اخلاق زیستی را رعایت کن!

اصول اخلاق زیستی در باروری به روش IVF

فناوری باروری به روش لقاح خارج رحمی (in vitro fertilization) که اختصاراً به آن IVF می گویند یکی از راه های رفع مشکل ناباروری در زوج هایی است که به طور طبیعی قادر به تولید مثل نیستند.

IVF یک فناوری پذیرفته شده است که برای فرزند دار شدن بسیاری از زوجهای نابارور، سودمند است و چنانچه به طور صحیح و صرفاً به منظور رفع مشکل ناباروری مورد استفاده قرار گیرد از نظر اخلاقی پذیرفته است و تحقیقات مرتبط با آن هم از این دیدگاه بلامانع است. هرگونه تحقیقاتی که در رابطه با IVF نیز صورت می گیرد تا زمانی که اثر منفی بر روی جنین یا مادر نداشته باشد و پیش بینی استفاده غیر اخلاقی از نتایج آن متصور نباشد و برای بهبود کیفی زندگی انسانی و سلامت وی مفید باشد از نظر اخلاقی بلامانع است. استفاده از IVF برای تولید جنین هایی که در سنین مختلف مورد استفاده قرار گیرند مثلاً در تحقیقات یا در تولید دارو مغایر با اخلاق است. تحقیق بر روی جنین پس از انتقال به رحم در صورتی که با آسیب به جنین یا مادر همراه باشد خواه با سقط همراه باشد یا بدون سقط باشد غیراخلاقی است.

از آنجا که در IVF بیش از یک جنین به رحم منتقل می شود شانس دو یا چند قلویی بالاست این امر ممکن است با درخواست والدین در توقف زندگی جنین های اضافی همراه باشد که این امر بدون شک غیر اخلاقی است. بحث ها متعدد اخلاقی و حقوقی دیگری نظیر رحم اجاره ای، اهدای تخمک و اسپرم، انتخاب جنس و غیره وجود دارد.

تشخیص پیش از لانه گزینی (Preimplantation genetic diagnosis; PGD) در مواردی صورت می گیرد که والدین حامل ژن های معیوب باشند و خطر ابتلا جنین به بیماری های ژنتیکی زیاد باشد. انجام این روش در مواردی که قرار است IVF انجام گیرد، برای والدینی که از خانواده های با خطر بالای ابتلا به بیماری های ژنتیکی هستند، صورت می پذیرد و جنین های تولید شده در محیط آزمایشگاه مورد ارزیابی ژنتیکی قرار می گیرند و در صورت سالم بودن به رحم منتقل می شوند. غربالگری ژنتیکی بیماری ها که همراه با IVF صورت می گیرد روش مناسبی برای جلوگیری از تولد فرزندان مبتلا به بیماری های ژنتیکی است.

موضوع دیگری که در این مقوله مطرح است استفاده از غربالگری ژنتیکی در انتخاب و نگهداری انسان هایی با ویژگی های خاص مثل هوش، زیبایی، قد و غیره است. تا کنون روش هایی برای چنین غربالگری ابداع نشده است. هرچند که دانش ژنتیک با سرعت توسعه می یابد و هر روز خبر از کشف ژن های جدید مرتبط با صفات ویژه می رسد. با وجودیکه با فناوری های کنونی امکان PGD برای صفات برتر وجود ندارد، اما این زمینه از بحث های اخلاقی گسترده ای به همراه خود می آورد.

تحقیقات در زمینه غربالگری ژنتیکی برای جلوگیری از وراثت بیماری های ژنتیکی از زمینه های باارزش و مفید برای سلامت جامعه است، ولی در ارتباط با انتخاب انسان هایی باصفات ویژه جای بحث دارد. تحقیقات در زمینه ژن های مرتبط با صفات ویژه انسانی به منظور کشف واقعیت ها ارزشمند است، اما استفاده از نتایج این تحقیقات به منظور داشتن انسان هایی با یک سری ویژگی های ژنتیکی خاص غیراخلاقی است، چراکه مشکلات عدیده ای را به وجود آورده و انتخاب طبیعی را در مسیر تولید مثل انسان حذف خواهد کرد.

بدیهی است که جامعه ای با انسان هایی که ویژگی های ژنتیکی خاصی دارند، خود به خود به سمت تبعیض کشیده می شود و از روند طبیعی خود خارج می شود. عقل و فطرت انسان بر انتخاب طبیعی در تولید مثل حکم می کند و هر اقدامی که باعث انحراف از این روند شود را نمی پذیرد.

منابع:

M.H. Sanati et al. Understanding bioethics. 2005

اخلاق در پژوهش های علمی و فعالیت های حرفه ای. 1388، انتشارات انجمن بیوشیمی ایران.

Niehs.nih.gov

مطالب مرتبط:

اخلاق زیستی‌ را رعایت کن! (قسمت اول)

اخلاق زیستی‌ را رعایت کن! (قسمت دوم)

چگونه جنسیت فرزندمان را خودمان انتخاب کنیم؟