شهرزاد قصه‌گو در شبهای من

قصه گویی راهکار موثری برای ارتقای درک رفتارهای شفاهی و عملی است و فعالیتی است که از انسان ها ، انسان می سازد و افراد به وسیله ی داستان هایی که می شنوند ، شکل داده می شوند . روان شناسان  معتقدند که قصه ها به فرد کمک می کنند تا تخیلات ، رویدادها و تصوراتش را در یک کلیت یکپارچه منسجم کند و این باعث ارتقای خودآگاهی او می شود .در واقع قصه ها چارچوبی فراهم می کنند تا از خودفهمی ، کارایی در روابط بین فردی افزایش یابد . افراد هنگام بیان داستان ، توالی و رابطه های معنادار را کشف میکنند و نسبت به وضعیت خود بینش عمیق تری به دست می آورند . از قصه ها می توان برای اثر گذاری بر حوزه وسیعی از یافته ها و نیاز ها از جمله رفتارهای حمایت کننده ، ترس از تنهایی ، ارتباط ها و ... استفاده کرد.  بر اساس نظریه بندورا ، کودک از طریق تجربه جانشینی با قهرمان داستان همانند سازی کرده و پیامدهای رفتار را مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهد سپس آن را الگوبرداری نموده و به کار می برد .

تحقیقات ثابت کرده است که قصه درمانی باعث پرورش ایده و افزایش انگیزه ، کاهش مقاومت منفی ، بازسازی قابلیت های فردی و حساسیت زدایی از ترس های فرد می شود . قصه ها با آشنا کردن کودکان با آنچه در ضمیر ناخودآگاه شان می گذرد ، به آنها کمک می کنند تا بر مشکلات روان شناختی رشد فایق آیند . وقتی کودکان قصه ای را می شوند ، مدام حوادث و شخصیت های داستان را با تجربیات خود از وقایع ارتباط می دهند و فرایند تطابق یابی در سطحی ناهوشیار رخ می دهد . در حقیقت یک جریان تطابق یابی در طول قصه گویی فعال می شود .

قصه گویی و آموزش اخلاق

با قصه می توانید کودک را نصیحت کنید بدون آنکه بفهمد در حال نصیحت کردن او هستید. کودک در قصه روح و جان و حواسش را در اختیار شما می گذارد و با دقت تمام گوش می کند .اکنون دیگر همه چیز به هنر شما در قصه گفتن بستگی دارد .اگر کمی خلاقیت و ذوق داشته باشید می توانید قصه را خودتان بسازید. اگر نمی توانید، قصه ای مناسب انتخاب کنید. قصه ای بگویید که شامل مواد لازم برای کودک شما باشد.

گاهی قصه ها باید هدفی دراز مدت را دنبال کنند. مثل قصه های تربیتی و اخلاقی. گاهی لازم است با قصه، تغییری آنی در کودک ایجاد کنیم.

مثلا کودک را از هیجانات بازی دور کنیم آرام کنیم و بخوابانیم. فرض کنید کودک شما بیش فعال است و هم اکنون تحرک و فعالیت زیادی نشان می دهد که مناسب شرایط فعلی نیست .یک قصه را شروع کنید و او را جذب قصه کنید .البته این قصه باید آرام کننده باشد و انرژی های کودک را مهار کند. برعکس اگر می خواهید کودکتان را برای میهمانی شب آرام نگهدارید اکنون قصه ای تعریف کنید که او را به بازیهای حرکتی و تخلیه کننده از انرژی ،سوق دهد تا برای شب، دیگر میلی به بازیهای پر سر و صدا و پر تحرک نداشته باشد.

شرایط قصه های اخلاقی

می توانید برای اصلاح یک بد رفتاری در کودک از قصه کمک بگیرید اما به صورت برجسته شعارهای اخلاقی را مطرح نکنید. بلکه واقعا قصه هایی بگویید که روح قصه داشته باشند و به هوش و درک کودک در گرفتن نتیجه ی دلخواه، ایمان داشته باشید. می توانید با پرسیدن سوالهایی از متن قصه، فکر کودک را نیز در جهت نیل به مقصود قصه مشغول کنید .مثلا بپرسید چرا این اتفاق برای قهرمان قصه افتاد. اگر کودک به جواب دلخواه شما اشاره نکرد مثل یک کودک دیگر بگویید ولی من که فکر نکنم منظورش این بود . فکر کنم منظورش اینجوری ... بود.

