پروبیوتیک‌ها؛ ضروری برای کودکان

پروبیوتیک‌ها باکتری‌های زنده غیربیماری‌زایی هستند که در صورت مصرف در مقادیر کافی اثرات سلامت بخشی را بر روی میزبان دارند.

پروبیوتیک‌ها و پیشگیری از پوسیدگی دندان

پوسیدگی دندان از جمله بیماری‌های شایع در جهان است. کودکان به دلیل آسیب‌پذیر بودن بیشتر در معرض خطر از دست دادن دندان‌های خود می‌باشند. دلایل متعددی از جمله وراثت، باکتری‌ها و رژیم غذایی در بروز آن دخالت دارند. در حفره دهانی همچون مجرای روده، هم باکتری‌های آسیب‌رسان و هم باکتری‌های مفید ساکن هستند. افزایش جمعیت باکتری‌های بیماری‌زا در نتیجه عدم رعایت بهداشت و رژیم غذایی نادرست، منجر به به هم خوردن این تعادل و بروز بیماری‌های دهانی از جمله پوسیدگی‌های دندانی می‌گردد.

استفاده از ترکیباتی که این تعادل را در جهت افزایش توده باکتریایی مفید هدایت کند موثر خواهد بود. از جمله این ترکیبات پروبیوتیک‌ها می‌باشند. اثرات سلامت بخش این باکتری‌ها در پیشگیری و درمان بسیاری از بیماری‌ها اثبات شده است. این ترکیبات در صورت مصرف، از طریق تولید اسیدهای ارگانیک و مواد باکتری‌کش، رقابت با باکتری‌های بیماری‌زای دهانی برای اتصال به جایگاهشان در حفره دهانی، دخالت در هضم مواد غذایی موجود در دهان و خارج کردن این مواد از دسترس باکتری‌های بیماری زا، افزایش توده باکتری‌های مفید، افزایش قدرت سیستم ایمنی بدن و افزایش سلول‌های ایمنی‌زا در ترشحات بزاقی باعث سلامتی حفره دهان و پیشگیری از پوسیدگی‌های دهان خواهند شد. به کودکان از فرآورده‌های پروبیوتیک بدهید. تحقیقات متعددی فواید پروبیوتیک‌ها را در سلامتی حفره دهانی و پیشگیری از پوسیدگی‌های دندانی با تعدیل جمعیت باکتری‌های ساکن در حفره دهان نشان داده‌اند. از این‌رو ارائه راهکارهایی در جهت گنجاندن این ترکیبات در رژیم غذایی مثل استفاده از فراورده‌های لبنی به همراه غذای کمکی کودکان و غنی کردن هر چه بیشتر این ترکیبات، یا اضافه شدن گونه‌های مفید پروبیوتیکی به خمیردندان‌ها در کنار فلوریده بودنشان، می‌تواند روش مفیدی در پیشگیری از پوسیدگی‌های دندانی باشد.

پروبیوتیک‌ها تعداد دفعات و طول دوره اسهال را کاهش می‌دهند

دوران کودکی، دوره مهم در رشد و تکامل انسان بوده و در پایه‌ریزی سایر مراحل زندگی نقش اساسی دارد. اسهال در میان بیماری‌های عفونی، دومین علت مرگ در کودکان کمتر از 5 سال در دنیا و اصلی‌ترین مشکل سلامتی در کودکان ایرانی است. مجرای گوارشی نوزاد تازه به دنیا آمده استریل است، اما چند ماه پس از تولد نوزاد، در نتیجه مصرف غذاهای کمکی، گونه‌های متعددی از میکروارگانیسم‌های زنده در مجرای گوارشی تجمع می‌یابند. در روده افراد سالم بیش از 400 گونه مفید و مضر باکتریایی یافت می‌شود که این جمعیت میکروبی در تعادل با یکدیگر هستند. تحت شرایط مختلفی از جمله کاربرد آنتی‌بیوتیک‌های متعدد در درمان بیماری‌های نوزادان، تعادل باکتری‌ها در مجرای گوارشی تغییر پیدا می‌کند که ممکن است منجر به کاهش باکتری‌های مفید و غالب شدن باکتری‌های مضر گردد که زمینه را برای بروز اسهال و بدتر شدن آن در کودکان ایجاد کند.

فرآورده‌های لبنی حاوی پروبیوتیک به ویژه ماست، رایج‌ترین مواد غذایی هستند که به عنوان محصولات پروبیوتیک مصرف می‌شوند، البته مواد غذایی غیرلبنی حاوی پروبیوتیک و مکمل‌های آن نیز وجود دارند، اما از میان انواع محصولات، ماست پروبیوتیک، رایج‌ترین شکل مصرف این دسته از مواد غذایی است

اسهال در کودکان به خصوص در ماه‌های ابتدایی زندگی زمینه‌ساز سوءتغذیه، بیماری‌زایی و حتی مرگ کودکان در کشورهای در حال توسعه می‌باشد. از این رو اقدامات لازم جهت پیشگیری و درمان آن ضروری به نظر می‌رسد. که یکی از این اقدامات ایجاد تفاوت در فلور طبیعی روده است که با استفاده از ترکیبات پروبیوتیک انجام می‌شود.

