها روی كار آمدند (و به نام تابعین معروفند) نشان می دهد كه آنها هم بر زمین سجده می كردند ، به عنوان نمونه :

1ـ جابر بن عبدالله انصاری می گوید: من با پیغمبر اكرم(صلی الله علیه وآله وسلم) نماز ظهر می خواندم ، مقداری از سنگریزه ها را در یك كف دست می گرفتم و آن را از این دست به آن دست می كردم تا خنك شود و بر آن سجده كنم ، این كار به خاطر شدت گرما بود». [6]

این حدیث به خوبی نشان می دهد كه اصحاب پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم) مقید بودند بر زمین سجده كنند ، حتی برای موقع گرما چاره می اندیشیدند. اگر سجده بر زمین لازم نبود این كار پر زحمت لزومی نداشت.

2ـ انس بن مالك می گوید: ما در شدت گرما در خدمت رسول خدا(صلی الله علیه وآله وسلم) بودیم، بعضی از ما سنگریزه را در دستش می گرفت تا خنك شود سپس آن را بر زمین می نهاد و بر آن سجده می كرد.[7]

این تعبیر نیز نشان می دهد كه این كار در بین اصحاب رایج بوده است.

3- در حالات مسروق بن اجدع، از یاران ابن مسعود آمده است: «او اجازه نمی داد بر غیر زمین سجده كنند، حتی هنگامی كه به كشتی سوار می شد ، چیزی با خود به كشتی می برد و بر آن سجده می كرد».[8]

4- علی بن عبدالله بن عباس به «رزین» نوشت: قطعه صافی از سنگ‌های «مروه» برای من بفرست تا بر آن سجده كنم.[9]

5- در نقل دیگری در كتاب فتح الباری(شرح صحیح بخاری) آمده است: «عمر بن عبدالعزیز قناعت به سجده بر حصیر نمی‌كرد بلكه مقداری خاك بر آن می گذارد و بر آن سجده می كرد». [10]

نتیجه

از مجموع این اخبار چه می فهمیم ؟ آیا جز این است كه سیره اصحاب و بعد از اصحاب ، در قرون نخستین این بوده است كه بر زمین یعنی خاك و سنگ و شن و مانند آن سجده می كردند.

حال اگر كسانی از مسلمین در عصر ما بخواهند این سنت را زنده كنند باید به عنوان بدعت از آن یاد شود؟!

متاسفانه عده ای که در صدد تفرقه افکنی و ایجاد بدبینی میان مذاهب اسلامی هستند، می گویند: سجده بر خاک و مهر، نوعی پرستش خاک و مهر است!

این عده افراد یا نفهمیده اند و یا نخواسته اند بفهمند که بین سجده کردن بر چیزی و سجده کردن برای آن چیز تفاوت است همچنان که نماز خواندن به سوی کعبه غیر از نماز خواندن برای کعبه است.

پی نوشت:

1- صحیح بخاری، جلد 1، صفحه91 و سنن بیهقی، جلد2، صفحه 433

2- مجمع الزوائد، جلد2، صفحه 126.

3- مصنف ابن ابی شبیه، جلد1، صفحه 397.

4- فتح الاری، جلد1، صفحه 404.

5- مستند احمد، جلد 6، صفحه 331.

6- مستند احمد، جلد3، صفحه 327، سنن بیهقی، جلد1، صفحه 429.

7- الستن الکبری بیقهی، جلد2، صفحه106.

8- طبقات الکبری، ابن سعد، جلد6، صفحه 53.

9- اخبار مکه از قی، جلد2، صفحه 151.

10- فتح الباری، جلد1، صفحه 410.

منبع: پاسخ به شبهات اینترنتی ، هادی کردان

مطالب مرتبط:

بلند شدن بی اختیار سر از سجده

احکام سجده

مهر نماز بت نیست!