اشتباه مسلم ما در قصه های اخلاقی و تربیتی این است که برای گرفتن نتیجه ی تربیتی قصه را به سخنرانی و درس اخلاق تبدیل می کنیم و اشتیاق کودک را برای همراهی از بین می بریم. به همین جهت کودکان بیشتر از قصه های داستانی محض استقبال می کنند. در حالیکه می توان در قصه های داستانی هم اهداف اخلاقی را دنبال کرد بدون آنکه قصه را از جاده ی داستانی خودش خارج سازیم. من به عنوان کودک دیروز و مادر امروز، با کسانی که می گویند قصه تنها برای سرگرمی کودک است و از آن نباید برای اهداف اخلاقی استفاده کرد، مخالفم در عین حال با قصه هایی که به خاطر گرفتن نتایج اخلاقی، جذابیتهای لازم را از دست داده اند، مخالفترم.

در بعضی قصه های مناسب به جای قهرمان داستان، _ به شرطی که قهرمان داستان کارهای خوبی انجام داده باشد _ از اسم کودکتان استفاده کنید و قصه را به او نسبت دهید. تا احساس بهتری داشته باشد و کمک کند کودک به آن خود پنداره ی مثبت که شرط لازم اعتماد به نفس است،برسد

مثل بازیگر تئاتر قصه بخوانید

وقتی برای کودک قصه می گویید فقط یک خواننده ی بی احساس و ماشینی نباشید که بی هیچ توجهی به مضمون داستان، آن را می خواند که نه لحن آن را رعایت می کند و نه از احساسات آن منفعل می شود. بلکه با احساس قصه همراه شوید تا قصه تاثیر گذار تر و جذابتر به نظر بیاید. با رعایت لحن و آداب قصه، به نویسنده ی آن در رسیدن به هدف اخلاقی مورد نظر از قصه کمک کنید.

گاهی قصه های داستانی محض یا قصه های خنده دار که هیچ نتیجه ی اخلاقی هم ندارند و تنها برای سرگرمی کودک است تعریف کنید، تا موجب تنوع شده و میل کودک را برای قصه های اخلاقی بیشتر کند. گاهی از قصه ،تنها انس گرفتن با کودک و محبت کردن به او را مد نظر داشته باشید.

در بعضی قصه های مناسب به جای قهرمان داستان، _ به شرطی که قهرمان داستان کارهای خوبی انجام داده باشد _ از اسم کودکتان استفاده کنید و قصه را به او نسبت دهید. تا احساس بهتری داشته باشد و کمک کند کودک به آن خود پنداره ی مثبت که شرط لازم اعتماد به نفس است،برسد. این کار مخصوصا برای کمک به کودکانی که مبتلا به کمرویی هستند خوب است .کودک کمرو را در قصه با صحنه هایی که از مواجه شدن با آن ترس دارد مواجه کنید و او را از آن صحنه ها موفق بیرون بیاورید.

مثلا بگویید : «..بالاخره "سارا" تصمیم گرفت خودش برای همه ی مهمونا غذا درست کنه. سارا برای همه یک کیک بزرگ و قشنگ درست کرد! هر کسی که از کیک سارا می خورد می گفت تا حالا کیکی به این خوشمزگی نخورده . مهمونا از سارا خواستن کلاس آشپزی بذاره و کیک پختن رو به اونا یاد بده.»

این قصه علاوه بر اینکه به سارا نیرو می ده تا در کارهایی که برای مهمان انجام می شود دخالت کند، او را به سمت دخالت در کارهای آشپزخانه هم تحریک و تشویق می کند. البته در این موارد قصه ها را با خیالبافی بی تاثیر نکنید مثلا اگر بگویید سارا با خواندن یک ورد کیک درست کرد به دخترتان سارا می فهمانید که کیک درست کردن کار تو نیست چون یا باید مامان درست کنه یا باید با جادو گری درست بشه. بنابراین برای رسیدن به تاثیر دلخواه خود، خیلی عادی سارا را پزنده ی کیک معرفی کنید.

منابع: شبكه خبری قسط/ سلامت نیوز/آکاایران

مطالب مرتبط:

قهرمان قصه های کودکی

دنیای شنگول و منگول

نقش مادران در قصه گویی برای کودکان

آی قصه قصه ...

عادت به مطالعه از نوزادی