خانه مشروطه
اینجا را «خانه مشروطه» می نامند كه در محله قدیمی «راسته كوچه»،در خیابان شهید مطهری و در ضلع غربی بازار بزرگ تبریز قرار دارد و روزگاری ملك شخصی تاجر خوشنام تبریزی «حاج مهدی كوزه كنانی» بود. او كه «ابوالمله» تبریز هم خوانده می شد، بی شك یكی از تاثیرگذارترین و بزرگترین حامیان مشروطه خواه تبریزی بوده است.
حاج مهدی در سال 1247 سفارش ساخت این خانه قاجاری را به معمار معروف آن زمان؛ «حاج ولی معمار»؛ می دهد كه در آن روزگار ساكن روسیه بوده و برای ساخت این خانه روانه تبریز می شود. خانه ای با 1300 متر مربع بنا كه در 2 طبقه و به سبك معماری التقاطی آن روزگار ساخته شده است.
این تاجر تبریزی در دوران اوج گیری مشروطه خواهی،به جمع مبارزان می پیوندد و به یكی از اصلی ترین پشتیبانان مالی انقلاب تبدیل می شود تا جایی كه خانه خود را تمام و كمال در اختیار مشروطه خواهان تبریزی می گذارد تا در آن به تشكیل جلسات سیاسی و چاپ و نشر اعلامیه های خود بپردازد. پس از جنگ جهانی دوم و اشغال تبریز نیز این خانه همچنان تاریخ سازی خود را حفظ كرده و مركز اجلاس سران فرقه دموكرات آذربایجان می شود.
پس بی علت نخواهد بود كه اینجا را پرافتخارترین خانه تبریز بنامند.خانه ای كه در آن روزگار محل تجمع سران صدر مشروطیت از جمله ستارخان، باقرخان، ثقه الاسلام، حاج میرزا آقا فرشی، حاج میرزا حسین واعظ و بیشتر مشروطه خواهان بود. متاسفانه پس از مرگ حاج مهدی این خانه به حال خود رها شده تا این كه در سال 1354 در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.
از در اصلی كه وارد می شویم، پس از گذشتن از حیاط باصفا و پردرخت خانه، چشم ما به عمارت اصلی می افتد كه در دوطبقه و زیر سایه ستون های سنگی برافراشته است. تندیس سردار و سالار ملی؛ ستارخان و باقرخان؛ در ورودی عمارت به یادبود همه آن لحظاتی كه این مكان در محاصره 11 ماهه تبریز مركز فرماندهی مجاهدان مشروطه خواه و مركز تصمیم گیری برای پایین آوردن پرچم های تسلیم در برابر شاه قاجار بوده است، قرار گرفته اند.
قسمت عمده خانه را زیربنای آن مشتمل بر حوضخانه، سرسرا و 2 طبقه بنا، تشكیل می دهد. نورگیر سرسرا روی 4ستون بلند با سر ستونهای گچبری قرار گرفته كه داخل آن با آیینه و شیشه های رنگی زینت یافته است.
در طبقه نخست 6 اتاق و سرسرا و در طبقه دوم یك سالن وجود دارد كه پنجره های بزرگ ارسی و درهای چوبی با نقش و نگار اسلیمی به زیبایی آن ها افزوده اند.
طبقه نخست از طریق 2 پلكان از چپ و راست به بالامی رسد جایی كه مجسمه نیم تنه حاج مهدی كوزه كنانی با آن ردای قدیمی و كلاه قاجاری دیده می شود.كلاه بلندی كه نقش مهمی در پیروزی مشروطه برعهده داشته، وقتی حاج مهدی آن را در میانه بازار بر زمین می گذاشت و تجار تبریزی به واسطه اعتبار و احترام او و حمایت از مبارزان مشروطه طلب و خانواده شهدای انقلاب، پول در آن می ریختند.
به علت اهمیت تاریخی، این خانه در سال 1367 ازسوی سازمان میراث فرهنگی خریداری شد و سرانجام نیز در سال 1375 پس از مرمت و گردآوری اشیا و اسناد تاریخی به عنوان موزه مشروطه آغاز به كار كرد.
تا جایی كه امروز داخل اتاق ها و سرسرای آن شاهد مجسمه های مبارزان و شهدای مشروطه، اسناد و اشیای مهم تاریخ ساز مانند اسلحه كمری ستارخان و غلاف چرمی آن، دفترچه حساب و كتاب دخل و خرج های مبارزات كه از سوی حاج مهدی نوشته می شد، وصیتنامه او كه خانه را وقف مبارزات كرد، عینك و قلمدان ثقه الاسلام تبریزی، تمبرهای قاجاریه، گلوله های توپ و تعداد زیادی از نشریه های محلی و روزنامه های مختلف ایران آن زمان، هستیم. عكس هایی از مظفرالدین شاه، محمدعلی شاه و دسته های مخالف مشروطه، دستگاه چاپ برای تكثیر شب نامه های دوره مشروطه، تصویر اسناد تاریخی مربوط به انقلاب و فرمان مشروطیت را نیز می توان در همین خانه دید.
اتاق گوشواره كه در 2 سوی اتاق بزرگ خانه قرار دارد، به جنبش زنان مشروطه خواه اختصاص یافته و شامل عكس ها، مجسمه و سرگذشت زنان مبارزی چون زینب پاشا است.
و اما فرش مشروطه بانقوشی از اشعار تركی درباره جنبش مشروطه ایران نیز در این موزه قراردارد. فرش نفیسی با قدمت نزدیك به 100 سال كه در قره باغ آذربایجان بافته شده است و در لابه لای تار و پود نفیس آن خطی خوش به چشم می خورد كه می گوید:
یاشاسین مشروطه آباد، اولسون ملك ایران
منبع: روزنامه ایران، نویسنده: سمیرا منفرد
