متاستاز؛ پخش سرطان در بدن
متاستاز به انتقال سلولهای سرطانی از محل اولیه (مثل کبد) به بافت‌های دیگر بدن اطلاق می‌شود که در مراحل خیلی پیشرفته سرطان‌ها ایجاد می‌شود. روند متاستاز موجب می شود تومور به بافت ها و اعضای متعددی از بدن منتشر شود. وقتی یک تومور سرطانی به مرحله متاستاز برسد، درمان بیماری مشکل می شود.
گاهی سلولهای سرطانی از بافت اولیه‌ای که در آن ایجاد شده‌اند جدا شده و از راه جریان خون یا سیستم لنفاوی خود را به دیگر اعضای بدن می‌رسانند.
این سلول ها در محل دوم شروع به رشد کرده و کانون جدیدی از سرطان را تولید می کنند.
به این توده سلولی تازه، سرطان دیگری گفته نمی‌شود، بلکه همان سرطان اولیه است که در محلی جدید خود را نشان داده است، به عنوان مثال: سرطان سینه که به استخوان متاستاز کرده است.
ادامه روند متاستاز باعث درگیری اعضای بیشتری شده و در نتیجه درمان را بسیار دشوارتر یا بعضا غیرممکن می‌سازد.
در برخی از سلول های تومور، تعداد اندکی از خصوصیات سلول اولیه تغییر می‌کند و سلول توموری هنوز کم و بیش شبیه سلول اولیه‌ای است که از آن منشأ گرفته‌است. تومورهایی که در اثر این سلول ها پدید می‌آیند تومورهای خوش‌خیم نامیده می‌شود. تومورهای خوش‌خیم، گسترش محدودی دارند و تومور، فقط در همان محل سلول اولیه مشاهده می‌شود.
اما در برخی از سلول های توموری در اثر جهش های بیشتر، اغلب خصوصیات سلول اولیه تغییر می‌کند. این سلول ها پروتئین‌هایی را بیان می‌کنند که در حالت عادی در سلول های سالم، بیان نمی‌شوند.
همچنین در این سلول ها از بیان برخی از پروتئین ها، جلوگیری می‌شود. این تغییرات در بیان پروتئین های سلولی باعث می‌شود سلول سرطانی، ارتباط خود را با سلول های مجاور از دست دهد و با تجزیه ماتریس بین‌سلولی، از محل اولیه خود مهاجرت کرده و به محل دیگری برود و در آنجا نیز باعث ایجاد تومور شود.
هر چند که اغلب سرطان ها از یک سلول جهش یافته منشاء می گیرند (یعنی مونوکلونال هستند)، اما بعد از آن که تومورها به حدی از رشد رسیدند که قابل کشف و تشخیص گردند، دارای سلول های هتروژن خواهند بود و از ژنوتیپ و فنوتیپ یکسانی برخوردار نیستند.
ممکن است که تعدادی از سلول های سرطانی قدرت تهاجم و متاستاز را نداشته باشند، در حالی که گروهی دیگر این توانایی را به میزان متوسط و گروهی دیگر به میزان زیاد دارند و توان ایجاد بدخیمی را افزایش دهند.
تهاجم و متاستاز از مشخصه های بیولوژیک تومورهای بدخیم و علت عمده عوارض جسمی و مرگ و میر به علت سرطان هستند.
به عمل مهاجرت سلول های سرطانی از محل اولیه به محلی دیگر، متاستاز و به این نوع تومورها، تومورهای متاستاتیک گفته می‌شود.
مسیرهای متاستاز
تومورهای سرطانی از سه راه مختلف می توانند به اندام های دیگر گسترش بیابند:
- از طریق سیستم گردش خون (Hematogenous)
- از طریق سیستم لنفاوی
- از طریق تنه دیواره به داخل حفره شکم و قفسه سینه (Transcoelomic)
متاستاز سرطان طی چند مرحله انجام می‌شود که عبارتند از:
- جدا شدن سلولهای سرطانی از تومور اولیه
- تخریب بستر خارج سلولی
- حرکت سلولهای سرطانی
- لانه گزینی و تکثیر سلولهای سرطانی در محل تازه
چرا متاستاز خطرناک است؟
بیشتر مرگ و میرهای ناشی از سرطان، به پخش و گسترش سلولهای اولیه به دیگر اعضای بدن مربوط است که همین موضوع کار درمان را بسیار دشوار می‌کند و از طرف دیگر بنا بر شواهد، حدود 70 درصد بیماران سرطانی در خطر متاستاز قرار دارند.
نکاتی کلی در مورد متاستاز
- متاستاز روندی است که در آن سلول های سرطانی به سراسر بدن مهاجرت می کنند.
- اکثر مرگ و میر مرتبط با سرطان به علت متاستاز تومور سلول اصلی است.
- سلول های سرطان متاستازی باید مخلوطی از آنزیم های گوارشی به منظور کاهش موانع ترشح کند.
- سلول های سرطانی ممکن است از سیستم گردش خون برای حرکت به محل مناسب جهت ایجاد تومور استفاده کنند.
- متاستاز روندی بسیار ناکارآمد است. بیشتر سلول های سرطانی هنگامی که تومور اصلی را ترک می کنند می میرند. دلیلش این است که تعداد سلول هایی که تومور را ترک می کنند می تواند به میلیون ها در هر روز برسد. حتی اگر فقط بخش کوچکی از سلول هایی که تومور را ترک می کنند قادر به زنده ماندن برای تشکیل تومور جدید هستند، تلاش تعداد زیادی از آنها بدان معنی است که رشد از راه دور است و به احتمال زیاد در چند نقطه اتفاق می افتد.
فرآوری: نیره ولدخانی
بخش سلامت تبیان
منابع:
همشهری آنلاین - زهره بانی
باشگاه خبرنگاران
مطالب مرتبط:
