ستارگان آسمان عصمت بر زمین کربلا

با فرا رسیدن ماه محرم، ماه عزای سید و سالار شهیدان حضرت امام حسین علیه السلام، فرصت مناسبی فراهم شده که بار دیگر به مطالعه و مذاکره تاریخ زندگانی آن بزرگوار و اصحاب باوفایش بپردازیم و بهره‌های معرفتی و اجتماعی ببریم. در این نوشته کوتاه به معرفی اجمالی برخی از  شهدای بنی هاشم در کربلا که به طور معمول کمتر نامی از آنها برده می‌شود می‌پردازیم. امید است که برای خوانندگان محترم و علاقه‌مندان تاریخ اهل بیت علیهم السلام مفید باشد.

منبع اصلی ما در این یادداشت، کتاب « مقاتل الطالبین» اثر ارزشمند «ابوالفرج اصفهانی» متوفی سال356 هجری قمری است که از منابع مهم تاریخی ما می‌باشد.[1]

در مقاتل کربلا سخن از گروهی از بنی هاشم که در روز عاشورا و در کنار اصحاب امام به شهادت رسیدند به میان آمده است. متاسفانه نام و اطلاعات تفصیلی همه آنها وجود ندارد اما در مورد برخی، مطالبی اندک نقل شده است.

قمر بنی هاشم، حضرت ابوالفضل العباس علیه السلام:

چهره معروف و برجسته بنی هاشم که نیازی به معرفی ندارند[2]. گویا از ایشان نسلی هم باقی ماند.[3]

حضرت علی بن الحسین الاکبر علیهماالسلام:

جناب علی اکبر علیه السلام نیز چهره معروف و برجسته بنی هاشم در کربلا می‌باشند و نیازی به معرفی ایشان نمی‌بینم. ایشان بنا بر نظر مشهور اولین شهید از اهل بیت علیهم السلام است.[4] درباره ولادت ایشان که شاید خوانندگان محترم کمتر اطلاع داشته باشند، عرض می‌شود که ایشان در یازدهم شعبان سال33 هجری به دنیا آمده و لذا در کربلا 27 ساله بودند. ( و البته درباره سن ایشان اختلاف نظر هم هست.)[5] ایشان ازدواج کرده اما نسلی برایشان به ثبت نرسیده است. [6] مادر ایشان لیلی دختر ابی مرة بن عروة بن مسعود الثقفی است که به نظر محققین همچون استاد شهید، علامه مطهری (ره) در کربلا حضور نداشته است.[7]

عبدالله بن علی بن ابی طالب علیه السلام:

فرزند ام البنین علیهاالسلام که در سن بیست و پنج سالگی به شهادت رسید و نسلی از او باقی نمانده است. حضرت عباس علیه السلام به ایشان گفتند که در مقابل من به میدان برو تا با دیدن شهادتت به اجر رسم.[8]

جعفر بن علی بن ابی طالب علیه السلام:

فرزند دیگر ام البنین علیهاالسلام است که در سن نوزده سالگی و در برابر دیدگان برادر بزرگوارش حضرت عباس علیه السلام به شهادت رسید.[9]

عثمان بن علی بن ابی طالب علیه السلام:

فرزند دیگر ام البنین علیهاالسلام است که در سن بیست و یک سالگی در کربلا یه شهادت رسید. از امیرالمۆمنین علیه السلام روایت است که فرمود: او را به یاد برادرم عثمان بن مظعون نام نهادم.[10]

محمد الاصغر بن علی بن ابی طالب علیه السلام:

که مادرش کنیز بوده است و در کربلا توسط مردی از قبیله تمیم به شهادت رسید.[11]

ابوبکر بن علی بن ابی طالب علیه السلام:

نام او ثبت نشده است اما مادرش لیلی دختر مسعود بن خالد بن مالک بن ربعی از قبیله تمیم است.[12]

بنابر این شش نفر از فرزندان بلا واسطه امیر المۆمنین علیه السلام در کربلا و در جوار امام حسین علیه السلام شهید شده اند.

القاسم بن الحسن بن علی بن ابی طالب علیه السلام:

فرزند امام مجتبی علیه السلام که مقتلش معروف است.

عبدالله بن الحسن بن علی بن ابی طالب علیه السلام:

مادرش بنت السلیل بن عبدالله است.[13] و مقتل معروفی دارد.

ابوبکر بن الحسن بن علی بن ابی طالب علیه السلام:

مادرش کنیز بوده است و با حضرت قاسم علیه السلام در مادر مشترک هستند.[14]

پس سه نفر از فرزندان امام مجتبی علیه السلام در کربلا حاضر و به شهادت رسیدند.