از جمله عوامل محافظ که اخیراً توجه زیادی به آن شده است باکتری‌های پروبیوتیکی هستند. پروبیوتیک‌ها، باکتری‌های زنده غیربیماریزای مشابه باکتری‌های مفید ساکن در روده هستند که از طریق تجمع کردن در روده فلور روده‌ای را تعدیل می‌کنند. نشان داده شده که گونه‌های مفید خاصی از پروبیوتیک‌ها از جمله بیفیدوباکتریوم‌ها و لاکتوباسیلوس‌ها، طول دوره اسهال و تعداد دفعات آن را کاهش می‌دهند. این میکروارگانیسم‌ها اثرات ضد اسهالی خود را از طریق مسدود کردن محل‌های اتصال باکتری‌های بیماری‌زا و خنثی کردن مواد سمی تولیدشده توسط آن‌ها، رقابت با باکتری‌های بیماری‌زا برای مصرف مواد مغذی موجود در محیط روده، حفظ ثبات و یکپارچگی سلول‌های روده‌ای، تولید ترکیبات ضدمیکروبی و باکتری‌کش، حفظ عملکرد موکوس روده‌ای، تقویت سیستم ایمنی و افزایش تولید سلول‌های ایمنی‌زا در جهت مقابله کردن با باکتری‌های مضر و کاهش تولید فاکتورهای التهابی اعمال می‌کنند.

در نتیجه با توجه به عوارض حاد بیماری اسهال و از طرفی آسیب‌پذیر بودن کودکان و نوزادان، پیشگیری و درمان آن با استفاده از ترکیبات طبیعی و بدون عوارض جانبی همچون باکتری‌های پروبیوتیکی می‌تواند راهکار پیشنهادی مناسبی باشد. از این رو استفاده از فرآورده‌های لبنی چون ماست به دلیل دارا بودن باکتری‌های پروبیوتیکی در غذاهای کمکی نوزادان، استفاده از شیر مادر حاوی باکتری‌های پروبیوتیکی به خصوص در دوره تغذیه انحصاری در 6 ماه نخست زندگی شیرخوار، غنی کردن فرمولاهای نوزادی و محلول‌های هیدراتاسیون که برای احیای آب و املاح از دست رفته کودکان و نوزادان اسهالی استفاده می‌شود با پروبیوتیک‌ها، راهکارهای پیشنهادی در جهت افزودن این باکتری‌های مفید به رژیم غذایی کودکان است.

پروبیوتیک‌ها آلرژی کودکان را کاهش می‌دهد

تحلیل‌های جدید از تحقیقات گذشته نشان می‌دهد که کودکانی که مادرانشان هنگام بارداری پروبیوتیک مصرف کرده‌اند و یا خود در اوایل زندگی از مکمل‌های به اصطلاح باکتری خوب استفاده کرده کمتر در معرض خطر آلرژی قرار دارند.

دکتر «اریک فورنو» از بیمارستان کودکان پیتزبورگ در آمریکا گفت: پزشکان معمولاً نه پروبیوتیک‌ها را برای زنان باردار یا کودکان کم سن رد می‌کنند و نه آن را توصیه می‌کنند و هنوز برای تغییر این رویه بسیار زود است اما بر اساس نتایج تحقیقات ما پروبیوتیک‌ها دارای اثر محافظتی نسبت به آلرژی هستند اما پیش از توصیه عمومی به مردم باید مطالعات بیشتری انجام دهیم.

محققان اظهار داشتند: باکتری‌هایی که در معده و سیستم گوارشی زندگی می‌کنند به سلامت سیستم ایمنی بدن مرتبط هستند. استفاده کافی از محصولات غذایی پروبیوتیک ممکن است از یک سیستم ایمنی سلامت نیز پشتیبانی کند.

بر اساس اظهارات فورنو، از آنجا که آلرژی‌ها و آسم هر دو از پاسخ‌های فوق حساس ایمنی نشأت می‌گیرند، چندین آزمایش تأثیر مکمل‌های پروبیوتیک را روی این شرایط بررسی کرده است.

آزمایش‌ها اغلب از مکمل‌های پروبیوتیکی استفاده کرده که در شکل قرصی وجود دارد، چرا که کنترل آن ساده‌تر است، اما علتی وجود ندارد که بخواهیم باور کنیم محصولات پروبیوتیک لبنی چون ماست دارای چنین تأثیری نیستند.

اعضای تیم وی نتیجه 25 آزمایش مکمل را که طی بارداری یا نخستین سال زندگی کودک مصرف شده بود بررسی کردند. در همه تحقیقات مادران و نوزادانی که پروبیوتیک و یا دارونما مصرف کرده بودند را در مقایسه با یکدیگر قرار داده‌اند.

شرکت‌کنندگان در این تحقیق از دوزهای روزانه پروبیوتیک استفاده می‌کردند و در برخی از موارد این استفاده برای چندین ماه تا یک سال ادامه داشته است.

علی‌رغم تأثیر مثبت پروبیوتیک‌ها روی کاهش ابتلای کودکان به آلرژی این مسئله روی ابتلا به آسم آن‌ها تأثیرگذار نبود.

نتایج این تحقیقات به صورت مشروح در مجله علمی پزشکی کودکان منتشر شده است.