عبدالله بن الحسین بن علی بن ابی طالب علیه السلام:

معروف به علی اصغر. مادر ایشان رباب دختر امرء القیس بن عدی است که امام حسین علیه السلام از او سکینه خاتون را دارد و آنگونه که نقل شده هم مادر و هم دختر مورد علاقه شدید حضرت بوده‌اند.[15] عبدالله در کربلا خیلی کوچک بوده است اما در مورد سن و نحوه شهادتش مقاتل با هم اختلاف دارند.[16] تعبیر شیخ مفید اینست: « فاتی بابنه عبدالله ابن الحسین و هو طفل فاجلسه فی حجره فرماه رجل من بنی اسد بسهم فذبحه...»[17]

عون بن عبدالله بن جعفر بن ابی طالب:

فرزند حضرت زینب کبری علیهاالسلام. البته باید توجه داشت که عبدالله فرزند دیگری هم به نام عون داشته که از همسر دیگری بوده است و اختلاف است که کدام عون در کربلا شهید شده، لکن نظر معروفتر این است که عون اکبر که فرزند حضرت زینب علیهاالسلام است، شهید شده است.[18]

محمد بن عبدالله بن جعفر بن ابی طالب:

مادرش خوصاء دختر حفصة بن ثقیف است.[19]

عبیدالله بن عبدالله بن جعفر بن ابی طالب:

مادرش خوصاء است.[20]

بنابر این سه نفر از فرزندان عبدالله بن جعفر- همسر حضرت زینب علیهاالسلام - در کربلا شهید شده‌اند که یکی از آنها فرزند حضرت زینب علیهاالسلام است.

عبدالرحمن بن عقیل بن ابی طالب:

مادرش کنیز بوده است.[21]

جعفر بن عقیل بن ابی طالب:

مادرش ام الثغر دختر عامر از قبیله بنی کلاب است.[22]

عبدالله بن عقیل بن ابی طالب:

مادرش کنیز بوده است.[23]

محمد بن مسلم بن عقیل بن ابی طالب:

مادرش کنیز بوده است.[24]

عبدالله بن مسلم بن عقیل بن ابی طالب:

مادرش رقیه دختر امیرالمۆمنین علیه السلام است.[25]

محمد بن ابی سعید بن عقیل بن ابی طالب:

مادرش کنیز بوده است.[26]

تا اینجا نام شش نفر از اولاد- پسر و نوه- عقیل، برادر امیرالمۆمنین علیه السلام را که در کربلا شهید شدند برشمردیم که با جناب مسلم بن عقیل می شوند هفت نفر. در برخی منابع آمده که نه نفر از فرزندان عقیل با امام حسین علیه السلام شهید شدند اما نامی از آنها نیامده است.[27]

در برخی از منابع از افراد دیگری از بنی هاشم همچون عمر بن علی بن ابی طالب علیه السلام نیز نام برده شده لکن محققین این نظر را که او به کربلا رفته باشد قبول ندارند.[28]

این بود خلاصه‌ای از افرادی که از بنی هاشم با امام حسین علیه السلام به  شهادت رسیدند. امیدواریم که خدای متعال بر علو درجات تمام شهدای کربلا بیفزاید و زیارتشان را در دنیا و شفاعتشان را در آخرت نصیب ما بگرداند.

پی نوشت:

[1] - دارالزهراء چاپ اول1386 شمسی

[2] - برای مطالعه مقتل ایشان به کربلا چه گذشت/282 مراجعه کنید.

[3] - مقاتل الطالبین/89

[4] -در کربلا چه گذشت، ترجمه نفس المهموم/265، انتشارات آدینه سبز، چاپ دوم1389. این کتاب تالیف محدث قمی و ترجمه علامه شعرانی است و یکی از بهترین منابعی است که خوانندگان محترم می توانند در زمینه حادثه کربلا به آن مراجعه کنند.

[5] - مثلا شیخ مفید «بضع عشرة سنة» ذکر کرده یعنی کمتر از بیست سال داشته است.

[6] - موسوعة التاریخ الاسلامی6/177

[7] -مجموعه آثار17/75

[8] - مقاتل الطالبین/88

[9] - همان

[10] - همان/89

[11] - همان/90

[12] - همان/91

[13] - مقاتل الطالبین/93

[14] - همان/92

[15] - مقاتل الطالبین/94

[16] - همان

[17] - الارشاد2/108

[18] - در کربلا چه گذشت/270

[19]  مقاتل الطالبین/95

[20] - همان

[21] - همان/96

[22] - همان/97

[23] - همان/97

[24] - مقاتل الطالبین/97

[25] - مقاتل الطالبین/98

[26] - همان

[27] - در کربلا چه گذشت/273 از معارف ابن قتیبه نقل می کند.

[28] - در کربلا چه گذشت/280